Сатяҷит Рай

Сатяҷит Рай
Сатяҷит Рай
	банголӣ: সত্যজিত রায়
Ном ба ҳангоми таваллуд:	Satyajit Ray
Таърихи таваллуд:	2 май 1921
Зодгоҳ:	Калкутта, Бенгалистони Ғарбӣ, Ҳиндустон
Таърихи даргузашт	23 апрел 1992 (70 сол)
Маҳалли марг:	Калкутта, Бенгалистони Ғарбӣ, Ҳиндустон
Шаҳрвандӣ:	Ҳиндустон
Касб:	коргардон; продюсери филм; продюсери мусиқӣ; нависанда; филмноманавис; оҳангсоз; мунаққид
Корнома:	1950-1992
Ҷоизаҳо:	«Шери тиллоӣ» (1957); «Хирси нуқрагӣ» (1964, 1965); «Шери тиллоӣ барои корнома» (1982); «Оскар» (1992)
IMDb:	ID 0006249
satyajitray.org
	Парвандаҳо дар Викианбор

Сатяҷит Рай ё Рей, банголӣ: সত্যজিত রায় ё банголӣ: সত্যজিৎ রায় талаффузи ном банғолӣ (итт.), англ. Satyajit Ray; 2 май 1921, Калкутта, Бенгалистони Ғарбӣ, Ҳиндустон— 23 апрел 1992, Калкутта, Бенгалистони Ғарбӣ, Ҳиндустон) — барҷастатарин коргардон, продюсери филм, продюсери мусиқӣ, нависанда, филмноманавис, оҳангсоз, мунаққиди бузург ва машҳури ҳинд. Аввалин ҳиндуе, ки ҷоизаи Оскар бурд намудааст. Муаллифгари бисёр сурудҳои филмҳояш мебошад.

Рай, аз рӯи эътирофи худ, ҳамчун донишҷӯи коллеҷ ба синамо шавқ дошт ва аксари истеъдоди ӯ аз намоишҳои такрории коргардонҳои машҳури классикӣ, аз қабили Ҷон Форд, Федерико Феллинӣ, Витторио Де Сика, Орсон Уэллс сарчашма мегирад.

Пас аз намоиши филми «Суруди роҳ» (1955) вайро офарандаи самти неореалистӣ дар синамои Ҳиндустон эълон карданд. Маҳз бо ҳамин филм на танҳо дар Ҳиндустон, балки дар тамоми ҷаҳон яке аз беҳтарин коргардони олӣ маъруф гашт.

Ӯ яке аз се коргардонест, ки бештар аз як маротиба дар ҷашнвораи филми Берлин ҷоизаи беҳтарин коргардонро ба даст овардаанд^[1].

Зиндагинома[вироиш | вироиши манбаъ]

Аҷдодони Сатяҷит Райро ҳадди аққал даҳ насл мушоҳида кардан мумкин аст.

Сатяҷит Рай 2 майи соли 1921 дар Калкатта дар оилаи бонуфуз таваллуд шудааст. Ӯ писари ягонаи Сукумар Рай ва набераи мутафаккири барҷаста аз ҷунбиши Браҳмо Самаҷ буд. Вақте ки ӯ 2-сола буд, падараш вафот кард ва Рай ва модараш ба хонаи хешовандон кӯчиданд. Дар кӯдакӣ кӯдаки пӯшида ва хомӯш ба воя расидааст.

Оилаи Рей камбизоат буд, бинобар ин модараш маҷбур шуд, ки барои таҳсил ба Коллеҷи президентии Донишгоҳи Калкутта, ки падараш Сукумар низ дар он ҷо таҳсил мекард, Сатяҷитро фиристад, пул ҷустуҷӯ кунад. Рай дар коллеҷ иқтисодиёт, физика ва дигар илмҳоро меомӯзад. Дар он ҷо ӯ ба таври ҷиддӣ ба мусиқии классикӣ ва синамои Ғарб машғул шуданро оғоз кард. Рай на танҳо филмҳоро тамошо мекард, балки адабиёти махсусеро, ки ба синамо бахшида шудааст, мутолиа мекард. Соли 1940 Сатяҷит коллеҷро бо баҳои аъло хатм карда, ба донишгоҳи Висва-Бҳарата дохил шуд, ки онро Рабиндранат Тагор дар шаҳри Шантиникетан таъсис додааст^[2]. Дар он ҷо қариб ду сол дар соҳаи санъати графикӣ таҳсил кардааст. Дар байни устодони у рассомони машҳур Нондолал Бошу ва Бинод Биҳорӣ Мукерҷӣ буданд.

Соли 1942, Рай аз наздик шудани Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ нигарон шуда, мактабро тарк кард ва ба хона баргашт ва дар он ҷо дар як оҷонсии таблиғотӣ ба кор даромад^[3]. Даҳ сол дар оҷонсии таблиғотӣ кор карда, аз графики оддӣ то роҳбари бадеӣ расид.

Соли 1947 бо Чидананда Гупта аввалин маркази намоиши синамои кишварро таъсис дод, ки баъдан ба он бисёр одамони машҳур ташриф оварданд. Яке аз ин меҳмонон коргардони машҳури фаронсавӣ Жан Ренуар буд, ки Рай ба ҳайси ассистент дар филми "Дарё" кор мекард.

