Давраи нашв

Давраи нашв, вегетатсия (vegetatio — зиндашавӣ, нашвунамо) — давраи барои рушду нумӯи рустаниҳо му­во­фиқи сол.

Давраи нашв дар манотиқи иқлимашон муътадил аз сардиҳои охири баҳорӣ то сардиҳои аввали тирамоҳ (давраи бесармо)-ро дар бар мегирад. Дар минтақаҳои иқ­ли­ма­шон тропикӣ ва қисман субтропикӣ давраи нашв тамоми сол идо­ма меёбад. Дар шароити иқлими хушк (мас., дар биё­бонҳо) ва қаҳратун (мас., дар тундра) давраи нашв хеле кӯтоҳ аст. Давомоти давраи нашв таркиби набототи худрӯй ва киштаи ма­ҳал­ро муқаррар менамояд; 2) муҳлате, ки барои амалӣ шудани силсилаи комили нашвунамои рустанӣ зарур аст. Дар кишоварзӣ ин давра аз лаҳзаи кишт то ҷам­ъ­оварии ҳосилро дар бар мегирад. Давраи нашв муҳимтарин нишондоди биоиқлимист. Онро ҳангоми ба маҳал мутобиқ кардани ин ё он намуди рустанӣ, инчунин муқаррар намудани роҳ­ҳои пар­вариши онҳо истифода мебаранд. Давраи нашв ду навъ мешавад: давраи нашв-и умумӣ барои маҳалҳои муайян ва давраи нашв-и зироат. Давраи нашв-и умумӣ барои маҳалҳои муайян мав­си­мест, ки дар давоми он тибқи шароити обу ҳаво рушду инкишофи рустаниҳо имконпазир мебошад. Давраи нашв-и зироат аз неш задани тухми рустаниҳо то пухтани мева ва тамоман хушкидани баргу пояи онҳо (дар рустаниҳои бис­ёрсола аз бедоршавии аввали баҳор то карахтии аввали зимистон)-ро дар бар мегирад. Давомоти давраи нашв ба шароити табиӣ, хо­сса ба мавқеи ҷуғрофиёӣ ва иқлими маҳал вобас­та аст. Давраи нашв ба хусусиятҳои ирсии рустанӣ низ марбут буда, дар ҳар рустанӣ ҳар навъ давом мекунад. Хусу­сиятҳои ирсии рус­таниҳои кишта дар мавзеъҳои муайян зери таъсири шароити берунӣ (бо роҳи интихоби сунъӣ, дура­гакунӣ ва ғ.) ба вуҷуд меоянд. Ба давраи нашв намӣ, аэратсия ва туршии хок, инчунин миқдори ну­ри­ҳо низ таъсир мерасонанд (онҳоро бо роҳи агротехникӣ метавон танзим кард). Ба давомоти давраи нашв таъсири ҳарорат низ кам нест. Чунончи, бисёр намуди рус­таниҳои гармипарвард (шолӣ, чойҷу­ворӣ, қаламфур, ан­ҷир, анор, хурмо ва ғ.) бинобар нарасидани гармӣ дар но­ҳияҳои шимол намерӯянд. Тала­боти рустаниҳо ба гар­мӣ, одатан, аз рӯйи «ҷамъ­ул­ҷам­ъи ҳарорати фаъол» муайян карда мешавад. Чу­нончи, дар ноҳияҳое, ки ҷам­ъул­ҷамъи ҳарорати фаъоли онҳо баробар ба 100—1400°С аст, метавон навъ­ҳои бар­вақтии картош­каю зироати бехмеваро кишт кард. Мавзеъҳои ҷам­ъул­ҷамъи ҳарорати фаъолашон баробар ба 1400—2200°С барои парвариши ган­дум, ҷав, ҷавдор, зағир, картошка ва ғ. мувофиқанд. Ноҳияҳои ҷамъул­ҷамъи ҳаро­рати фаъола­шон 2200-3500°С барои боғдорӣ, зиёда аз 4000°С барои парвариши рустаниҳои бисёрсолаи субтро­пи­кӣ пешби­нӣ шудаанд.

Шароити табиию иқлимии бисёр водиҳои Тоҷикистон барои киштукор дар тамоми сол мусоидат мекунад. Ин им­кон медиҳад, ки тирамоҳу зимистону баҳор сабзавот, ган­думи тирамоҳӣ ва зироати хӯроки чорво, тобистон пах­та, ғалла (гандуми баҳорӣ, ҷав, ҷуворӣ, шолӣ, зағир ва ғ.), картошкаю сабзавот ва зироати полизӣ рӯён­да шавад. Дар ноҳияҳои кӯҳӣ давраи нашв ҳамагӣ 3-4 моҳ давом мекунад. Да­вомоти давраи нашв-и зироати кишоварзӣ чунин аст: пахтаи сафед 130—180, гандуми тирамоҳӣ 250—260, чой­ҷу­ворӣ 120 −136, ҷуворӣ 90-100 ва картошка 90-110 рӯз.

Адабиёт

• Давраи нашв // Ғ — Дироя. — Д. : СИЭМТ, 2016. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2023, ҷ. 5). — ISBN 978-99947-33-67-5.