Jump to content

Долони Вахон

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод
Долони Вахон дар харитае, ки соли 1983 дар Иёлоти Муттаҳида нашр шудааст.
Мавқеи ноҳияи Вахон дар вилояти Бадахшон
Харитаи сарҳадди байни Афғонистон ва Чин (1969)

Даҳлези Вахон навори танги ҳудудӣ дар вилояти Бадахшони Афғонистон аст. Ин даҳлез ба самти шарқ тӯл кашида, Афғонистонро бо Синзян, Чин мепайвандад. Он ҳамчунин Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон-и Тоҷикистонро дар шимол аз минтақаҳои Хайбер-Пухтунхво ва Гилгит-Балтистон дар Покистон дар ҷануб ҷудо мекунад, ки ин дуввумӣ низ як қисми минтақаи баҳсбарангези Кашмир аст.[1][2][3][4][5][lower-alpha 1] Ин водии баландии кӯҳӣ, ки ба баландии максималии 4,923 м (16,152 ft) мерасад, сарчашмаи ҳар ду дарёи Панҷ ва Помир аст, ки якҷоя шуда, Омударё-и бузургтарро ташкил медиҳанд. Дар тӯли асрҳои бешумор, роҳи муҳими тиҷоратӣ аз ин водӣ мегузашт ва ҳаракати сайёҳонро ба сӯи Осиёи Шарқӣ, Ҷанубӣ ва Марказӣ ва аз он ҷо осон мекард.[6] Ин даҳлез пас аз созишномаи соли 1893 байни Мортимер Дюранд аз Ҳиндустони Бритониё ва Амир Абдурраҳмонхон-и Афғонистон таъсис ёфта, Хати Дюранд-ро ба вуҷуд овард.[7] Онро охирин маротиба Империяи Дурронӣ дар соли 1763 забт карда буд.[8] Ин навори танг ҳамчун минтақаи буферӣ байни Империяи Русия ва Империяи Бритониё (минтақаҳои Туркистони Русия, ки ҳоло дар Тоҷикистон ва қисми шимолии Раҷи Бритониё, ки ҳоло дар Покистон аст) амал мекард. Қисми шарқии он бо минтақаи Синзяни Чин, ки он замон аз ҷониби Салтанати Син даъво мешуд, ҳаммарз буд. Ин даҳлез дар ноҳияи Вахон-и вилояти Бадахшони Афғонистон ҷойгир аст. Дар соли 2020, шумораи аҳолии он 17 167 нафарро ташкил медод.[9] Қисми шимолии Вахон, ки дар он вахиҳо ва помириҳо зиндагӣ мекунанд, ҳамчунин бо номи Помир маълум аст. Фурудгоҳи бузургтарини наздиктарин барои истифодаи сокинон Фурудгоҳи Файзобод дар шаҳри Файзобод дар ғарб аст, ки тавассути шабакаи роҳҳо ба он расидан мумкин аст.

Таърих

[вироиш | вироиши манбаъ]

Даҳлези Вахон дар вулусволӣ (ноҳия)-и Вахон воқеъ шудааст ва дар қарни 19 мелодӣ тавассути «Бози бузург» ба унвони як минтақаи ҳоил миёни ду императорӣ — Русия ва Биритониё эҷод шуд, то ду императорӣ бо якдигар ҳаммарз набошанд ва аз ҷанг ҷилавгирӣ шавад. Бо вуҷуди онки ин масири бисёр ноҳамвор аст, бо ин ҳама аз ин долон дар тӯли таърих ба унвони як масири тиҷорӣ миёни Бадахшон ва Ёрканд истифода мешудааст.[10] Чунин ба назар мерасад, ки Марко Поло сайёҳи аврупоии машҳур ҳам аз ин масир гузар кардааст.[3] Долони Вахон барои беш аз як қарн ва ба манзури иҷрои тараддуди муназзам баста шудааст. Дар декабри соли 2009 гузориш шуд, ки Иёлоти муттаҳида аз Чин хостааст, то Долони Вахонро боз намояд.

Дар долони Вахон.

