Гернсӣ
Гернсӣ (англ. Guernsey) — ҷазираест дар соҳили Нормандия дар канали Ла Манш, яке аз ҷазираҳои канал. Он як қисми вобастагии тоҷи Гернси мебошад. Бузургтарин шаҳри ҷазира Порти Сент-Питер мебошад.
Ҷазира қисми Британияи Кабир нест, гарчанде ки салтанат мудофиа ва баъзе ҷанбаҳои муносибатҳои байналмилалии соҳиби тоҷ (Bailiwick)-ро назорат мекунад. Дар айни замон, Гернси ба монархи Британияи Кабир тааллуқ дорад.
Фарҳанг дар ҷазира омехтаи фарҳангҳои бритониёӣ ва нормандӣ аст, аммо таъсири Бритониё бартарӣ дорад. Забони асосӣ англисӣ аст, гарчанде ки фаронсавӣ низ ба таври васеъ ҳарф мезанад. Илова бар ин, дар ҷазира бо лаҳҷаи гернсии забони нормандӣ гуфтугӯ мекунанд.
Ном[вироиш | вироиши манбаъ]
.
Дар гузашта ҷазира Ленур [1] ном дошт ва номи лотиниаш "Сарния" буд.
Таърих[вироиш | вироиши манбаъ]
Таърихи барвақт[вироиш | вироиши манбаъ]
Гернси, ба монанди дигар ҷазираҳои канал, тақрибан дар соли 6000 пеш аз милод таъсис ёфтааст, вақте ки канали Ла-Манш пас аз баланд шудани сатҳи баҳр ба вучуд омад. Дар давраи неолит дар ҷазира одамон пайдо шуда, дар соҳил маскан гирифтанд ва долменҳо ва менхирҳо сохтанд, ки ҳоло ҳам вуҷуд доранд. Тадқиқотчиён сохтмони онҳоро тақрибан 5000 пеш аз милод муайян мекунанд.[2]
Дар Гернси боқимондаҳои шаҳракҳои румӣ ва бозёфтҳои амфораҳо дар Геркуланум ва Испания аз рушди савдои минтақавӣ ва байналмилалӣ шаҳодат медиҳанд. Дар минтақаи Ла Плейдери ва Порти Сент-Питер биноҳое пайдо шудаанд, ки ба солҳои 100-400 милод тааллуқ доранд, ки шояд анборҳо буданд. Дар гавани бандари Петри Муқаддас боқимондаҳои киштии бо номи "Астерикс" кашф карда шуданд. Гумон меравад, ки ин як киштии тиҷории румӣ буд, ки ҳангоми сар задани сӯхтор ба соҳил афтодааст [3]. Маълум аст, ки Сент Самсон Долский аз салтанати Гвент ба ҷазира рафт ва баъд аз он дини насронӣ ба Гернси паҳн шуд [4].
Асрҳои миёна[вироиш | вироиши манбаъ]
Дар соли 933 Ҷазираҳои Канал як қисми герсогии Нормандия шуданд. Соли 1066 герсоги Нормандия шоҳи Англия Вилям I шуд [4]. Дар соли 1204 шоҳ Ҷон Безамин қисми зиёди Герсогии Нормандияро аз даст дод, аммо Гернси ва дигар Ҷазираҳои Канал дар зери ҳукмронии Англия монданд. Тибқи шартҳои Шартномаи Париж дар соли 1259, Фаронса ҷазираҳои Каналро моликияти шоҳони Англия эътироф кард [5]. Дар ин муддат, ҷазира системаи ҳукумат ва институтҳои парламентаризми худро таҳия кард ва имрӯз он як қаламрави худидоракунанда мебошад.
Дар асрҳои миёна ҷазира ҳамчун паноҳгоҳи роҳзанҳо хидмат мекард. Дар давоми Ҷанги Садсола Гернси якчанд маротиба аз ҷониби Фаронса забт карда шуд [4]. Дар соли 1331 бори аввал дар бораи милисаи Гернси зикр мешавад, ки дар давоми 600 соли оянда вуҷуд дошт [6].
Соли 1372 зархаридони Арагон ба ҷазира ҳамла карданд, ки ба он Овайн Лаугоч ап Томас фармондеҳӣ мекард, ки ба подшоҳи Фаронса хидмат мекард. Баъдтар, у ҳамроҳи зархаридони тирамуй ба афсонаҳои Гернси ҳамчун парихое, ки аз он тарафи баҳр ҳуҷум карда буданд, дохил шуд [7].
Ҷуғрофиё[вироиш | вироиши манбаъ]
Гернси ва ҷазираҳои ҳамсоя масоҳати умумии 71 км2 доранд. Дарозии хатти соҳили ҷазира 46 километр аст. Баландӣ аз сатҳи баҳр аз то 110 м мебошад.
Дар обҳои соҳилии Гернси бисёр ҷазираҳо, рифҳо ва сангҳо мавҷуданд. Дар якҷоягӣ бо масофаи то 10 метр ва ҷараёни босуръати 12 гиреҳ, шино кардан дар ин ҷо хатарнок аст.
Эзоҳ[вироиш | вироиши манбаъ]
- ↑ Guernsey, Channel Islands, UK. BBC. 10 октябри 2007 санҷида шуд.
- ↑ Guernsey Attractions – Ancient Monuments. Island Life. 24 ноябри 2017 санҷида шуд.
- ↑ Gallo-Roman Ship. Guernsey Museums & Galleries (19 июли 2012). 22 ноябри 2017 санҷида шуд.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 Marr, James (2001). The History of Guernsey – The Bailiwick's Story. The Guernsey Press. ISBN 978-0953916610.
- ↑ Ogier, Daryl Mark (2005). The Government and Law of Guernsey. The States of Guernsey. ISBN 978-0954977504.
- ↑ Royal Guernsey Militia Regimental Museum. Guernsey Museums & Galleries (19 июли 2012). 24 сентябри 2017 санҷида шуд.
- ↑ de Garis, Marie (1986). Folklore of Guernsey. OCLC 19840362.
Адабиёт[вироиш | вироиши манбаъ]
- Cooper, Glynis (2006). Foul deeds & suspicious deaths in Guernsey. Wharncliffe Books. ISBN 978-1845630089.
- Crossan, Rose-Marie (2015). Poverty and Welfare in Guernsey, 1560–2015. Boydell & Brewer. ISBN 978-1783270408.
- Jamieson, A.G. (1986). A people of the sea. Methuen. ISBN 978-0416405408.
- Sebire, Heather (2005). The Archaeology and Early history of the Channel Islands. The History Press. ISBN 978-0752434490.