Бист боб дар маърифати тақвим

Унсури холии Викидода

«Бист боб дар маърифати тақвим» — рисолаи риёзидон ва мунаҷҷими форс-тоҷик Низомуддин Абдул­алӣ ибни Муҳаммад ибни Ҳусайни Бирҷандӣ дар солшу­морӣ, тақвим ва аҳкоми нуҷум.

«Бист боб дар маърифати тақвим»-ро муаллиф с. 883 ҳ. қ. (1478) навиштааст; бо номҳои «Мухтасар дар маърифати тақвим» ва «Рисола дар маърифати тақвим» низ ёд мешавад.

Бобҳо

«Бист боб дар маърифати тақвим» аз чунин бобҳо иборат аст:

1. «Дар маърифати ҳисоби ҷуммал»
2. «Дар маърифати айёми асо­беъ ва таърихи машҳур»
3. «Дар маърифати буруҷ, кавокиб ва тақовими эшон»
4. «Дар маърифати сайри кавокиб, раҷъат ва истиқомати эшон»
5. «Дар маъри­фати майли Офтоб, арӯзи кавокиб ва ҷувзаҳароти эшон»
6. «Дар маърифати соот, ғоити ирти­фоъ, залл ва нисф-ун-наҳор»
7. «Дар маърифати назар, танозир, муҷосада, интикос, таҳ­вил ва акс»
8. «Дар маъри­фати шараф, ҳу­бути кавокиб, авҷот ва ҳазизоти эшон»
9. «Дар маъри­фати толеи иҷти­моъ, истиқбол ва ҷузъи эшон»
10. «Дар маъри­фати нутоқот, зуҳур, хафои мутаҳаййира ва руъяти аҳла»
11. «Дар маърифати интиқолоти Қа­мар, мумо­заҷот ва ҳолоти ӯ»
12. «Дар маърифати манозили Қамар ва сооти буст»
13. «Дар маърифати авқоти салот ва иртифои самти қиб­ла»
14. «Дар маърифати таъ­рихи хи­то­иён»
15. «Дар маъ­­ри­фати завоиде, ки дар тақвим оранд»
16. «Дар маъри­фати аҳволи буруҷ, арбоби мусалласот, аҳволи кавокиб ва арбоби соот»
17. «Дар маъри­фати хутути кавокиб»
18. «Дар маърифати буюти ду­воздаҳ­гона, мадлулоти кавокиб ва мансуботи эшон»
19. «Дар маъ­рифати аҳволи анзор ва он чи бад-он монад»
20. «Дар маърифати усуле, ки дар ихтиёрот ба кор ояд»

Дар бобҳои рисола маъ­лумот оид ба тақвимҳо, бурҷ­­ҳо, бурҷҳои дувоздаҳгона, арз ва баландии ситораву сай­ёрагон, ҳодиса ва истилоҳоти нуҷумӣ (сайр, раҷъат, исти­қомат, истиқбол, шараф, ҳубут, авҷ, майл, иртифоъ, таҳ­вил, муҷосада, назар, танозир ва ғайра) оварда шудаанд. Яке аз шарҳҳои машҳур ба ин рисоларо Музаффар ибни Му­ҳаммадқосими Гунободӣ (ваф. пас аз с. 1615) дар с. 1596 навишта ба шоҳ Аббоси I Сафавӣ (1571–1629) тақ­дим кардааст. Нусхаҳои зиёде аз ин рисола дар китоб­хонаҳои Эрон ва кишварҳои дигар мавҷуданд.

Адабиёт

• Матвиевская Г. П., Розенфельд Б. А. Математики и астрономы мусульманского средневековья и их труды (VIII–XVII вв.). М., 1983;
• دانشنامۀ جهان اسلام. ج۵.تهران، ۱۳۷۸

Адабиёт

• Бист боб дар маърифати тақвим / М. Холов // Асос — Боз. — Д. : СИЭМТ, 2013. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2023, ҷ. 2). — ISBN 978-99947-33-52-4.