Алиакбари Шайдо

Алиакбари Шайдо
Таърихи таваллуд	1843
Зодгоҳ	Шероз, Эрон
Таърихи даргузашт	1906
Маҳалли даргузашт	Теҳрон, Эрон
Кишвар	Эрон
Пеша(ҳо)	шоир, таронасаро, хушнавис, мусиқидон

Алиакбари Шайдо (форсӣ: علی‌اکبر شیدا‎; 1843, Шероз — 1906, Теҳрон) — мусиқидон, шоир, таронасаро ва хушнависи эронӣ.

Зиндагинома

Шайдо дар солҳои авҷи ҷунбиши адабии мавсум ба «бозгашт» рушд ёфт, ки аз авоили садаи дувоздаҳуми ҳиҷрӣ оғоз шуд ва бо гароиш ба тасаввуф ва сармашқ гирифтан аз Саъдӣ ва Ҳофиз, роҳи раҷъат ба фазои фикрӣ ва мусиқоии қарнҳои ҳафтуму ҳаштум ва нуҳуми ҳиҷрӣ фароҳам гашт.

Тахаллусаш дар шеъру тарона «Шайдо» низ ба хотири пайвастагӣ бо ҳалқаи дарвешон, лақаби «Масрур Алӣ»-ро барои худ интихоб кард ва бо вуҷуди ҳимояти волии Шероз, онҷоро тарк гуфт ва дар хидмати Сафо Алишоҳ Заҳируддавла дар хонақоҳи Сафӣ Алишоҳи Теҳрон шуд ва тан ба дарвешӣ (неъматуллоҳӣ) ва фақри орифона дод.

Алиакбари Шайдо, соҳиби машҳуртарин осори мусиқии эронӣ дар сад соли гузашта аст. Таснифҳо, ашъор ва оҳангҳои ошиқонаи ӯ бахши муассире аз хотироти наслҳои эронӣ аз даҳаи 1320 ба баъд аст, ки дар родиюи Эрон бино гузошта шуд. Ин асаргузории амиқ ҳанӯз пас аз 60 сол ва бо вуҷуди сонсури густурдаи осори сохташуда бар асоси таснифҳои Шайдо, ки тавассути хонандагони зан хонда шуда ҳамчунон побарҷост.

Агар битавон давраеро ба унвони давраи муосири мусиқии Эрон донист, бешак Алиакбари Шайдо яке аз пешгомони ин давра будааст. Рӯҳуллоҳ Холиқӣ дар китоби «Саргузашти мусиқии Эрон» дар бораи Алиакбари Шайдо ин гуна гуфта, ки «танҳо шоири таснифсозест, ки қабл аз Ориф мешиносем ва Ориф ҳам ӯро бар худ муқаддам дониста ва ба некӣ зикри хайрашро гуфтааст. Шайдо марде дарвешу вораста буд. Мухтасар сеторе мезад ва хатти настаълиқро ҳам хуш менавишт. Оҳангҳову ашъораш бисёр матлубу дилнишин аст… бо ин ки акнун дар ҳудуди панҷоҳ сол аз таърихи сурудани ин оҳангҳо мегузарад, лутфу зебоии онҳо ҳанӯз побарҷост, ки ҳар кас бишнавад, беихтиёр маҷзубу мафтун мешавад. Ин аст намунаи шеъру нағмае, ки аз дил барояд…».

Аз муҳиммтарин ва шинохташудатарин таснифҳои Шайдо, метавон ба «Имшаб шаби маҳтобе», «Бути Чин», «Дӯш дӯш», «Кие кие дар мезане (Ақраби зулфи каҷат бо қамар қарине)», «Новаки миҷгон» ва «Сарви хиҷил» ишора намуд.

Даргузашт

Алиакбари Шайдо дар соли 1285 хуршедӣ, дар ҳамон соле, ки фармони машрутият ба имзо расид, дар Теҳрон даргузашт.

Адабиёт

• سعید مشکین قلم (زمستان ۱۳۷۷)، تصنیف‌ها، ترانه‌ها و سرودهای ایران زمین، تهران: انتشارات خانه سبز، شابک ۹۶۴-۹۱۱۳۱-۵-۰