Соли 1948 Рай ба амакдухтари худ Биҷоя хонадор шуд^[4].

Фаъолият[вироиш | вироиши манбаъ]

Оғози фаъолият[вироиш | вироиши манбаъ]

Ҳангоми сафари корӣ дар Лондон, Рай тавонист шумораи зиёди филмҳоро тамошо кунад. Таассуроти калонтарин ба у асари коргардонҳои неореализми итолиёӣ буд. Баъд вай қарор дод, ки достони классики банголӣ Б.Бандёпадҳяя «Суруди роҳ»-ро ба навор гирад, ки дар бораи ҳаёти як оилаи оддии деҳотӣ нақл мекунад.

Ба хона баргашта, Сатяҷит нақшаҳои худро бо Ренуар нақл мекунад. Вай дастгирӣ ва ризоияти ӯро гирифт. Соли 1952 Рай ба наворгирии филме шурӯъ кард, ки на танҳо ба Рай, балки ба мамлакати худ шуҳрат ва маъруфият овард. Наворбардорӣ бо мушкилоти молӣ дучор шуд, аммо бо дастгирии ҳукумати Банголистони Ғарбӣ Рай тавонист аввалин филми худро ба анҷом расонад.

«Суруди роҳ» (Pather Panchali) соли 1955 нашр шудааст. Дар давоми ҳашт ҳафта, филм хонаҳои пурро дар кинотеатрҳо ҷамъ овард.

Бо кумаки Ҷавоҳирлол Неҳру ин филм дар ҷашнвораи синамоии Канн соли 1956 намоиш дода шуд ва дар он ҷо бо кафкӯбиҳои бардавом истиқбол карда шуд ва ба ҷоизаи "Беҳтарин ҳуҷҷатии инсонии сол" сарфароз гардид. Ҳамин тавр синамои Ҳиндустон дар тамоми ҷаҳон машхур гардид. «Суруди роҳ» қисми якуми трилогия дар бораи Апу мебошад, ки яке аз гавҳарҳои синамои ҷаҳонӣ мебошад.

Дар пасманзари муваффақияти ғайричашмдошт, Рай қисми дуюми трилогияро ба навор мегирад, ки ба калон шудан ва ворид шудан ба ҷаҳони бузурги писари деҳа Апу бахшида шудааст. Соли 1956 филми "Ôporajito" ба намоиш гузошта шуд. Филм бо бисёр мукофотҳои бонуфуз — «Шери тиллоӣ»-и венетсӣ, «Лорели тиллоӣ»-и амрикоӣ ва бисёр мукофотҳои дигар сазовор шудааст.

Қисми ниҳоии трилогияро Рай соли 1959 офаридааст. Онро «Ҷаҳони Апу» номид. Филм «Медали тилло»-и президенти Хиндустонро гирифт. Илова бар ин, “Ҷаҳони Апу” беҳтарин филми хориҷии сол дар Амрико дониста шуд ва дар ҷашнвораи синамоии Эдинбург сазовори ҷоиза гардид. Тахмин меравад, ки дар симои Апу Рай Р.Тагори ҷавонро нишон додааст. Вай дар рафти азхудкунии эҷодиёт такон ва шубҳаҳои руҳи худро нишон дод. Трилогияи Апу як классикии эътирофшудаи синамои муаллифӣ мебошад.

Солҳои 1960-ум[вироиш | вироиши манбаъ]

Солҳои 1970–90-ум[вироиш | вироиши манбаъ]

Хусусиятҳои эҷодкорӣ[вироиш | вироиши манбаъ]

Филмҳои Рай мушкилоти гуногуни ҳаёти халқи ҳиндро нишон медод. Масалан, аз байн рафтани арзишҳои маънавии анъанавӣ, поймолкунии занон дар оила ва ҷомеа, мубориза барои ҳуқуқи шаҳрвандӣ^[5].

Оила[вироиш | вироиши манбаъ]

Бобо - Упендракишор Рай (Рай Чоудхурӣ) - ношири маъруфи Ҳиндустон, навозанда, нависандаи кӯдакона.

Падар - Сукумар Рай (1887-1923) - нависандаи ҳинд, классики адабиёти забони банголӣ, аккос ва устоди литография. Муаллифи шеъру ҳикояҳо, намоишҳои мазҳакавӣ ва бачагона.

Зан - Биҷоя Рай (1917-2015).

Маълумотҳо[вироиш | вироиши манбаъ]

Дар вақти сохтани филми «Суруди роҳ» Рай ба таназзули молиявӣ дучор шуд. Ӯ маҷбур шуд, ки ҷавоҳироти хонаводагии ҳамсарашро ба гарав гузорад, то филмбардориро маблағгузорӣ кунад.

Устоди худ файласуфи бузург ва инсонпарвар Рабиндранат Тагорро, ки дӯсти бобояш буд, медонист.

Боре продюсери машҳур Дэвид Селзник ӯро ба Ҳолливуд даъват кард, то бо ӯ имкони эҷоди нусхаи ҳиндии Анна Каренинаро баррасӣ кунад. Селзник Райро на танҳо ҳамчун коргардони филм, иҷрои нақши Вронскийро низ пешниҳод намуд. Рай рад кард.