Сиҷҷак

Сиҷҷак
	Маҳалли аҳолинишин
Сиҷҷак
	Sijjak
	41°41′30″ с. ш. 70°03′30″ в. д.HGЯO
Кишвар	Ӯзбекистон
Вилоят	Тошканд
ноҳия	Бӯстонлиқ
Таърих ва ҷуғрофиё
Баландии марказ	959 м
Минтақаи замонӣ	UTC+05:00
Аҳолӣ
Аҳолӣ	1 780 тан (1975);
	Сиҷҷак
	Парвандаҳо дар Викианбор

Сиҷҷак (ӯзбекӣ: Sijjak, Сижжак) — деҳаест дар ноҳияи Бӯстонлиқи вилояти Тошканд, Узбекистон. Масофа то маркази вилоят — шаҳри Ғазалкент 50 километр. Аҳолӣ: 1780 нафар (1975).

Дар Сиҷҷак ва гирду атрофи он як қатор ёдгориҳои археологӣ муайян карда шудаанд: шаҳраки археологии Сиҷҷак, шаҳраки асри 11—ибтидои асри 13 Шавкаттеппа (ё Ойбошитеппа), дафнҳои Гури Муғ, Яловлик-мазор, Ҳазратимулло-мазор ва ғайра.

Деҳа як макони сайёҳӣ мебошад.

Пайдоиши ном

Тибқи ривоятҳо номи Сиҷҷак аз ибораи се чак – се қисм^[1] омадааст. Гумон меравад, ки ин ном ба се тақсим кардани замини деҳа бо ҷараёни обе (сойҳое), ки аз он мегузаранд дорад.

Ҷойгиршавӣ

Сиҷҷак дар ноҳияи Бӯстонлиқи вилояти Тошканд ҷойгир аст. Масофа то маркази вилоят — шаҳри Ғазалкент 50 километр^[2] аст.

Сиҷҷак дар водии дарёи кӯҳии Пскем^[3], қисми соҳили рости он, ки бо пуштаи Уғом маҳдуд аст, воқеъ аст. Дар маркази шаҳрак, баландии аз сатҳи баҳр 959 м^[4] аст.

Айни замон Сиҷҷак дар соҳили шимолу ғарбии обанбори Чорбоғ ҷойгир аст. Қаламрави шаҳрак қад-қади соҳил тӯл кашидааст. Он тавассути сой аз пушта, ки ба обанбор мерезад, бурида мешавад^[5]^[4]. Дарёи калонтарин Сиҷҷаксой буда, аз маркази деҳа мегузарад^[4].

Роҳи болооби Пскем аз Сиҷҷак (Р-10, минбаъд Р-9 номида мешавад) мегузарад^[6].

Дар солҳои ҳокимияти шуоавӣ деҳа дар қаламрави совхози «Бӯстонлиқ» воқеъ буд^[2].

Аҳолӣ

Мувофиқи маълумотҳои соли 1975 дар Сиҷҷак^[2] 1780 нафар одам зиндагӣ мекарданд. Бар хилофи дигар шаҳракҳои воқеъ дар соҳили Пскем, Сиҷҷак асосан узбакҳо зиндагӣ мекунанд, на тоҷикон^[3]. Аҳолӣ ба чорводорӣ, боғдорӣ ва сабзавоткорӣ машғул аст^[2].

Инфрасохтор

Аз соли 1970 Сиҷҷак дорои мактаб, беморхона, дорухона, почта, клуб ва китобхона буд^[2].

Сарчашмаи таъминоти об чашмаҳои маҳаллӣ мебошад^[5]^[2].

Аз соли 1973 дар қисми ғарбии деҳа, дар назди мазори асримиёнагӣ Ҳазратимулло-мазор қабристони замонавӣ низ мавҷуд буд^[1].

Ҷойҳои таърихӣ ва археологӣ

Дар Сиҷҷак ва атрофи он як қатор мавзеъҳои археологӣ муайян карда шудаанд. Ҳамаи онҳоро соли 1963 гурӯҳи бостоншиносии Чорбоғи РСС Ӯзбекистон қайд карда ва ё омухтааст, вале кофтуков (разведка) танҳо дар Шавкаттеппа гузаронида шудааст^[7].

