Мулҳами Бухороӣ

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод
Мулҳами Бухороӣ
Зодгоҳ Бухоро

Зиндагинома[вироиш | вироиши манбаъ]

Мулло Абдулло Мулҳами Бухорои шоири охири асри XVII ва аввали асри XVIII мебошад. Мулҳам дар оилаи косиб дар Бухоро таваллуд ёфта, дар он ҷо таҳсили илм карда, бо санъати падару аҷдодонаш, ки хиргоҳтароши буд, машғул гаштааст. Аз мероси адабии Мулҳами Бухорои «Девон»-и ашъор ва маснавии «Лайлӣ ва Маҷнун» боқӣ мондааст.

Аз ғазалиёт[вироиш | вироиши манбаъ]

Каландармашрабам, дар шаҳри мақсад кӯй бар кӯе,
Факирам, бенавоям, бар дари дил мезанам хӯе.
Ҷахон пур кардам аз девори шамъи муддаои худ,
Гаҳе фонуси дил овехтам бар токи абрӯе.
Саре дорам пур аз савдост бар теги таманноят,
Ба ҷавгони қазои хеш бози мекунад гӯе.
Намедонам кадомин сунбули зулф атрафшон,
Димоғам аз гули ошуфтагиҳо мекашад бӯе.
Аз ин паҳлу бад-ин паҳлу абае, Мулҳам намегардам,
Кабобам мекунад аз ҷилваи гарм оташинхӯе.
Булбул тую гулшан ману гулчеҳра нигоре,
Гулро ба сарат зан, ки надорам ба ту коре.
Дар базми ту шамъ омада нав сухта рафтам,
Бар сар зада аз гулшани ҳасти гули норе.
Овози мулоқоти ту кардем тасаввур,
Гуфтем ҳамогуши хазонию бахоре.
Бар иди таманнои гуле карда ишорат,
Ангушти хино баста ба ранги сари хоре.
Кардем гудоз аз нафси гарми дили хеш,
Яъне ба зари қалб ниҳодем аёре.
Мулҳам, тую саҳрои дилу сайри мани,
Ин дашт надорад беҳ аз ин ғунчаю коре.


Намепушад назокат он чи айб аз мо шавад пайдо!
Ки аҳволи дили хар шишта аз симо шавад пайдо.
Сари тухмат надорам бо каси дигар, рафикам нест,
Ду оламро агар кованд як расво шавад пайдо.
Матои тутиён нести дорам дар ин бозор,
Таваккуф мекунам то дидан бино шавад пайдо.
Шукӯҳи фикри Соибро зи Мулхам гуш агар дорад,
Алиро бе таваккуф ларза дар аъзо шавад пайдо.
Шамъаму дехкон сузам, мазрамам пайкарам,
Хирмани ман оташасту ҳосилам хокистарам.
Некхохам, кулфати кулли зи ранчам мекашам.
Пои сандал суда месозад рахи дарди сарам,
Чо дар оташ кардаву носухтаи танпарварист.
Аз самандар шиквахо дорад саманди маҷмарам,
Гарчи дурам аз амалҳо сарҳади ғам мехӯрам,
Навкари султони ишқам эътибори дафтарам.
Мулхам, он сабзи намакпарвардаам дар хотир аст,
Хизр мебинам ба худ хамраҳ, магар Искандарам.
Мухлиси меҳнатаму роҳати ҷонам ситам аст,
Сандалии дарди сару души дилам бори ғам аст.
Бар сари ман нагузорад хабар аз мағзи хавас,
Шахпар аз боли хумоест, ки теги дудам аст.
Нест дар зери фалак дидаи бино пайдо,
Варна хар косаи анҷум назари ҷоми ҷам аст,
Ҳеч кас нест, ки эмин бувад аз иллати нафс,
Ҳар киро менигарам куштаи даври шикам аст.
Риндиямро натавон саҳл шумурдан, Мулҳам
Гули паймонаам аз хоки харими харом аст.


Навбахор аст, ҳаво ташна дар ин гулзор аст,
Шишаи чоми маю согари гул саршор аст.
Чун чаман сохиби анчому сари гул набувад,
Дидаи абр дар ин фасл, ки гавхарбор аст.
Таблаи мушк ба хуноби чигар хобида,
Буи гул дар гарави боди сабо аттор аст.
Бахри эхсони ҳаво аз таи дил дар чуш аст,
Чониби абр нигах соз, ки гавхарбор аст.
Даст кутах макун аз бода кашидан, Мулхам,
Чоми май дар чамани айш гули бехор аст.


