Дидани манбаъи Рӯихати кишварҳои форсизабони таърихӣ

== Феҳристи давлатҳои таърихии форсизабон ==
Аз асри XII сар карда, [[Забони порсӣ|забони форсӣ]] на танҳо миқёси истифодабарии хешро зиёд кардааст, балки инчунин ҷойивазкунии забони адабии [[Забони арабӣ|арабӣ]] ва ҷуғрофиёи паҳншавиро ба таври назаррас тавсеа медиҳад. Он забони маъмулии аҳолии Эрони Бузург ва дар тамоми шарқи ҷаҳони ислом, аз [[Осиёи Хурд|Анатолия]] то [[Ҳиндустони Шимолӣ|шимоли Ҳиндустон]] мегардад. Ҳамчун забони расмии сулолаи [[Хуросон]]ии [[Давлати Сомониён|Сомониён]] арзи ҳастӣ намуда маҳз дар замони Сомониён [[Забони порсӣ|забони форсӣ]] аз 
[[Амирон ва вазирони Сомонӣ|амирони Сомониён]] пуштибонии васеъ дарёфт, ки ин ба азбайнравии забонҳои шарқии эронӣ кумак кард. Форсӣ на танҳо забони идоракунии маъмуриро аз даст надодааст, балки дар [[Адабиёти тоҷик|адабиёти бадеӣ]] ва адабиёти илмӣ дар асрҳои оянда, вақте ки ҳукуматдорони [[Туркҳо|аслашон турктабор]]  (сулолаҳои [[Ғазнавиён]], [[Давлати Салҷуқиён|Салҷуқиён]], [[Имперотурии Усмонӣ|Усмониён]], [[Давлати Хоразмшоҳиён|Хоразмшоҳиён]], [[Темуриён]], [[Бобуриён]], [[Сафавиён]], Коҷориён  ва дигарон) сари қудрат буданд, боқӣ монда нашъу намо кардааст. Маҳз дар давоми  асрҳои Х - XIV эҷодкории дар ҷаҳон машҳур, [[Адабиёти форс-тоҷик|шоирони форсизабон]] аз қитъаҳои гуногуни мамолики шарқ ва [[Мусулмон|ҷаҳони мусалмонон]], мероси оламшумулеро офаридаанд, ки ба мероси классикии адабиёти ҷаҳон ворид гардидааст: [[Рӯдакӣ]], [[Фирдавсӣ]], [[Умари Хайём|Хайём]], [[Носири Хусрав]], [[Низомии Ганҷавӣ|Низомӣ]], [[Саъдӣ]], [[Ҷалолуддини Балхӣ|Ҷалолуддини Румӣ]], [[Аттор]], [[Ҳофиз]], [[Абдурраҳмони Ҷомӣ|Ҷомӣ]], [[Хусрави Деҳлавӣ|Деҳлавӣ]] ва бисёр дигарон.