Шаҳраки археологии Сиҷҷак мавҷуд аст. Дар қисмати шимолу шарқии ёдгории бостоншиносӣ пораҳои сафолии сирдор ва сирнашудаи синну соли гуногун, инчунин шлакҳои сафолӣ ёфт шуданд ^[1].

Дар қисмати ҷанубу ғарбии Сиҷҷак, дар ҷомеъаи шохоби Шавкатсой бо Пскем шаҳраки асрҳои 11 — ибтидои асри 13 мавҷуд буд, ки харобаҳои он бо номҳои Шавкаттеппа ва Ойбошитеппа маълуманд. Ин шаҳрак мустаҳкам буда, девори мудофиавӣ дошт, ки дар кунҷи шимолу ғарби он манора баръало намоён буд. Ҳафриёти иктишофӣ дар соли 1963 қабати фарҳангии чуқурии 2 метрро кашф карда, як қисми ҳуҷраеро ошкор намуд, ки деворҳояш аз хишти хом сохта шудааст. Порчаҳои зарфҳо ва корди оҳанин низ ёфт шуданд. Масоҳати умумии шаҳраки мустаҳкам 1600 м² аст^[8].

Дар баландии 400 метр аз Ойбошитеппа дар қад-қади Шавкатсой боз як шаҳраки археологии беном мавҷуд буд, аммо дар натиҷаи корҳои корам дар саҳни рӯдхона хароб карда шуд. Дар ин ҷо пораҳои зарфҳои сирдор ва сирнашуда (ба асрҳои 11-12 ва 15-16), шлакҳои сафолию филизӣ, пораҳои девори печҳои металлургӣ ёфт шуданд^[7].

Дар мавзеи шимолу шарқии Сиҷҷак, ки баъдан шудгор карда шудааст, дафни Гури Муғ маълум аст. Гури Муг гӯристони Муғҳои зардуштӣ аст. Тибқи ривоятҳои ҷамъоваришуда аз сокинони деҳа, дар ин ҷо устухонҳои калони гӯршудагон ва хумҳои устухондор пайдо шудаанд. Тадқиқоти бостоншиносӣ мавҷудияти маводи остеологиро дар чуқурии 3 м тасдиқ намуда, мавҷудияти маводи сафолии бардоштаро сабт кардааст^[1].

Дар қисмати марказӣ ва ғарбии Сиҷҷак (аз соли 1973) ду мазор маълум аст - Яловлик-мазор ва Ҳазратимулло-мазор. Яловлик-Мазор маҷмааи дафн ба ҳисоб меравад. Маҷмааро чор кайрак муаррифӣ мекунад, ки сетои онҳо навиштаҷот доранд. Маҷмааи Ҳазратимулло-мазорро се кайраки ҳифзшуда дар ҳудуди қабристони муосир ҷойгир кардааст. Сангҳои қабр бо навиштаҷот ҳамчун намунаи эпиграфия ва ёдгории таърихӣ ҷолибанд. Яке аз сангҳои қабр таърихи 815 ҳиҷрӣ дорад, ки ба солҳои 1412-1413 милодӣ рост меояд^[1].

Ба ғайр аз ин, дар болои Сиҷҷак, дар соҳили рости дарёи Кулсой шаҳракҳои археологии Баландтеппа ва Култеппа ^[1] ва дар поёни деҳа дар сохили рости Шаршарасой ду ғори хурд^[8] воқеъ гаштаанд.

Соли 1963 чупон К- Ерматов дар мавзеи Кокягнак дар ҳудуди деҳа ганҷинеро кашф кард, ки ба асри XI тааллуқ дорад. Ганҷ дар кӯзаи гилӣ буд. Дар ин ганҷ 8 дастпонаи нуқрагии нуқраашон ба шакли сари мор, 8 қуттӣ барои тумарҳо, 27 зангӯла, 1 гӯшвораи бинӣ (ба истилоҳ бурундук) ва занҷирҳои хурд иборат буд. Бозёфт дар Осорхонаи халқҳои Ӯзбекистон нигоҳ дошта мешавад^[8].

