Марзи Қирғизистон-Тоҷикистон

Марзи Қирғизистон-Тоҷикистон 984 км тӯл дорад ва аз нуқтаи сегона бо Ӯзбекистон то нуқтаи сегона бо Чин мегузарад^[1].

Тавсиф[вироиш | вироиши манбаъ]

Марз аз шимоли Тоҷикистон дар водии Фарғона сар мешавад. Марз тахминан ба самти ғарб мегузарад, бо қуллаи тез дар наздикии кӯҳи Чоркӯҳ, он қариб ба Баҳри тоҷик мерасад, аммо як роҳи тунуки қаламрави Тоҷикистон аз байни обанбор ва марз мегузарад. Пас аз он ба самти ҷануб дар наздикии Лолазор, пеш аз он ки ба самти шарқ ба қаторкӯҳи Туркистон бирасед. Пас марз аз ин қаторкӯҳ, инчунин аз қаторкӯҳҳои Олой ва Транс-Олой ба шарқ то марз бо Чин мегузарад.

Дарунбумҳо[вироиш | вироиши манбаъ]

Дар марзи Қирғизистон-Тоҷикистон Ворух ва Лолазорро ҳамчун дарунбум дар дохили қаламрави Қирғизистон нишон медиҳанд, ки расман чунин набудааст^[2]^[3].

Таърих[вироиш | вироиши манбаъ]

Русия дар асри XIX Осиёи Миёнаро забт карда, хонигариҳои қаблан мустақили Қӯқанд, Хива ва Аморати Бухороро мутеъ кард. Пас аз Инқилоби Октябр ва ташкил ёфтани СССР, қарор қабул карда шуд, ки Осиёи Миёна ба ҷумҳуриҳои этникӣ тақсим карда шавад.

25 феврали соли 1924 Бюрои Сиёсии Комитети Марказии КПСС эълом доштанд, ки сарҳади миллӣ-ҳудудиро дар Осиёи Марказӣ идома медиҳанд. Ин раванд бояд аз ҷониби Кумитаи махсуси Бюрои осиёимиёнагии КМ ҲК Умумииттифоқии (б) бо се зеркомитет барои ҳар як миллатҳои асосии минтақа (қазоқҳо, туркманҳо ва ӯзбекҳо) назорат мешуд ва кор хеле зуд анҷом дода мешуд. Дар аввал нақшаи ҳифзи ҶШС Хоразм ва ҶХШ Бухоро пешбинӣ шуда буд, аммо дар ниҳоят онҳо 27 октябри соли 1924 тақсим карда шуданд.

Дар аввал, сарҳад хеле дарозтар буд, зеро минтақаи Хуҷанд ба ҳайати ҶШС Ӯзбекистон дохил буд. Сарҳад мавқеи кунунии худро дар соли 1929, вақте ки Тоҷикистон Хуҷандро пазируфт ва ба як ҶШС-и пуррагӣ табдил ёфт, шурӯъ кард. Вилояти Автономии Кара-Қирғизистон ибтидо моҳи октябри 1924 ба сарзамини РСФСР дохил шуда, марзҳояш бо сарҳадҳои Қирғизистони муосир рост омаданд. Дар соли 1925, он моҳи майи соли 1925 ба вилояти мухтори Қирғизистон табдили ном кард ва сипас дар соли 1926 ба АССР Қирғизистон табдил ёфт ва билохира, дар соли 1936 ба ҶШС Қирғизистон табдил ёфт.

Сарҳад соли 1991 пас аз пошхӯрии ИҶШС ва ба даст овардани истиқлоли понздаҳ ҷумҳурӣ сарҳади давлатӣ шуд. Дар давраи пас аз истиқлол, дар робита ба делимитатсияи марз ва полис ташаннуҷ ба вуҷуд омадааст, хусусан пас аз ҳамлаи Ҳаракати Исломии Ӯзбекистон (ҲИУ) ба Қирғизистон дар соли 1999. Дар айни замон марзнигорӣ идома дорад. Дар соли 2021 дар заминаи баҳсбарангез дар марз даргириҳои марзӣ сар зад.