Забони форсӣ ҳамчун забони муоширати байналмилалӣ ва ҳамчун забони адабӣ ба таври васеъ истифода мешуд, аз ҷумла дар минтақаҳое, ки гӯяндагони он ҳеч гоҳ аксарияти аҳолиро ташкил намедоданд. Дар [[Осиёи Миёна]] лаҳҷаҳои гуфтугӯии тоҷикӣ, ки аз ҷониби [[забонҳои туркӣ]] танг карда мешуданд, сарчашмае ба зеризаминаи [[забонҳои туркӣ]] [[Забони ӯзбекӣ|ӯзбекӣ]] ва [[Забони туркманӣ|туркманӣ]] гардиданд ва адабиёти форсӣ ба ташаккули забони адабии чағатойӣ таъсири мустақим дошт. Дар канори дигари ҷаҳони шарқӣ [[Салҷуқиён]] ва ҳокимони [[имперотурии Усмонӣ]], ки баъзеашон шоирони маъруфи форсизабон буданд, дар тӯли асрҳо форсии адабиро сарпарастӣ мекарданд ва таъсири форсӣ ба забони туркии усмонӣ хеле бузург буд. Дар [[Ҳиндустон]], забони форсӣ аз ҷониби султонҳои мусулмон сарпарастӣ карда шуда, аз [[Давлати Ғазнавиён|Ғазнавиён]] (асри X) сар карда, ҳамчинчунин наслҳои [[Темуриён]] — [[Бобуриён]] буданд. [[Забони урду]]и Ҳиндустон зери таъсири назарраси [[Забони порсӣ|забони форсӣ]] рушд кардааст, то кунун ин таъсир дар забони гуфтугӯии аҳолӣ дар саросари Ҳиндустони Шимолӣ намоён аст. Марказҳои аслии забони форсии [[Хуросон]] (асрҳои IX - XII) баъди забтшавии он аз ҷониби [[туркҳо]] ва муғулҳо тадриҷан хароб шуданд. Марказҳои ҳаёти адабӣ ба ғарб, ба Форс, ба "Ироқи форсӣ" (Эрони муосир), [[Озарбойҷон]] ва минбаъд ба [[Осиёи Хурд]] (асрҳои XIII - XVI), ки дар он ҷо лаҳҷаҳҳои хуроснии дарӣ ҳанӯз талаффуз нашуда буданд (лаҳҷаҳои сершумори форсии эронӣ нигоҳ дошта мешаванд ва ҳанӯз ҳам вуҷуд доранд). Забони адабӣ ба тағйирот дучор шуда, "хусусиятҳои ғарбиро" бештар мегирад. Боз як шохаи "шарқии" анъанаҳои ҳаёти адабӣ дар байни мусалмонони Ҳиндустон қавӣ шудааст.

Ин феҳристи давлатҳо ва сулолаҳои таърихиро, сарфи назар аз пайдоиш, ки онҷо забони форсӣ мақоми расмӣ дошт ё ин забон васеъ истифода мешуд, дарбар мегирад.

