Жогорку Кенеш
Script error: The function "infobox" does not exist.
Жогорку Кене́ши Ҷумҳурии Қирғизистон (қирғ. Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңеши), бештар чун Жогорку Кене́ш (қирғ. Жогорку Кеңеш — ба тоҷикӣ «Шӯрои Олӣ» тарҷума мешавад) — ҳукумати (парламенти) якпалатаи Ҷумҳурии Қирғизистон, ҳокимияти қонунбарори кишвар, ки аз 120 вакил ташкил мешавад.
Жогорку Кенеш ба муҳлати 5 сол аз рӯи низоми мутаносиб интихоб мешавад. Тибқи натиҷаҳои интихобот, ба як ҳизби сиёсӣ на бештар аз 65 мандат дар парлумон дода мешавад.
Конститутсияи амалкунандаи Ҷумҳурии Қирғизистон шакли идоракунии давлатро муайян накардааст. Тибқи конститутсияи кишвар, Ҷумҳурии Қирғизистон давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ, унитарӣ, иҷтимоӣ мебошад. Дар манбаъҳои расмӣ шакли идоракунии парлумонӣ, амалан парлумонӣ-президентӣ номбурда мешавад.
Таърих[вироиш | вироиши манбаъ]
Аввалин Жогорку Кенеш расман Даъвати 12-уми Шӯрои Олии ҶШС Қирғизистон ҳисобида мешавад, ки номи "парлумони достонӣ" -ро дорад [1].
Рӯзи парламентаризм 4 июн қайд карда мешавад.
Раванд ва ташаккул[вироиш | вироиши манбаъ]
Аз соли 1995 то 2000 вакилон ба Жогорку Кенеш тибқи низоми мажоритарӣ интихоб мешуданд. Он аз ду палата - Маҷлиси қонунбарор (МА) ва Маҷлиси намояндагони мардумӣ (МНМ) иборат буд.
Тибқи ислоҳоти соли 1998, Маҷлиси қонунгузорӣ аз 60 вакил иборат буд (қаблан 35 вакил), аз он ҷумла 15 вакил бо рӯйхатҳои ҳизбӣ интихоб карда мешуданд. Маҷлиси намояндагони мардум аз 45 вакил иборат буд (қаблан 70 ҷой). Дар маҷмӯъ 105 вакил.
Аз соли 2005 инҷониб парлумони якпалатагӣ интихоб карда мешавад, ки иборат аз 75 вакил мебошад, ки бо системаи мажоритарӣ интихоб карда мешаванд.
Тибқи моддаи 70 Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Қирғизистон, ки дар раъйпурсии 27 июни соли 2010 қабул шудааст, ҳайати парлумон то 120 вакил (қаблан 90), ки аз рӯйхати ҳизбӣ ба муҳлати панҷ сол интихоб мешуданд, васеъ карда шуд.
Даъватҳо[вироиш | вироиши манбаъ]
Жогорку Кенеш таърихи худро аз соли 1939 – аз Шӯрои Олии ҶШС Қирғизистон оғоз мекунад. Даъвати кунунӣ дар интихобот дар соли 2015 интихоб шудааст.
Даъватҳои Жогорку Кенеш:
- 1995 - "даъвати аввал"
- 2000 - "даъвати дуюм"
- 2005 - "даъвати сеюм" [2]
- 2007 - соли "даъвати чорум" (дар интихоботи гузашта ҳизби тарафдори боқиевҳо "Ак Жол" 71 мандат гирифт) [3]. Баҳори соли 2010, дар робита ба табаддулоти давлатӣ, Жогорку Кенешро Ҳукумати муваққатӣ пароканда кард. Баъдан, 6 июли соли 2010, КМИ Ҷумҳурии Қирғизистон фармон дар бораи қатъ кардани фаъолияти Жогорку Кенеши даъвати 4 содир кард [1].
- 2010 - "даъвати панҷум" – интихобот 10 октябри соли 2010 баргузор шуданд. 5 ҳизб вориди парлумон шуданд [4].
- 2015 - "даъвати шашум" – интихобот 4 октябри соли 2015 баргузор шуд. Тибқи қонуни нави интихобот, барои ба парлумон ворид шудан, ҳизбҳо бояд 7% овозҳои овоздиҳандагонро ба даст оранд ва дар ҳар як минтақа 0,7% овозҳоро ба даст оранд [5]. Тибқи натиҷаҳои расмӣ, 6 ҳизб ба парлумони нав ворид шуданд [6].
Ҳайати парлумони даъвати шашум:
- «Ҳизби сотсиал-демократии Қирғизистон» — 38 мандат
- «Республика-Ата Журт» — 28
- «Қирғизистон» — 18
- «Онугуу-Прогресс» — 13
- «Бир Бол» — 12
- «Ата-Мекен» — 11
Ҳамчунин нигаред[вироиш | вироиши манбаъ]
Рӯйхати сарони парлумони Қирғизистон
Эзоҳ[вироиш | вироиши манбаъ]
- ↑ 1.0 1.1 История кыргызского парламента
- ↑ День Народной революции в Кыргызстане
- ↑ Оппозиция: Нынешний Жогорку Кенеш обслуживает интересы правящего клана
- ↑ Роза Отунбаева подписала указ о проведении выборов в парламент страны 10 октября 2010 года(пайванди дастнорас)
- ↑ Конституционный Закон КР "О выборах Президента Кыргызской Республики и депутатов Жогорку Кенеша Кыргызской Республики" :: ГРС ППКР. grs.gov.kg. 4 ноябри 2015 санҷида шуд.
- ↑ ЦИК озвучил предварительные результаты парламентских выборов в Кыргызской Республике. РБК. 4 ноябри 2015 санҷида шуд.
Пайвандҳои берунӣ[вироиш | вироиши манбаъ]
- Конститутсияи Қирғизистон
- КМИ ҶҚ
- ИДМ(пайванди дастнорас)