Зулу

Зулу
Шумора	10 500 000 тан (2001)
Сукунат	Африқои Ҷанубӣ  Свазиленд  Лесото
Дин	масеҳият ва Анимизм
Ҷузъе аз	Банту ва Nguni people[d]
Парвандаҳо дар Викианбор

Зулу, зулусҳо — халқияти африқоӣ, ки аксарият дар Ҷумҳурии Африқои Ҷанубӣ (ҶАҶ; 13,5 млн) ва боқимонда дар Зимбабве (203 ҳазор), Лесато (202 ҳазор), Эсватинӣ (98 ҳазор), Малавӣ (74 ҳазор), Мозамбик (6,8 ҳазор) ва Ботсвана (6,6 ҳазор) сукунат доранд.

Шумораи умумиашон тақр. 14,1 млн (2023). Ба забони зулу (исизулу) — зершохаи гурӯҳи забонҳои нигера-конго конго-кордофанӣ гуфтугӯ мекунанд. Забонҳои англисӣ ва африқоӣ низ миёни онҳо паҳн шудаанд. Аксарияти зулу ба боварҳои қадими мардумони африқоӣ (сеҳр, парастиши рӯҳи аҷдод ва табиат, худои барин Инкоси ва ғ.) эътиқод доранд ва қисман пайрави калисои масеҳӣ-африқоии балтисии Носира ва протестантӣ мебошанд. Зулу аз ҳазораи I то м. дар Африқои Ҷанубӣ сокин шудаанд. Дар ибтидои асри 19 ҳамчун халқият ташаккул ёфта, муддати тӯлонӣ ба муқобили бурҳо ва англисҳо мубориза бурданд. Соли 1879 минтақаҳои сукунати зулу аз ҷониби англисҳо ишғол ва қисми зиёди онҳо ба ҷойҳои махсуси нигаҳдорӣ (резерватсияҳо) кӯчонида шуданд. Мувофиқи сиёсати апартеиди (зӯран ҷудо кардани аҳолии як кишвар аз рӯи мансубияти нажодӣ) ҶАҶ (1948-94) дар минтақаҳои сукунати зулу бантустони Квазулу (кишвари зулу) ташкил дода шуданд, ки то соли 1991 вуҷуд доштанд. Шуғли асосиашон кишоварзӣ (кишти ғалладона, лӯбиёгиҳо, сабзавоткорӣ, тамокупарварӣ), чорводорӣ ва шикор. Дар байни зулу ҳунарҳои чармгарӣ, оҳангарӣ, кандакории рӯи чӯбу устухон ва кулолӣ рушд кардаанд. Зулу қисман дар саноати коркарди маъдани кӯҳӣ, соҳаи хидматрасонӣ ва корхонаҳои коркарди маҳсулоти кишоварзӣ кор мекунанд. Онҳо расму анъанаҳои қадимии худ, аз қабили пардохти маҳри зан бо гӯсфанд (лобома)-ро ҳифз кардаанд. Маҳаллаҳои иқоматии зулу (краал) тарҳи мудаввар ва дар байнашон молхона доранд. Хонаҳои анъанавии зулу доирашакли сутундоранд ва бо баргу шохи дарахтон пӯшида мешаванд; тиреза надоранд. Хонаҳои коҳгилии зулу (тарҳашон чоркунҷа) боми ҳамвор доранд. Адабиёти шифоҳӣ (ҳамоса, ривоят, зарбулмасал, силсилаи асотирҳо дар бораи Ухлаканян ва Толокош ва адабиёти муосир ба забони исизулу), санъати мусиқӣ ва ҳунарҳои дастии зулу ривоҷ ёфтаанд.

Адабиёт

• Зулу // Замин — Илля. — Д. : СИЭМТ, 2018. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2023, ҷ. 7). — ISBN 978-99947-33-89-9.

• Биннс Ч. Т. Динузулу. Конец династии Чаки / Пер. с англ. Е. В. Пантюшевой. — М.: Наука, Главная редакция восточной литературы, 1978. — 294 с.
• Брайант А. Т. Зулусский народ до прихода европейцев / Пер. с англ. К. К. Лупандина. — М.: Изд-во Иностранной литературы, 1953. — 436 с.
• Риттер Э. А. Зулус Чака. Возвышение зулусской империи / Пер. с англ. В. Я. Голанта. — М.: Наука, Главная редакция восточной литературы, 1989. — 3-е изд. — 374 с.: ил. — ISBN 5-02-016583-2.