== Эрони Бузург ==

=== Сулолаҳои форсӣ-тоҷикӣ ===
{| class="wikitable sortable"
! Номгузорӣ 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харитаи таърихӣ 
|-
| [[Мулки Истравшан (Усрушана)|Мулки Уструшан]] 
| Бунҷикат 
| Асри IV - [[Соли 893|893]] 
| [[Забони суғдӣ|Суғдӣ]]<br /> [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Transoxiana_8th_century.svg|150x150пкс]]
|-
| [[Тоҳириён|Давлати Тоҳириён]]<nowiki/>
| [[Марв]] <br /> [[Нишопур]] 
| [[Соли 821|821]] — [[Соли 873|873]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Tahirid_Dynasty_821_-_873_(AD).png|150x150пкс]]
|-
| [[Давлати Саффориён]] 
| [[Заранҷ]]<br /> [[Нишопур]] 
| [[Соли 873|873]] — [[Соли 900|900]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] <ref>{{Cite web|url=http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html|title=Persian Prose Literature|author=World Eras|website=|date=2002|publisher=HighBeam Research (September 3, 2012)|lang=en|deadlink=yes|accessdate=2017-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130502180821/http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html|archivedate=2013-05-02}}</ref> <br /> [[Забони арабӣ|Арабӣ]] 
|
|[[Акс:Saffarid_dynasty_861-1003.png|150x150пкс]]
|-
| [[Давлати Сомониён]] 
| [[Самарқанд]] дар солҳои [[Соли 819|819]] — [[Соли 892|892]], <br /> [[Бухоро]] дар солҳои [[Соли 892|892]] — [[Соли 999|999]] 
| [[Соли 819|819]] — [[Соли 999|999]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] ( <small>ҳукми расмӣ ва динӣ / забони модарӣ</small> ),<ref>Elton L. Daniel, ''History of Iran'', (Greenwood Press, 2001), 74.</ref><ref name="Paul Bergne 6">{{Cite book|last=Paul Bergne|title=The Birth of Tajikistan: National Identity and the Origins of the Republic|url=https://books.google.com/books?id=3coojMwTKU8C&pg=PA6#v=onepage&q&f=false|date=15 June 2007|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84511-283-7|pages=6–}}</ref> <br /> [[Забони арабӣ|Арабӣ]] ( <small>қарори динӣ</small> ) {{Sfn|Frye|1975|p=145}} 
|
|[[Акс:Samanid dynasty (819–999).GIF|150x150пкс]]
|-
| Давлати Саҷидҳо 
| [[Ардабил]] 
| [[Соли 889|889]] — [[Соли 929|929]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:SajidDynastyMapHistoryofIran.png|150x150пкс]]
|-
| Давлат Зиёридҳо 
| [[Исфаҳон]] <br /> <small>([[Соли 931|931]] – [[Соли 935|935]])</small> <br /> Рей <br /> <small>(935–943)</small> <br /><br /> [[Гургон]] <br /> <small>(943-1035)</small> <br /> [[Омул]] <br /> <small>(1035-1090)</small> 
| [[Соли 930|930]] — [[Соли 1090|1090]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] <br /><br />[[Забони Гилонӣ|Гилонӣ]] <br /><br /> [[Забони Мозандаронӣ|Мозандаронӣ]] 
|
|[[Акс:Ziyardi_Dynasty_928_-_1043_(AD).PNG|150x150пкс]]
|-
|-
| Давлати Бӯйиҳо 
| [[Шероз]] <br /> [[Теҳрон]] 
| [[Соли 934|934]] — [[Соли 1062|1062]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Buyids_970.png|150x150пкс]]
|-
| [[Давлати Ғуриён]] 
| Фирузкӯҳ <br /> [[Ҳирот]] <br /> [[Ғазнӣ]] (1170 -121215) <br /> [[Лоҳур]] (1186-1215) 
| [[Соли 879|879]] — [[Соли 1215|1215]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] <ref>''The Development of Persian Culture under the Early Ghaznavids'', C.E. Bosworth, '''Iran''', Vol. 6, (1968), 35;;"''Like the Ghaznavids whom they supplanted, the Ghurids had their court poets, and these wrote in '''Persian'''''</ref> 
|
|[[Акс:Ghurids1200.png|150x150пкс]]
|-
| [[Оли Курт|Давлати Куртҳои Ҳирот]]  
| [[Ҳирот]] 
| [[Соли 1244|1244]] — [[Соли 1381|1381]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Kartid-Kurtdynasty1244-1389.png|150x150пкс]]
|-
| [[Сарбадорон|Давлати Сарбадорон]] 
| [[Сабзавор]] 
| [[Соли 1337|1337]] — [[Соли 1381|1381]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Sarbadar_map_1345.png|150x150пкс]]
|-
| Давлати Салгуриён 
| [[Шероз]] 
| [[Соли 1148|1148]] — [[Соли 1282|1282]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] <br /> [[Забонҳои туркӣ|Туркӣ]] 
|
|[[Акс:East-Hem_1025ad.jpg|150x150пкс]]
|-
| [[Бовандиён|Давлати Бовандиён]]<nowiki/> 
| [[Ардабил]]<br /> <small>(651-1074)</small> <br /> [[Сорӣ]] <br /> <small>(1074-1210)</small> <br /> [[Омул]] <br /> <small>(1238–1349)</small> 
| [[Соли 651|651]] — [[Соли 1349|1349]]  
| [[Забони Мозандаронӣ|Мозандаронӣ]] <br />[[Забони порсии миёна|Форсии миёна]] <br /> [[Забони порсӣ|Форсӣ]] <br />
|
|[[Акс:BavandDynastyIranian.png|150x150пкс]]
|-
| [[Бовандиён|Давлати Бовандиён]] 
| [[Шероз]] 
| [[Соли 1148|1148]] — [[Соли 1282|1282]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] <br /> [[Забони туркӣ|Туркӣ]] 
|
|[[Акс:East-Hem_1025ad.jpg|150x150пкс]]
|-
| Давлати Хотаки 
| [[Қандаҳор]] <br /> [[Исфаҳон]] 
| [[Соли 1709|1709]] — [[Соли 1738|1738]]  
| [[Забони пушту|Пушту]] <br /> [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Map_of_The_Hotakids.png|150x150пкс]]
|-
| Давлати Падуспанидҳо 
| Номаълум 
| [[Соли 655|655]] — [[Соли 1598|1598]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] <br />Забонҳои Каспий 
|
|[[Акс:PaduspanidsMapHistoryofIran.png|150x150пкс]]
|-
| Сулолаи Афросиёб 
| [[Омул]] <br />Фирузкӯҳ 
| [[Соли 1349|1349]] — [[Соли 1504|1504]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] <br /> [[Забони Мозандаронӣ|Мозандаронӣ]] 
|
|[[Акс:Chalav_Government.png|150x150пкс]]
|-
| Давлати Зенд 
| [[Шероз]] 
| [[Соли 1751|1751]] — [[Соли 1794|1794]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:ZanddynastyTrial.png|150x150пкс]]
|-
|}