Доим бувад ба чархи фалак мочаро маро,
Навбат намедиханд дар ин осиё маро.
Чун шишаи шикаста агар нест киматанд,
Эй хасми бехабар, мафиган зери по маро.
Ширинмазок гаштаам аз хоксориам,
Аксар шакар расад зи наи буръё маро.
Нозуктар аз кабоби дили зори ошикам,
Сузад зи дур шуълаи ранги хино маро.
Обе, ки мехурам зи лаби теги нести,
Хуштар бувад зи хурдани оби бако маро
Мулхам, тамоми умр чафо мекашам зи ёр,
Гуё сириштаанд зи хоки вафо маро.


Намедонад касе чуз ман хадиси руи ҷононро,
Ки ман оят ба оят кардам тафсир куръонро.
Ба саҳрое, ки шухиҳои чашмаш чилвагар гардад,
Саводи дашти вахшат мебарад чашми гизолонро
Зи сери аз дахонам чун калам хуни сиях ояд,
Ки хурдам бар гулу аз теги ӯ захми намоёнро.
Мани девона гар гум мешавам, аз чашми хубон пурс,
Ба Мачнун улфати дигар бувад вахши гизолонро.
Мухаббат варз бо хар кас, ки бад меҳри кунад бо ту,
Ба оташ кун илочи сардии рӯзи зимистонро
Ба таълими хадиси зулфи ӯ гардидаам комил
Ба хар кас метавонам дод таълими шабистонро.
Намегардад даме аз домани ман дур ашки ман,
Ки бо девонагон расми муҳаббат хаст тифлонро.
Зи баҳри фикр Мулхам ин ғазалро тоза овардааст.
Ки то гирад губори хотири маънишиносонро.


Гар бад-ин ҳусн кунад чилвагари рухсораш,
Чашмаи нур шавад оина аз дидораш.
Чашм аз ашк ба ёди рухи ӯ зор аст,
Хаси мижгони тарам хори сари девораш.
Кади ӯ гар ба чаман чилвагари огозат,
Сарв девона шавад аз хаваси дидораш.
Дог курсест, ки дар хони муҳаббат пайдост,
Ишк нахлест, ки чуз дард набошад бораш.
Сад сухан дораму дар базмгахи гуфтушунид
Мезанад муҳри хамуши ба лабам гуфтораш.
Хочати шишаю паймона надорад Мулхам,
Хаст минои дилам пур зи ман дидораш.
Намедонам ба ғайр аз дил дар ин олам чихо кардам,
Ҳамин як дона гандум зери ин нух осиё кардам.
Каландармашрабам, бо куфру дин корам намебошад,
Ба хар куе, ки дорам бенавои, як наво дорам.
Асар то аз вучудам хаст, як чо нест оромам,
Сипанди мичмари шавкам, ки оташ зери по дорам.
Чудо аз ёди абруяш, чаро нолам, чаро нолам?
Агар аз ток меафтам, шикасти бесадо дорам.
Намегардад хато, Мулхам, нишони фикр дур аз ман,
Кавизурам, агар ҳамчун камон пушти дуто дорам.


Машав, эй шуъла, дур аз ман, ба хар води ватан дорам,
Карибам шав, ки хошокам, ҳавои сухтан дорам.
Шукуфтан кай шавад, гар богбон оби ҳаёт дорад,
Хамоно гунчаи тасвираму сар бар ватан дорам.
Таби оташмичози ишқ дилсуз аст, медонам.
Ачоиб ташнаҷонам, чашм дар чохи закан дорам.
Миёни хамзабонон имтиёз азбаски ман, Мулхам,
Ба хар ранге кабули хотири ахли сухан дорам.


Харфи чуши маи шавкам ба дили ток афтод,
Пунбаи мах зи сари шишаи афлок афтод.
Он ки доданд гули айши маро ранг набуд,
Оташе буд, ки дар синаи садчок афтод.
Ишк ачози вучудам ҳама хокистар кард,
Аз кучо буд, ки ин шуъла ба хошок афтод.
Мулхам, аз фока макун шиква, ки дар базми ҷаҳон
Мехурад хуни чигар, хар ки ба идрок афтод.


То арак аз чехраи он махчабин афтодааст,
Руй ба хок анчум аз чархи барин афтодааст.
Хоксориҳои дилро пур аз чашмони у,
Ин кабоб аз дасти мастон бар замин афтодааст.
Имтиёзи лутфи кахрашро зи хам то кардем,
Як тараф захру дигар су ангабин афтодааст.
Окибат савдои кокул мекунад моро халок,
Ин бало умрест моро дар камин афтодааст.
Донаи мо нест зери хок, Мулхам, ҷойгир,
Мекашад сар бар фалак, гар бар замин афтодааст.