Дунёи афсонавӣ

Дунёи афсонавӣ ё ҷаҳони бофта — унсури сохтории асари бадеӣ, ки ҳастишиносии онро муайян мекунад.

Тасниф

Таснифи ҷаҳон ҳамчун афсонавӣ як масъалаи баҳс аст. Ихтилофҳо ҳам ба афсонавии ҷаҳон дар маҷмӯъ ва ҳам ба хусусиятҳои он дахл доранд. Ба ақидаи баъзе олимон, дунёҳо метавонанд ҳақиқӣ, хаёлӣ ва омехта — афсонавӣ бо унсурҳои воқеият бошанд (реалистӣ — мувофиқи Лем). Баръакси ин, Шмид, Долежел ва дигарон ҳуқуқи мавҷудияти ҷаҳони омехтаро ба таври қатъӣ инкор мекунанд, зеро ҳар як унсури воқеӣ, ки дар муҳити афсонавӣ пайдо мешавад, онологи афсонавии худ мегардад. Бо дарназардошти мавҷудияти оламҳои омехта, онҳо бояд асарҳоеро дар бар гиранд, ки аз рӯйдодҳои воқеӣ асос ёфтаанд, вале бо иловаҳои сохтаи муаллиф.

Ба ақидаи адабиётшиносон, тахайюлии дунёро ё худи муаллиф (Серл), ё хонанда (Ҷенетт), ё матн (Ҳамбургер) муайян мекунад. Андешаи охирин дар байни коршиносон аз дастгирии камтарин бархурдор аст, ки онҳо розӣ ҳастанд, ки аломатҳои объективии ҷаҳони афсонавӣ вуҷуд надоранд. Барои тасниф намудани ҷаҳон истифода бурдани зуҳуроти берунии тахайюлиӣ пешнињод мешавад, ки онҳо низ аз нуқтаи назари гурӯҳҳои гуногуни мутахассисон фарқ доранд: нишон додани муаллиф (Серл); беэътиноӣ, вайрон кардани ориентатсия, инчунин чунин аломатҳои контекстӣ, ба монанди интишор дар доираи силсилаи муайян ё дар нашриёти муайян (Мартинес, Шеффел); "параттекстҳо" - унвонҳо, бахшидашудаҳо, пешгуфторҳо (Ҷенетт); истифодаи замони гузаштаи феъл барои рӯйдодҳои дарпешистода (Ҳамбургер). Ба аломатҳои умумитарини тахайюлӣ тавсифи афкори одамони дигар, ки дар ҷаҳони воқеӣ ғайриимкон аст ё дар шакли тахминҳо ифода ёфтааст ва баста будани олами асарро дар бар мегирад, ки дар он ишора ба унсурҳои муайяни воқеӣ вуҷуд надорад, балки аналогҳои бофтаи дохилии онҳоро истифода мебарад.