Гули довудӣ
| Гули довудӣ | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Хризантема Завадского | ||||||||||
| Табақабандии илмӣ | ||||||||||
|
ХАТО: шаблони орояшинохтӣ нест. Параметрҳои parent ва rangро пур кунед.
|
||||||||||
| Номи байнулмилалии илмӣ | ||||||||||
| Chrysanthemum L., 1753, nom. cons. | ||||||||||
| Мутародифот | ||||||||||
| Типовой вид | ||||||||||
| ||||||||||
Хризантема ( лот. Chrysánthemum, аз юн.-қад. χρῡσανθής, "тиллоӣ", аз χρυσός - "тиллоӣ" ва ἄνθος - "гул"; бо ранги зарди гулҳо шарҳ дода мешавад).
Ин ҷинс 42 намудро дар бар мегирад , ки дар минтақаҳои муътадил ва шимолии кураи замин, асосан дар Осиё мерӯяд.
Тавсифи[вироиш | вироиши манбаъ]
Растаниҳо яксола ва бисёрсола, алафӣ ё буттаҳо мебошанд.
Навдаҳо бараҳна ё барҷаста мебошанд.
Баргҳо бо тартиби алтернативӣ ҷойгир шудаанд, оддӣ, пурра, дандоншакл, дандондор ё ҷудошуда, ҳаҷм ва шаклашон гуногун, асосан сабзи сабук.
Гулҳо хурданд, дар сабад ҷамъоварӣ карда мешаванд, дар баъзе намудҳо калон, аз гулҳои зардшакли марказӣ ва гулҳои канори лигулӣ иборатанд, рангҳои гуногун доранд ва одатан дар як қатор ҷойгиранд; дар бисёр навъҳои гибридӣ онҳо дар чандқатор ҷойгир шуда, гулдастаи ба истилоҳ «дугона»-ро ташкил медиҳанд мини|300x300пкс|Вариантҳои рангҳои хризантемаҳои боғ Фарҳанги хризантемаҳои боғи ороишӣ таърихи ҳазорсола дорад. Дар Чин, ки аксари хризантемаҳо аз он ҷо меоянд, шаклҳои боғӣ ҳанӯз дар соли 551 пеш аз милод парвариш карда мешуданд. Хризантема ба Ҷопон ворид карда шуд ва дар он ҷо онҳо гули миллӣ гардиданд. Растаниҳо дар асри 17 ба Аврупо ва дар миёнаи асри 19 ба Русия омадаанд.
Хусусиятҳои ороишии хризантема баҳои баланд дода шуда, дар натиҷаи кори селексия шумораи зиёди шаклҳо, гурӯҳҳо ва навъҳои онҳо пайдо шуданд.
Баъзе намудҳои хризантемаҳоро дар шароити Русия дар ҳавои кушод бомуваффақият парвариш кардан мумкин аст, дигарон - танҳо дар гармхонаҳо, аммо ҳамаи онҳо аз ҷониби боғдорон барои равшании рангҳои худ, гули дарозмуддат ва осонии паҳнкунӣ қадр карда мешаванд.
Ариза[вироиш | вироиши манбаъ]
Дар тибби халқии Чин хризантема ҳамчун растании шифобахш истифода мешавад: баргҳои онро барои мигрен ва гулҳои хушкро барои беҳтар кардани иштиҳо истифода мебаранд. Дар бисёр кишварҳо гулу баргҳои хризантема барои табобати бемориҳои чашм, вараҷа, майзадагӣ, бемориҳои меъда ва пешгирии бемориҳои дилу рагҳо истифода мешуданд.
Дар кишварҳои Осиё, навдаҳо, баргҳо ва махсусан inflorescences ҳамчун сабзавот ва шириниҳои болаззат мехӯранд. Як намуди маъмули ғизо дар Чин хризантемаи тоҷдор аст, ки дар он ҷо бо номи тонхао маъруф аст.
Дар солҳои охир, фарҳанги хризантемаи кӯза (дарунӣ) дар тамоми ҷаҳон паҳн шудааст. Хризантема хонаю боѓро оро дода, ба онҳо шаклњои зебо мебахшад ва дар Япония ба онҳо боғҳои махсус дода мешавад.
Символизм[вироиш | вироиши манбаъ]
Хризантема ба таври анъанавӣ дар тангаҳо тасвир шудааст ва нишони давлатии Ҷопон яке аз мукофотҳои олии ин кишвар ордени Хризантема мебошад;
Намудҳо[вироиш | вироиши манбаъ]
- Chrysanthemum aphrodite Kitam.
- Chrysanthemum arcticum L.
- Chrysanthemum argyrophyllum Ling
- Chrysanthemum arisanense Hayata
- Chrysanthemum chalchingolicum Grubov
- Chrysanthemum chanetii H.Lév.
- Chrysanthemum crassum (Kitam.) Kitam.
- Chrysanthemum cuneifolium Kitam.