=== Сулолаҳои туркӣ-форсӣ ===
{| class="wikitable sortable"
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харита  
|-
| [[Давлати Ғазнавиён|Ғазнавиён]] 
| [[Ғазнӣ|Ғазн]]<nowiki/>ӣ <br /> <small>([[Соли 963|963]] — [[Соли 1151|1151]])</small> <br /> [[Лоҳур]]<br /> <small>([[Соли 1151|1151]] — [[Соли 1187|1187]])</small> 
| [[Соли 977|977]] — [[Соли 1186|1186]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Ghaznavid_Empire_975_-_1187_(AD).PNG|150x150пкс]]
|-
| [[Давлати Қарохониён|Қарохониён]]
| [[Балосоғун]] <br /> [[Самарқанд]] <br /> Узгенд <br />[[Шаҳристони Қошғар|Қошғар]] <br /> <small>( [[Соли 1151|1151]] — [[Соли 1187|1187]] )</small> 
| [[Соли 940|940]] — [[Соли 1212|1212]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
[[Забони туркӣ|Туркӣ]] 
|
|[[Акс:Kingdom_of_Kara-Khanids-_999-1212.png|150x150пкс]]
|-
| Хонигарии [[Давлати Қарохониён|Қарохониёни Ғарбӣ]] 
| [[Самарқанд]] 
| [[Соли 1040|1040]] — [[Соли 1212|1212]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] <br /> [[Забони туркӣ|Туркӣ]] 
|
|[[Акс:Караханидское_государство.png|150x150пкс]]
|-
| [[Давлати Салҷуқиён|Салҷуқиён]]  
| [[Нишопур]] (1037-1043) <br />
[[Рай|Рей]] (1043-1051)  [[Исфаҳон]] (1051–1118)  [[Ҳамадон]] дар (Ғарб) (1118–1194)  [[Марв]] дар (Шарқ) (1118-1153) 
| [[Соли 1037|1037]] — [[Соли 1194|1194]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Seljuk_Empire_locator_map.svg|150x150пкс]]
|-
| [[Давлати Хоразмшоҳиён|Хоразмшоҳиён]] 
| Гурганҷ 1097-1220  <br /> 1212-1220 [[Самарқанд]] <br /> 1220-1221 [[Ғазнӣ|Ғазн]]<nowiki/>ӣ<br /> 1221-1224 [[Деҳлӣ]] <br /> 1224-1231 [[Табрез|Табриз]] 
| [[Соли 1097|1097]] — [[Соли 1231|1231]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Khwarezmian_Empire_1190_-_1220_(AD).PNG|150x150пкс]]
|-
| Кара-Коюнлу 
| [[Табрез]] 
| [[Соли 1375|1375]] — [[Соли 1468|1468]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]], Оғузӣ, [[Забони арабӣ|Арабӣ]], [[Забони курдӣ|Курдӣ]], [[Забони арманӣ|Арманӣ]] <ref name="КемриджИран">Кембриджская история Ирана (The Cambridge History of Iran), том VI, стр. 154:</ref> 
|
|[[Акс:Qara Qoyunlu Turcomans 1407–1468.png|150x150пкс]]
|-
| Ак-Коюнлу 
| Диярбакир (1453-1471) <br /> [[Табрез]] (1468-1478) <br /> [[Бағдод]] 
| [[Соли 1468|1468]] — [[Соли 1501|1501]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Map_Aq_Qoyunlu_1478-en.png|150x150пкс]]
|-
| [[Темуриён]] 
| [[Самарқанд]] (1370-1405), <br />[[Ҳирот]] (1405-1507)
| [[Соли 1370|1370]] — [[Соли 1507|1507]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Timurid_Dynasty_821_-_873_(AH).png|150x150пкс]]
|-
| Давлати Афшориҳо 
| [[Машҳад]] 
| [[Соли 1736|1736]] — [[Соли 1796|1796]]  
| [[Забони порсӣ]] <small>(расмӣ; забони мурофиаи судӣ; маъмурияти шаҳрвандӣ ва молиявӣ)</small> <ref name="Katouzian128">{{Cite book|first=Homa|last=Katouzian|title=Iranian History and Politics|location=|publisher=Routledge|year=2003|isbn=0-415-29754-0|page=128|url={{Google books |plainurl=yes |id=MYT2mo92KowC |page=128 }}|quote=Indeed, since the formation of the Ghaznavids state in the tenth century until the fall of Qajars at the beginning of the twentieth century, most parts of the Iranian cultural regions were ruled by Turkic-speaking dynasties most of the time. At the same time, the official language was Persian, the court literature was in Persian, and most of the chancellors, ministers, and mandarins were Persian speakers of the highest learning and ability.}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.iranicaonline.org/articles/historiography-vii|title=HISTORIOGRAPHY vii. AFSHARID AND ZAND PERIODS – Encyclopaedia Iranica|quote=Afsharid and Zand court histories largely followed Safavid models in their structure and language, but departed from long-established historiographical conventions in small but meaningful ways.}}</ref> <br /> [[Забони туркӣ|Туркӣ]] <small>(маъмурияти ҳарбӣ)</small> <ref>{{Cite book|first=Michael|last=Axworthy|author-link=Michael Axworthy|title=The Sword of Persia|location=|publisher=I.B. Tauris|year=2006|isbn=1-84511-982-7|pages=5, 45, 70, 80, 157, 279}}</ref> 
|
|[[Акс:Afsharid_(1736-1802)-ru.svg|150x150пкс]]
|-
|-
| [[Давлати Сафавиён|Сафавиён]] 
| [[Табрез]] (1501-1555) <br />[[Қазвин]] (1555-1598) <br /> [[Исфаҳон]] (1598-1736)
| [[Соли 1501]] — [[Соли 1722|1722]] / [[Соли 1736|1736]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] <br />[[Забони туркии озарбойҷонӣ|Озарбойҷонӣ]] 
|
|[[Акс:Safavid_Empire_1501_1722_AD.png|150x150пкс]]
|-
| Давлати Коҷориён 
| [[Теҳрон]] 
| [[Соли 1789|1789]] — [[Соли 1925|1925]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] <br />[[Забони туркии озарбойҷонӣ|Озарбойҷонӣ]] 
|
|[[Акс:Map_Iran_1900-en.png|150x150пкс]]
|-
|}