Ҳамчунин

[вироиш | вироиши манбаъ]
  • Тегермансу (гузар)
  • Ваҳҷирдавони ҷанубӣ
  • Отряди ивазкунандаи Помир

Эзоҳ

[вироиш | вироиши манбаъ]
  1. ↑ Брюс Эллеман; Стивен Коткин; Клайв Шофилд (18 майи 2015). Қудрати Пекин ва марзҳои Чин: Бист ҳамсоя дар Осиё. M.E. Sharpe. pp. 13–. ISBN 978-0-7656-2766-7. Марзи Сино-Афғонистон дар шартномаи махфӣ, ки дар моҳи ноябри соли 1963 имзо шуда буд, муайян карда шуд. Даҳлез дар ҷануб бо Покистон ва дар шимол бо Тоҷикистон ҳаммарз аст.  Check date values in: |date= (help)
  2. ↑ Парвайз И Чеема; Мануэл Ример (22 августи 1990). Сиёсати дифои Покистон 1947-58. Palgrave Macmillan UK. pp. 46–. ISBN 978-1-349-20942-2. Илова бар ин, Иттиҳоди Шӯравӣ аз ҳудуди Покистон бо як навори хурде, ки маъмулан бо номи Даҳлези Вахон маълум аст, ҷудо шудааст. Аз нигоҳи назариявӣ, Иттиҳоди Шӯравӣ бо Покистон марзи муштарак надорад, аммо бо назардошти робитаи зичи онҳо бо Афғонистон ва кӯтоҳии паҳнои Вахон, он барои ҳама мақсадҳои амалӣ ҳамсояи мустақим аст.  Check date values in: |date= (help)
  3. ↑ Ясмин Ниёз Муҳиуддин (2007). Покистон: Дастури омӯзиши ҷаҳонӣ. ABC-CLIO. pp. 18–. ISBN 978-1-85109-801-9. Водии Читрал ва Калаш дар кӯҳҳои Ҳиндукуш дар шимоли водии Сват дар ноҳияи Читрали Вилояти Сарҳадии Шимолу Ғарбӣ ҷойгиранд ва аз шимол, ҷануб ва ғарб бо Афғонистон ҳаммарзанд. Даҳлези Вахон Покистонро аз Тоҷикистон ҷудо мекунад. Даҳлез, ки дар байни Кӯҳҳои Помир дар шимол ва силсилакӯҳҳои Қарақурум дар ҷануб ҷойгир аст, тақрибан 350 км (1,150,000 ft) дарозӣ ва аз 13–65 километр (42,651–213,255 ft) паҳноӣ дорад. 
  4. ↑ Таҳқиқи байналмилалии марзи Афғонистон ва ИҶШС (1983) аз ҷониби Бюрои иктишоф ва таҳқиқоти ИМА Саҳ. 7. Archived 2011-06-07
  5. ↑ Ашраф, Фаҳмида (1986). «Вахони стратегӣ». Strategic Studies 9 (2): 48–67. ISSN 1029-0990.
  6. ↑ Роҳнамои сайёҳии Даҳлези Вахон (en-US). Caravanistan.
  7. ↑ Нистроп, Ричард Ф. ва Доналд М. Сикинс, муҳаррирон. Афғонистон: Таҳқиқи кишвар. Вашингтон: Китобхонаи Конгресс, 1986, саҳ. 38.
  8. ↑ «Оё шумо дар назди Осмон сар намефуроед?» Бархӯрди аввалини Чин ва Дурронӣ, муносибати ғайришоҳона ва бетартибӣ дар марзи муштарак. Brill Publishers (7 июни 2023).
  9. ↑ https://web.archive.org/web/20210624204559/https://www.nsia.gov.af:8080/wp-content/uploads/2021/06/Estimated-Population-of-Afghanistan1-1400.pdf (саҳ. 87)
  10. ↑ Stein, Marc (Mark) Aurel Sir. dx.doi.org. 24 Январ 2024 санҷида шуд.


Хатои ёдкард: <ref> tags exist for a group named "lower-alpha", but no corresponding <references group="lower-alpha"/> tag was found

Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/w/index.php?title=Долони_Вахон&oldid=1430474"