- Chrysanthemum daucifolium (Ledeb.) Parsa
- Chrysanthemum dichrum (C.Shih) H.Ohashi & Yonek.
- Chrysanthemum foliaceum (G.F.Peng et al.) J.M.Wang & Y.T.Hou
- Chrysanthemum glabriusculum (W.W.Sm.) Hand.-Mazz.
- Chrysanthemum horaimontanum Masam.
- Chrysanthemum hypargyreum Diels
- Chrysanthemum indicum L. — Хризантема индийская
- Chrysanthemum integrifolium Richardson
- Chrysanthemum japonicum Makino
- Chrysanthemum konoanum Makino
- Chrysanthemum lavandulifolium (Fisch. ex Trautv.) Makino
- Chrysanthemum leucanthum (Makino) Makino
- Chrysanthemum longibracteatum (C.Shih et al.) J.M.Wang & Y.T.Hou
- Chrysanthemum maximowiczii Komar
- Chrysanthemum miyatojimense Kitam.
- Chrysanthemum mongolicum Ling
- Chrysanthemum morifolium Ramat. — Хризантема садовая
- Chrysanthemum morii Hayata
- Chrysanthemum naktongense Nakai
- Chrysanthemum ogawae Kitam.
- Chrysanthemum okiense Kitam.
- Chrysanthemum oreastrum Hance
- Chrysanthemum ornatum Hemsl.
- Chrysanthemum parvifolium Chang
- Chrysanthemum potentilloides Hand.-Mazz.
- Chrysanthemum rhombifolium (Y.Ling & C.Shih) H.Ohashi & Yonek.
- Chrysanthemum shimotomaii Makino
- Chrysanthemum sinuatum Ledeb.
- Chrysanthemum vestitum (Hemsl.) Kitam.
- Chrysanthemum yoshinaganthum Makino
- Chrysanthemum zawadskii Herbich — Хризантема Завадского
- Chrysanthemum zhuozishanense L.Q.Zhao & Jie Yang
Хризантема, сакура дар маркаи почтаи Русия, 2018. Баромади якчояи РФГ ва Япония. 
Хризантема дар маркаи почтам СССР, 1962 - " Хризантема " як романтикаи қадимии рус аст. Сухан ва мусикии Н- Харито, мухаррир В. Шумский.
- «Хризантема» — суруд аз репертуари Лилия Иванова (М. Щерев — И. Велчев).
- "Нӯҳ хризантема" таронаи Валерий Леонтьев дар соли 1999 аст. Сухани Н- Зиновьев, мусикии Р. Муратов.
- "A. Million Chrysanthemums" таронаи гурӯҳи MGK дар соли 2007 аст. Суханхои С. Парадис, мусикии В. Кизилов.
- Маҷмӯаи миллии бритониёии хризантемаҳои тобовар дар Hill Close Gardens дар наздикии Уорвик ҷойгир аст [2] .
- "Ты была подобна дикой хризантеме" як мелодрамаи ҷопонӣ аст, ки коргардон Кейсуке Киношита аст, мутобиқсозӣ аз асари Ито Сачио "Мақбараи Хризантемаи ваҳшӣ" (1906).
- Дар бозии видеоии Sonic and The Black Knight, хризантема рамзи асосӣ ва истиораи марг ва абадият дар дасти ҷодугар Мерлина мебошад.
Қайдҳо[вироиш | вироиши манбаъ]
- ↑ Маълумот дар бораи ҷинси Chrysanthemum дар пойгоҳи маълумотҳои Index Nominum Genericorum Ассотсиатсияи байналмилалии табақабандии растаниҳо (IAPT).(англ.)
- ↑ UK: National Plant Collection to preserve chrysanthemums(англ.). web.archive.org (14 October 2017). 30 сентябри 2020 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 14 октябри 2017.
Адабиёт[вироиш | вироиши манбаъ]
- Page Модул:Citation/CS1/styles.css has no content.Chrysanthemum // Ботанический словарь / сост. Н. И. Анненков. — СПб.: Тип. Имп. АН, 1878. — XXI + 645 с.
- Хризантема // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- Недолужко А. И Хризантемы для Приморья. — Владивосток: БСИ ДВО РАН, 2004. — 51 с.
- Недолужко А. И. Род Chrysanthemum L. Бойгонӣ шудааст 6 апрели 2023 сол. на юге российского Дальнего Востока (интродукционные возможности, ресурсы изменчивости, селекция, сохранение генофонда) Бойгонӣ шудааст 6 апрели 2023 сол. (недоступная ссылка). Автореферат диссертации на соискание учёной степени доктора сельскохозяйственных наук. — Мичуринск: Наукоград, 2010.
- Шмыгун В. М. Хризантемы. — ГБС АН СССР. — М.: Наука, 1972. — 116 с. Бойгонӣ шудааст 9 апрели 2022 сол.
- Павлова Т. Хризантемы: сибирские гибриды. // Цветоводство. — 1996. — № 6.
- Александрова Л. Растущая ковриком. // АИФ на даче. — 2000. — № 23.