=== Сулолаҳои туркӣ-муғулӣ ===
{| class="wikitable sortable"
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харитаи 
|-
| Давлати Хулагуиён
| Мегара<br /> [[Табрез]] <br /> Султониё 
| [[Соли 1256|1256]] — [[Соли 1335|1335]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] <br /> [[Забони муғулӣ|Муғулӣ]] 
|
|[[Акс:Ilkhanate in 1256–1353.PNG|150x150пкс]]
|-
| [[Хонигарии Бухоро]] 
| [[Бухоро]] 
| [[Соли 1500|1500]] — [[Соли 1785|1785]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] <br /> [[Забони ӯзбекӣ|Узбек]]<nowiki/>ӣ 
|
|[[Акс:Bukhara1600.png|150x150пкс]]
|-
| [[Аморати Бухоро]] 
| [[Бухоро]] 
| [[Соли 1785|1785]] — [[Соли 1920|1920]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] <br /> [[Забони ӯзбекӣ|Узбек]]<nowiki/>ӣ 
|
|[[Акс:Bukhara1850.png|150x150пкс]]
|-
| Хонигарии Қӯқанд 
| [[Қӯқанд (Ӯзбекистон)|Қӯқанд]] 
| [[Соли 1709|1709]] — [[Соли 1876|1876]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] <br /> [[Забони ӯзбекӣ|Узбекӣ]] 
|
|[[Акс:Kokand1850.png|150x150пкс]]
|-
| [[Хонии Хева|Хонии Хива]] 
| Хива 
| [[Соли 1512|1512]] — [[Соли 1920|1920]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] <br /> [[Забони ӯзбекӣ|Узбек]]<nowiki/>ӣ 
|
|[[Акс:Хивинское_ханство.png|150x150пкс]]
|-
|}