Сайёҳӣ

Сиҷҷак як макони машҳури сайёҳӣ мебошад. Сокинони маҳаллӣ катҳои топчан ё тамоми хонаҳоро ба сайёҳон ба иҷора медиҳанд, ки ин барои онҳо ҳамчун манбаи иловагии даромад хизмат мекунад^[5].

Экология

Солҳои охир маҷрои дарёҳои қаламрави Сиҷҷак аз партовҳои маишӣ хеле ифлос карда шудааст. Аҳолии маҳаллӣ барои аксари партовҳои маишӣ истифодаи иқтисодӣ пайдо мекунад, аммо сайёҳони сершумор партовҳоро мепартоянд ^[5].

Эзоҳ

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 ^1.4 ^1.5 Буряков, Касымов, Ростовцев, 1973.
↑ ^2.0 ^2.1 ^2.2 ^2.3 ^2.4 ^2.5 Сижжак — статья из «Узбекской советской энциклопедии» (Ўзбек совет энциклопедияси) (ӯзб.)
↑ ^3.0 ^3.1 Пославская О. Ю. Туристскими тропами Узбекистана (пути в природу). — Ташкент: Узбекистан, 1985. — С. 29. — 156 с. Хатои ёдкард: Invalid <ref> tag; name "Пославская" defined multiple times with different content
↑ ^4.0 ^4.1 ^4.2 Шаблон:Харита/Бк/K
↑ ^5.0 ^5.1 ^5.2 ^5.3 Набиев Б. Сиджак. Что после нас?(пайванди дастнорас — таърих). anhor.uz (6 августи 2014). 16 марти 2015 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 8 августи 2014.
↑ Ташкентская область. Справочная политико-административная карта. Масштаб 1 : 500 000. — Ташкент: Госкомгеодезкадастр, 2007. ISBN 978-9943-15-072-0
↑ ^7.0 ^7.1 Буряков, Касымов, Ростовцев, 1973.
↑ ^8.0 ^8.1 ^8.2 Буряков, Касымов, Ростовцев, 1973.

Сизжжак - мақола аз « Энциклопедияи советии узбек » (Шӯрои энциклопедияҳои узбакӣ)(ӯзб.)

[Буряков,_Касымов,_Ростовцев—1973——16-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 ^1.4 ^1.5 Буряков, Касымов, Ростовцев, 1973.

[УСЭ-2] 2.0 ^2.1 ^2.2 ^2.3 ^2.4 ^2.5 Сижжак — статья из «Узбекской советской энциклопедии» (Ўзбек совет энциклопедияси) (ӯзб.)

[Пославская-3] 3.0 ^3.1 Пославская О. Ю. Туристскими тропами Узбекистана (пути в природу). — Ташкент: Узбекистан, 1985. — С. 29. — 156 с. Хатои ёдкард: Invalid <ref> tag; name "Пославская" defined multiple times with different content

[k-42-81-4] 4.0 ^4.1 ^4.2 Шаблон:Харита/Бк/K

[Набиев-5] 5.0 ^5.1 ^5.2 ^5.3 Набиев Б. Сиджак. Что после нас?(пайванди дастнорас — таърих). anhor.uz (6 августи 2014). 16 марти 2015 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 8 августи 2014.

[6] Ташкентская область. Справочная политико-административная карта. Масштаб 1 : 500 000. — Ташкент: Госкомгеодезкадастр, 2007. ISBN 978-9943-15-072-0

[Буряков,_Касымов,_Ростовцев—1973——16—17-7] 7.0 ^7.1 Буряков, Касымов, Ростовцев, 1973.

[Буряков,_Касымов,_Ростовцев—1973——17-8] 8.0 ^8.1 ^8.2 Буряков, Касымов, Ростовцев, 1973.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]