Скандий

Скандий, ₂₁Sc
Скандий
Талаффуз	/ˈskændiəm/ (SKAN-dee-əm)
Номи дигар	scandium
Намуди зоҳирӣ	сафеди нуқрагун
Вазни атомии муқаррарӣ Ar, std(Sc)	44.955908(5)
Скандий дар ҷадвали даврӣ
	калсий ← скандий → титан
Рақами атомӣ (Z)	21
Гурӯҳ	гурӯҳи 3
Давр	даври 4
Блок	d-блок
Категорияи элемент	Металли гузаранда
Конфигуратсияи электрон	[Ar] 3d1 4s2
Электронҳо аз рӯӣ ҷилд	2, 8, 9, 2
Хосиятҳои физикӣ
Фаза дар ҲФМ	сахт
Нуқтаи гудозиш	1814 K (1541 °C, 2806 °F)
Ҳарорати ҷӯшиш	3109 K (2836 °C, 5136 °F)
Зичӣ (наздик ба ҳ.х.)	2.985 гр/см3
ҳангоми моеъ будан (дар н.г.)	2.80 гр/см3
Ҳарорати гудозиши хос	14.1 кҶ/мол
Ҳарорати буғшавии хос	332.7 кҶ/мол
Гармигунҷоиши молярӣ	25.52 Ҷ/(мол·К)
Хосиятҳои атомӣ
Дараҷаҳои оксидшавӣ	+1, +2, +3 (an amphoteric oxide)
Электроманфиият	Ҷадвали Полинг: 1.36
Қувваҳои иондоршавӣ	1-ум: 633.1 кҶ/мол ; 2-юм: 1235.0 кҶ/мол ; 3-юм: 2388.6 кҶ/мол ; (бештар) ;
Радиуси атом	эмпирикӣ: 162 пм
Радиуси ковалентӣ	170±7 пм
Радиуси Ван дер Ваалс	211 пм
	Color lines in a spectral rangeХатҳои спектрии Скандий
Дигар хосиятҳо
Сохтори булӯрӣ	hexagonal close-packed (hcp)
Васеъшавии ҳароратӣ	α, poly: 10.2 µm/(m·K) (at r.t.)
Гармигузаронандагӣ	15.8 W/(m·K)
Муқобилияти нисбӣ	α, poly: 562 nΩ·m (at r.t., calculated)
Тартибории магнитӣ	парамагнетик
Таъсирпазирии магнитӣ	+315.0·10−6 см3/мол (292 K)
Модули Юнг	74.4 ГПа
Модули ғеҷонидан	29.1 ГПа
Модули чандирии ҳаҷмдор	56.6 ГПа
Коэффисиенти Пуассон	0.279
Сахтӣ аз рӯи Бринелл	736–1200 МПа
Рақами CAS	7440-20-2
Таърих
Номгузорӣ	after Scandinavia
Пешгӯикунанда	Дмитрий Менделеев (1871)
Кашф ва ҷудогузории аввалин	Lars Fredrik Nilson (1879)Хатои ибора: Аломати нуқтагузории шинохтанашуда "ё"
Изотопҳои асосии скандий
γ	44Sc
ε	44Ca
γ	–
γ	–
γ	–
	дидан; баҳс; вироиш; \| пайвандҳо

Ска́ндий (лот. Scandium; бо аломати Sc ишора карда мешавад) — элементи зергурӯҳи иловагии гурӯҳи сеюм ва даври чорӯми системаи даврии элементҳои кимиёвӣ ба ҳисоб рафта рақами тартибиаш 21 аст. Моддаи соддаи скандий (рақами CAS: 7440-20-2) металли нуқрамонанди сафед буда, тобиши махсуси зард дорад. Дар ду навъи кристаллӣ вуҷуд дорад: α-Sc бо панҷараи гексагоналии шакли магний,β-Sc бо панҷараи ҳаҷман марказонидашудаи кубӣ, температураи гузариши α↔β 1336 °C. Скандий ба гурӯҳи металлҳои нодир дохил мешавад. Аввалин бор дар нимҷазираи Скандинавия кашф шуда, номи он ҷойро гирифтааст. Компоненти асосии хулаҳои сабук буда, дорои 3,2 г/см³ зичӣ ва дар 1541⁰С гудохта мешавад. Скандий истифодабарии васеъ дорад, барои хӯлаҳои сабуке, ки дар варзиш барои тайёр кардани бейсбол, софтбол, қисмҳои эҳтиётии велосипедҳо, чангакҳои голфқапанда, арматураи хаймаҳо, дар соҳаи аслиҳасозӣ, таҳқиқотҳои металлургӣ, лампаҳои шиддатнокиашон баланд, электроника ва шуоъҳои лазерӣ кор фармуда мешавад. Ҳарчанд скандий элементи парешон набошад, ҳам бо силикатҳои оҳану магний (пироксенҳо, биотит ва амфиболҳо) омехтаи муқаррарӣ ва паҳншуда дорад, вале дар таркиби онҳо миқдори камро дар бар мегирад ва консентратсияи Sc₂O₃ аз 5 то 10 г/т-ро ташкил мекунад. Скандий дар Австралия, Хитой, Қазоқистон, Норвегия, Украина, Русия ва Мадагаскар захира дорад, ба шакли комплексӣ чун омехта истеҳсол мешавад. консентратсияи скандий дар оби баҳр 0,00004 мг/л мебошад. Скандий аз рӯи хосиятҳои кимиёвиаш ба алюминий шабоҳат дорад.

Адабиёт

Сбор и обработка вторичного сырья цветных металлов : Учебник для вузов по специальности "Металлургия металлов" / Г. А. Колобов, В. Н. Бредихин, В. М. Чернобаев. – М. : Металлургия, 1993. – 288 с.

Инҷоро ҳам бингаред

Ҷадвали даврии элементҳои химиявӣ

Ин химия мақолаи хурд аст. Бо густариши он ба Википедия кӯмак кунед.

↑ (2016) «Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)». Pure and Applied Chemistry 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305.
↑ Smith, R. E. (1973). «Diatomic Hydride and Deuteride Spectra of the Second Row Transition Metals». Proceedings of the Royal Society of London. Series A, Mathematical and Physical Sciences 332 (1588): 113–127. doi:10.1098/rspa.1973.0015. Bibcode: 1973RSPSA.332..113S.
↑ McGuire, Joseph C. (1960). «Preparation and Properties of Scandium Dihydride». Journal of Chemical Physics 33 (5): 1584–1585. doi:10.1063/1.1731452. Bibcode: 1960JChPh..33.1584M.
↑ Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. pp. E110. ISBN 0-8493-0464-4.

[CIAAW2013-1] (2016) «Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)». Pure and Applied Chemistry 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305.

[Smith-2] Smith, R. E. (1973). «Diatomic Hydride and Deuteride Spectra of the Second Row Transition Metals». Proceedings of the Royal Society of London. Series A, Mathematical and Physical Sciences 332 (1588): 113–127. doi:10.1098/rspa.1973.0015. Bibcode: 1973RSPSA.332..113S.

[McGuire-3] McGuire, Joseph C. (1960). «Preparation and Properties of Scandium Dihydride». Journal of Chemical Physics 33 (5): 1584–1585. doi:10.1063/1.1731452. Bibcode: 1960JChPh..33.1584M.

[4] Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. pp. E110. ISBN 0-8493-0464-4.

[1]

[2]

[3]

[4]