== Осиёи Хурд ==
{| class="wikitable sortable"
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харитаи 
|-
| [[Cултоният]]и Қуниё
| Никеё ([[Соли 1077|1077]] — [[Соли 1096|1096]]) <br /> Қуниё ([[Соли 1096|1096]] — [[Соли 1307|1307]]) 
| [[Соли 1077|1077]] — [[Соли 1307|1307]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Anatolia1300.png|150x150пкс]]
|-
|}

== Қитъаи нимҷазираи Ҳиндустон  ==
{| class="wikitable sortable"
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харита 
|-
| [[Cултоният]]и Деҳлӣ 
| [[Лоҳур]] <small>(1206-1210)</small> <br /> Бадайун <small>(1210-1214)</small> <br /> [[Деҳлӣ]] <small>(1214-1327)</small> <br /> Давлатобод <small>(1327–1334)</small> <br /> [[Деҳлӣ]] <small>(1334-1506)</small> <br /> [[Агра]] <small>(1506-1526)</small> 
| [[Соли 1206|1206]] — [[Соли 1555|1555]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Delhi_History_Map.png|150x150пкс]]
|-
| [[Cултонияти Баҳманӣ]] 
| Гулбарга (1347-1425) <br /> Бидар (1425-1527) 
| [[Соли 1347|1347]] — [[Соли 1527|1527]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Bahamani-sultanate-map.svg|174x174пкс]]
|-
| [[Cултоният]]и Бангола 
| Гаур <br /> Сонаргаон <br /> Панду 
| [[Соли 1352|1352]] — [[Соли 1576|1576]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] ( <small>суд ва дипломатия</small> ) <br /> [[Забони банголӣ|Бенгалӣ]] ( <small>гуфтугӯй</small> ) <br /> [[Забони арабӣ|Арабӣ]] ( <small>динӣ</small> ) 
|
|[[Акс:Bengal_Sultanate.png|150x150пкс]]
|-
| [[Cултоният]]и Аҳмаднагар  
| Аҳмаднагар, Харки, Давлатобод 
| [[Соли 1490|1490]] — [[Соли 1636|1636]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] ( <small>расмӣ</small> ) <ref name="автоссылка1">Brian Spooner and William L. Hanaway, ''Literacy in the Persianate World: Writing and the Social Order'', (University of Pennsylvania Press, 2012), 317.</ref> <br /> Дакинӣ <br /> Маратҳӣ 
|
|[[Акс:Deccan_sultanates_1490_-_1687_ad.png|210x210пкс]]
|-
| [[Cултоният]]и Гуҷарот 
| Анахилвар, [[Аҳмадобод]], Муҳаммадобод 
| [[Соли 1407|1407]] — [[Соли 1573|1573]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] <br /><br /><br /><br /> Гуҷароти қадимӣ 
|
|[[Акс:India_in_1525_Joppen.jpg|219x219пкс]]
|-
| [[Cултоният]]и Бидар 
| Бидар 
| [[Соли 1527|1527]] — [[Соли 1619|1619 н]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] ( <small>расмӣ</small> )  <br /> [[Забони урду|Урду]] 
|
|[[Акс:Deccan_sultanates_1490_-_1687_ad.png|210x210пкс]]
|-
| [[Cултоният]]и Биҷапур 
| Биҷапур 
| [[Соли 1490|1490]] — [[Соли 1686|1686]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] ( <small>расмӣ</small> ) <ref>{{Cite web|url=http://www.iranicaonline.org/articles/bijapur-capital-city-and-domain-of-the-adelsahi-dynasty|title=BĪJĀPŪR – Encyclopaedia Iranica|website=www.iranicaonline.org|quote=The official language of the court at Bījāpūr during the ʿĀdelšāhī period and until the end of Mughal rule in 1274/1858 was '''Persian'''. Indeed, Yūsof ʿĀdelšāh (895-916/1489-1510) and his son Esmāʿīl themselves wrote poetry in Persian, Esmāʿīl under the pen name Wafāʾī. The ʿĀdelšāhīs established Shiʿism in Bījāpūr and actively encouraged the immigration of Persian writers and religious figures.|publisher=Encyclopedia Iranica|lang=en|accessdate=8 February 2017}}</ref> <br /> [[Забони урду|Декан Урду]] <ref>''Satish Chandra.'' Medieval India: From Sultanat to the Mughals, Part II, (Har-Anand, 2009), 210.</ref> 
