Бақайдгирӣ
Зоҳир
Бақайдгирӣ — дар ҳуқуқ амал (санад)-и мақомоти салоҳиятдори давлатӣ ё шахси масъули мансабдорест, ки ҳолати расмии шахсият ё ҳуҷҷати муайянеро ба расмият медарорад. Дар ҳолатҳои гуногун, вобаста ба тарзу тариқаи масъалагузорӣ, ба чанд маъно истифода мешавад.
- Ба қайд гирифтани шаҳрвандӣ тарзи одии соҳиб шудан ба шаҳрвандӣ тавассути ариза мебошад. Ҳамчун қоида, ба қайд гирифтани шаҳрвандӣ, одатан, дар ҳолатҳое татбиқ карда мешавад, ки шахс ё аз ҷиҳати аслу насаб аз ҳамон миллату (халқият) будаву бумист ё ба тарзу тариқи дигаре ба давлат вобастагӣ дорад. Ин тарзи соҳиб шудан ба шаҳрвандӣ аз қабул кардан ба шаҳрвандӣ (натурализатсия) бо он фарқ мекунад, ки хеле одӣ буда, шартҳояш нисбат ба натурализатсия (камтар будани муҳлати зисти муайян, кӯтоҳ будани муҳлати баррасии ариза ва ғайра) камтаранд. Чунин тарзи қабул ба шаҳрвандӣ дар як қатор давлатҳо, аз ҷумла Россия, Белоруссия, Қирғизистон, Тоҷикистон ва ғайра татбиқ гардидааст.
- Бақайдгирии давлатӣ. Ин шакли бақайдгирӣ барои соҳиб гардидан ба мақоми субъекти фаъолияти хоҷагидорӣ аз тарафи шахсони ҳуқуқӣ ва воқеӣ асос мебошад. Шахси ҳуқуқӣ дар мақомоти адлия ба қайд гирифта мешавад. Бақайдгири давлатии шахси ҳуқуқӣ амали мақомоти ваколатдори давлатӣ дар бобати ба расмият даровардани воқеияти ҳуқуқии таъсисдиҳӣ, азнавташкилдиҳӣ ва барҳамдиҳии шахси ҳуқуқӣ мебошад. Он бо мақсади тасдиқи воқеияти таъсисдиҳӣ, азнавташкилдиҳӣ ва барҳамдиҳии ба қонунгузорӣ мувофиқ будани санадҳои таъсиси шахси ҳуқуқӣ, пешбурди феҳристи ягонаи давлатии шахсони ҳуқуқӣ ва пешниҳод кардани маълумот дар бораи шахси ҳуқуқии таъсисшуда, аз нав ташкилгардида ва барҳамдодашуда сурат мегирад. Бақайдгирии соҳибкори инфиродӣ (шаҳрванд) аз тарафи мақомоти ваколатдори давлатии андоз, мувофиқи маҳалли иқомат ё фаъолият созмон дода мешавад. Дар сурати бе далелу асосе рад кардани бақайдгирӣ ба суд муроҷиат кардан мумкин аст.
- Бақайдгирӣ дар ҳуқуқи интихоботӣ ҳангоми доир шудани интихобот дар вақти ба қайд гирифтани интихобкунандагон ё интихобшавандагон дар интихоботи вакилон ё Президент татбиқ мешавад.
- Бақайдгирӣ дар фаъолияти мақомоти худидоракунӣ ҳам истифода мешавад, масалан, бақайдгирии вакилони парламент дар иҷлосия ва ғайра.
- Дар баъзе давлатҳо (Русия, Қазоқистон ва ғайра) сари чанд вақт бақайдгирии шаҳрвандон низ амал мекунад, ки тибқи он шаҳрвандони давлат ё хориҷиёни маскун ва ё муваққатан зиндагикунанда бояд аз қайд (доимӣ ё муваққатӣ) гузаранд. Дар мавриди вайрон шудани ин қоида ҷавобгарии ҳуқуқӣ пешбинӣ шудааст.
Эзоҳ
[вироиш | вироиши манбаъ]Сарчашма
[вироиш | вироиши манбаъ]- Асос — Боз. — Д. : СИЭМТ, 2013. — 664 с. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2023, ҷ. 2). — ISBN 978-99947-33-52-4.