Бекигарии Қаротегин
| Кишвар |
 [[|]] |
|---|---|
| Маркази маъмурӣ | Ғарм |
| Таърих ва ҷуғрофиё | |
| Таърихи пошхӯрӣ | 1920 |
Бекигарии Қаротегин (узб. Qorategin bekligi / Qorategin viloyati) (қирғ. Каратегин бектиги) — як воҳиди маъмуриест, ки дар дохили Аморати Бухоро дар қаламрави Тоҷикистони ҳозира ҷойгир буд. Номгузории баъдинаи бекигарӣ, ноҳияи Ғарм (ноҳия Рашти имрӯза) мебошад.
Ҷуғрофия
[вироиш | вироиши манбаъ]Капитан Васильев, ки ба ин кишвар ташриф овардааст, низ навиштааст, ки тамоми майдони Қаротегин тақрибан 9,800 метри мураббаъ аст, дар водии Сурхоб ва ҳавзаҳои он аз тақрибан 2000 метри мураббаъаш ҷойгир аст, ки 1/5 аз тамоми масоҳати бекигарӣ аст ва боқимонда майдон, яъне 4/5, онро кӯҳҳо ишғол мекунанд [1]. Дар ин бекигарӣ шаҳре арзи вуҷуд надошт [2].
Таърих
[вироиш | вироиши манбаъ]Аҳолии Қаротегин, инчунин дар дигар манотиқи кӯҳистон, кайҳо боз бо хонии Қӯқанд робитаи наздик доранд. Мардуми бумии кӯҳистон аксар вақт барои пул кор кардан ба корҳои мавсимӣ ба Қӯқанд мераванд [3].
Дар ибтидои асри XIX, хонҳои Қӯқанд бо мақсади васеъ кардани қаламрави худ борҳо ба Қаротегин ва минтақаҳои ҳамсояи он сафарҳо ташкил карданд. Аммо, ин сафарҳо на ҳама вақт муваффақона ба итмом мерасиданд ва кӯтоҳ буданд. Сокинони манотиқи кӯҳистонӣ дар тӯли ҳамлаи қӯшунҳои Қӯқанд ба онҳо фаъолона муқовимат мекарданд [4].
Тобистони соли 1869 Қаротегинро лашкари Қӯқанд ишғол кард. Ин охирин ва ҳамзамон бузургтарин ҳамлаи қӯшунҳои Қӯқанд ба Қаротегин буд [4]. Пеш аз тирамоҳи ҳамон сол дар Қаротегин шӯриш сар зад ва ҳокими Қӯқанд бадарға карда шуд. Қаротегин мустақил гардид, хонҳои Қӯқанд дар ниҳоят онро забт карда наметавонистанд [5].
Бо вуҷуди ҳамаи ин, Қаротегин то солҳои 70-уми асри XIX мавқеи ниммустақилии худро нигоҳ дошт [6].
Пас аз ҳамроҳ шудани Бухорои шарқӣ ба аморати Бухоро, Қаротегин ба бекигарӣ табдил ёфт ва ба зудӣ «фармонҳои Бухоро» ворид карда шуданд. Ҳокимони аз тарафи амир таъйиншуда тамоми ҳукумати маъмуриро дар дасти худ гирифтанд.
Аҳолӣ
[вироиш | вироиши манбаъ]
Капитан Василйев пас аз он ки Қаротегинро ба аморати Бухоро дар солҳои 80-уми садаи XIX шомил шуданаш, дар бораи шумораи аҳолии Қаротегин гузориш дод, ки он асосан дар водии дарёи Сурхоб, ки қисми асосии ва сераҳолии ин минтақа буд, ҷамъ карда шудааст [7].
Дар Қаротегин ҳамроҳи тоҷикон қирғизҳо низ зиндагӣ мекарданд [7]. Мувофиқи гуфтаҳои Василйев, "аз 51 ҳазор нафар. 3 ҳазор - қара-қирғиз, 48 ҳазор боқимонда - тоҷикон ” [7].
Ҳангоми муқоисаи ин маълумотҳо дар бораи аҳолии Қаротегин бо маълумоте, ки дар «Ёддошт дар бораи дороии Қаротегин, ки оид ба пурсиш тартиб дода шудааст», ихтилофҳои зиёд пайдо мешаванд. Ҳамин тариқ, масалан, ба гуфтаи генерал А. Абрамов, дар Қаротегин зиёда аз 400 деҳа мавҷуд буд ва шумораи аҳолӣ "тақрибан 100,000 марду зан" зиндагӣ мекунад. Мувофиқи гуфтаҳои Б.Искандаров, маблағи мазкур аз ҳад зиёд буда, ба воқеият чандон рост намеояд. Қисми ғарбии қаламрави Қаратегинро тоҷикон, шарқро бошад қирғизҳо ишғол мекарданд. Қисми ғарбии Қаротегин, ки дар соҳилҳои дарёи Оби Гарм ҷойгир аст, асосан ҳамчун лагери тобистона барои чорводории ноҳияи Ҳисор истифода мешуд. [7]
Ҷуғрофия
[вироиш | вироиши манбаъ]Аҳолии Қаротегин асосан дар водиҳои дарёи Сурхоб, Обихингоб маскун буданд. Шуғли асосии аҳолии Қаротегин кишоварзӣ буд. Асосан тоҷикон бо ин кор машғул буданд. Қирғизҳо инчунин бо кишоварзӣ ва чорводорӣ машғул буданд.
Эзоҳ
[вироиш | вироиши манбаъ]- ↑ Искандаров, 1962, p. 16-17.
- ↑ Искандаров, 1962, p. 23.
- ↑ Искандаров, 1962, p. 35.
- ↑ 4.0 4.1 Искандаров, 1962, p. 40.
- ↑ Искандаров, 1962, p. 39.
- ↑ Искандаров, 1962, p. 40-41.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 Искандаров, 1962, p. 22.