|
|[[Акс:Bijapur-sultanate-map.svg|159x159пкс]]
|-
| [[Cултоният]]и Голканд 
| Голканд  <br /> [[Ҳайдаробод (Покистон)|Ҳайдаробод]]
| [[Соли 1512|1512]] — [[Соли 1687|1687 н]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] <small>(расмӣ)</small>  <br /> Телугу <br /> [[Забони урду|Урду]] <br /> Декан 
|
|[[Акс:Deccan_sultanates_1490_-_1687_ad.png|210x210пкс]]
|-
| [[Бобуриён|Муғулони Бузург]]  
| [[Агра]] (1526-1571) <br /> Фатҳпур Сикри (1571-1585) <br /> [[Лоҳур]] (1585-1598) <br /> [[Деҳлӣ]] (1598-1857) 
| [[21 апрел]]и соли [[Соли 1526|1526]] — [[21 сентябр]]и [[Соли 1858|1858]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] <small>(расмӣ ва судӣ; забони судӣ)</small> <ref>{{Книга|автор=Elizabeth A. Bohls|заглавие=Romantic Literature and Postcolonial Studies|ответственный=|ссылка=https://books.google.com.ru/books?id=ybhvAAAAQBAJ&pg=PA128&dq=persian+official+language+of+mughal+empire&hl=ru&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=persian%20official%20language%20of%20mughal%20empire&f=false|место=Edinburgh|издательство=Edinburgh University Press|год=2013|том=|страниц=206|страницы=128|isbn=0748641998}}</ref><ref>{{Книга|автор=Candice Goucher, Linda Walton|заглавие=World History: Journeys from Past to Present|ответственный=|ссылка=https://books.google.com.ru/books?id=O_3fCgAAQBAJ&pg=PA401&dq=persian+official+language+of+mughal+empire&hl=ru&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=persian%20official%20language%20of%20mughal%20empire&f=false|место=Edinburgh|издательство=Routledge|год=2013|том=|страниц=768|страницы=401|isbn=1135088284}}</ref> <br />[[Забони Чағатойӣ|Чағатойӣ]]  <br /> [[Забони урду|Урду]] <small>(гуфтугӯ)</small> 
|
|[[Акс:Mughal1700.png|150x150пкс]]
|-
|  [[Давлати Дуронӣ|Имперотурии Дуронӣ]]
| [[Қандаҳор]] (1747-1773 / 1774) <br /> [[Кобул]] (1773 / 1774-1823) 
| [[Соли 1747|1747]] — [[Соли 1823|1823]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] <br /> [[Забони пушту|Пушту]] 
|
|[[Акс:Durrani_Empire_1747_1862_AD.png|150x150пкс]]
|-
|  Вилояти Ҳайдаробод 
| [[Аурангобод]] (1724-1763) <br /> [[Ҳайдаробод (Покистон)|Ҳайдаробод]] (1763-1948) 
| [[Соли 1724|1724]] — [[Соли 1948|1948]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] <br /> [[Забони урду|Урду]], телугу, маратҳӣ, каннада 
|
|[[Акс:Map of the Hyderabad princely state (1909).svg|150x150пкс]]
|-
| Калат (Хонигарӣ) 
| Калат 
| [[Соли 1638|1638]] — [[Соли 1952|1952]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] <br /> Брауӣи 
|
|[[Акс:Kalat_Map.gif|150x150пкс]]
|}

== Кишварҳои дигар ==
{| class="wikitable sortable"
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харита  
|-
| Хонигарии Талиш 
| [[Ланкарон]] 
| [[Соли 1747|1747]] — [[Соли 1841|1841]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] (расмӣ) <br /> Талишӣ 
|
|[[Акс:Khanate_of_Talysh_in_the_Map_of_Caucasus_with_the_borders_1801-1813.png|172x172пкс]]
|-
| [[Давлати Шервоншоҳон]] 
| Шемаха 861 - 1192[[Боку]] (1192-1538) 
| [[Соли 861|861]] — [[Соли 1538|1538]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] (расмӣ) <br /> [[Забони арабӣ|Арабӣ]] 
|
|[[Акс:Shaddadid.gif|150x150пкс]]
|-
|}

== Инчунин нигаред ==
{| class="wikitable sortable"
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харита 
|-
| [[Ҷумҳурии Халқии Шӯравии Бухоро|Ҷумҳурии Халқии Советии Бухоро]] 
| [[Бухоро]] 
| [[Соли 1920|1920]] — [[Соли 1924|1924]] 
| Узбекӣ, форсӣ 
|
|[[Акс:Бухарская_НСР.png|150x150пкс]]
|-
| [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] дар ҳайати [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Ӯзбекистон]] 
| [[Бухоро]] (1925); [[Самарқанд]] (1925-1930); 
| Солҳои 1924-1929 
| Узбекӣ, форсӣ 
|
|
|-
|}

=== Давраи навтарин ===
{| class="wikitable sortable"
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харита 
|-
| [[Афғонистон]] 
| [[Кобул]] 
|
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] (Дарӣ) <br /><br /><br /><br /> [[Забони пушту|Пушту]] 
|
|[[Акс:Afghanistan_(orthographic_projection).svg|150x150пкс]]
|-
| [[Эрон]] 
| [[Теҳрон]] 
|
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Iran_(orthographic_projection).svg|150x150пкс]]
|-
| [[Тоҷикистон]] 
| [[Душанбе]] 
|
| [[Забони тоҷикӣ|Тоҷикӣ]]
|
|[[Акс:Tajikistan_(orthographic_projection).svg|150x150пкс]]
|-
|}

== Нигаред ==

* [[Давлатҳои бостонии мардуми тоҷик]]
* [[Давлатҳои сулолаҳои форисзабон (тоҷикон)]]
* [[Халқи тоҷик дар ҳайати давлатҳои сулолаҳои турку муғулнажод]] 
* Феҳристи пойтахтҳои таърихии Эрон

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ|35em}}

== Адабиёт ==
* {{Cite book|title=The Cambridge History of Iran, Volume 4: From the Arab Invasion to the Saljuqs|year=1975|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|editor-last=Frye|editor-first=R. N.|last=Frye|first=R. N.|author-link=Richard N. Frye|chapter=The Sāmānids|pages=136–161|isbn=978-0-521-20093-6|chapter-url=https://books.google.com/books?id=hvx9jq_2L3EC&lpg=PP1&pg=PA136#v=onepage&q&f=false|ref=Frye}}

[[Гурӯҳ:Кишварҳои форсизабон]]
[[Гурӯҳ:Саҳифаҳое, ки бо тарҷумаҳои ношинос оварда шудаанд]]