Jump to content

Эътирозҳо дар Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон (2022)

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод

Эътирозҳо дар Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон — тазоҳуроти оммавӣ дар Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшони Тоҷикистон дар моҳи майи соли 2022, ки даргириҳо бо кормандони ҳифзи ҳуқуқ ба вуқӯъ пайваст ба талафоти ҷонӣ оварда расонд.

Замина

[вироиш | вироиши манбаъ]

Моҳи ноябри соли 2021 дар Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон дар робита ба куштори се сокини маҳаллӣ аз ҷониби маъмурони интизомӣ, дастикам се нафар кушта ва даҳҳо тани дигар маҷрӯҳ шуданд. Сипас мақомот ваъда дод, ки амали кормандони ҳифзи ҳуқуқро холисона тафтиш мекунанд ва ҳамчунин сокинони эътирозгарро боздошт намекунанд. Аммо амалиёти тафтишотӣ натиҷае надод ва мақомоти интизомӣ ба зудӣ ба таъқиби эътирозгарон, аз ҷумла зодагони Бадахшони Кӯҳӣ, ки берун аз қаламрави Тоҷикистон зиндагӣ мекунанд, шурӯъ карданд[1].

Дар поёни соли 2021 Чоршанбе Чоршанбеев (муборизи касбии MMA) ва Амриддин Аловатшоев аз Русия ба Тоҷикистон ихроҷ шуданд. Аловатшоев 29 апрели соли 2022 бо иттиҳоми ташкили иттиҳодияи ифротӣ, ташкили иттиҳоди ҷиноӣ, мусодираи биноҳо, иншоот, воситаҳои алоқа ва иртиботот аз ҷониби як гурӯҳи муташаккил, гаравгонгирӣ, кинаю низоъҳои миллӣ, минтақавӣ, динӣ, нажодӣ ба 18 соли зиндон маҳкум шуд. Чоршанбиев рӯзи 13 майи соли 2022 бо иттиҳоми даъвати оммавӣ ба тағйири хушунат дар сохти конститутсионӣ барои нашр дар шабакаҳои иҷтимоӣ ба 8,5 соли зиндон маҳкум шуд[2][3].

Моҳи январи соли 2022 расонаҳои минтақавӣ хабар доданд, ки яке аз раҳбарони диаспораи Бадахшон дар Маскав Амриддин Аловатшоев дар Русия боздошт ва пинҳонӣ ба Тоҷикистон бурда шудааст.

Рафти ҳодиса

[вироиш | вироиши манбаъ]
Хоруғ

Рӯзи 14 майи соли 2022 ҷаласа баргузор шуд, ки дар он тасмим гирифта шуд, ки тазоҳуроти осоишта алайҳи таъқиби афроди интиқод аз сиёсати мақомот ва ҳамчунин даъват ба таҳқиқи куштори се нафар аз ҷониби кормандони ҳифзи ҳуқуқ дар моҳи ноябри соли 2021 баргузор намоянд. Ғайр аз ин, талаб карда шуд, ки постҳои ҳарбӣ аз Бадахшони Куҳӣ барканор карда шаванд.

Рӯзи 14 майи соли 2022 дар Хоруғ тақрибан ҳазор нафар дар гирдиҳамоӣ ҷамъ омаданд. Мақомот гуфтанд, ки ширкат дар гирдиҳамоӣ ҳамчун кумак ба террористон арзёбӣ мешавад. Дар посух сокинони вилоят ваъда доданд, ки то ба талаб онҳоро мақомот иҷро накунад, ба кӯчаҳо мебароянд.

Рӯзи 16 май гирдиҳамоӣ дар Хоруғ оғоз шуд. Кормандони ҳифзи ҳуқуқ бо истифода аз тирҳои резинӣ ва гази ашковар талош карданд, эътирозгаронро пароканда кунанд. Дар натиҷаи задухӯрд як нафар кушта ва се корманди пулис захмӣ шудаанд. Ба гуфтаи мақомот, "гурӯҳи ҷавонони нодон" таҳти сарварии Замир Назришоев, сокини 29-солаи Хоруғ ба кормандони ВКД, ки дар посбонии бинои Раёсати ВМКБ буданд, ҳамлаи мусаллаҳона анҷом додаанд. Ҳамлагарон норинҷаки дастиро тарконданд, ки дар натиҷа чанд маъмури амниятӣ захмӣ шуда, дар бемористон бистарӣ шудаанд. Худи Назришоев низ захмӣ шуда, дар беморхона ба ҳалокат расидааст[4].

Рӯзи 17 май низомиён тамоми роҳҳои Хоруғ, кори интернет баста шуданд, зербинои молӣ, муассисаҳои таълимӣ ва муассисаҳои давлатӣ низ дарҳояшонро бастанд. Сокинон роҳи техникаи низомӣ, ки аз Душанбе мерафт бастанд. Мақомот рӯзноманигор ва ҳомии ҳуқуқ Улфатоним Мамадшоеваро ташкилкунандаи аслии ошӯб номида, алайҳи ӯ парвандаи ҷиноӣ боз кардаанд. Гуфта мешавад, ки «раҳбари гурӯҳи муташаккили ҷиноии Хоруғ Мамадбокир Мамадбокиров бо роҳбарӣ ва дастури Улфатоним Мамадшоева ва шахси таҳти пайгард Алим Шерзамонов дар шаҳри Хоруғ бо мақсади вайрон кардани амнияти ҷамъиятӣ, тарсонидани аҳолӣ ва таъсир расонидан ба мақомот ба манфиати шахсоне, ки ба фаъолияти ғайриқонунии ҷинояткорӣ машғуланд, митинги ғайриқонунӣ ташкил намудаанд, қарор қабул кунад. Мамадшоева ва Шерзамонов, муовини раиси Паймони миллии Тоҷикистон, ташкили эътирозро худашон рад мекунанд. Рӯзи 17 май генерали Қӯшунҳои сарҳадии Кумитаи давлатии амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон Холбаш Холбашевро низ боздошт карданд, ки ӯро мисли ҳамсараш Мамадшоева “шарики аъзои гурӯҳи муташаккили ҷиноӣ” номиданд[5].

Рӯзи 18 май тирпарронӣ ба сӯи эътирозгарон дар Хоруғ оғоз шуд[1]. Худи ҳамон рӯз гурӯҳе аз сокинони ноҳияи Рӯшон, ки дар шимоли Хоруғ дар шоҳроҳи Помир воқеъ аст, талош карданд, ки бо мошинҳои худ роҳи вуруди сарбозон ба Хоруғ бибанданд. Бино ба гузоришҳо, низомиён оташи огоҳӣ кушода, як сокини маҳаллиро захмӣ кардаанд. Мақомот изҳор дошт: “Гурӯҳҳои муташаккили ҷиноӣ иборат аз 200 нафар бо истифода аз ҳама гуна силоҳ дар маркази ноҳияи Рӯшон шоҳроҳи Душанбе-Хоруғ ва роҳ ба сӯи комендатураи марзиро дар 3 нуқта бастаанд. Гурӯҳҳои ҷиноӣ қаблан ба анҷом додани ин амалҳо омодагӣ мегирифтанд ва бо ҳамин мақсад аз хориҷи кишвар силоҳу муҳимоти ҷангӣ меоварданд»[6][3].

Мақомоти Тоҷикистон рӯзи 19 май хабар дод, ки дар ҷараёни “амалиёти зиддитеррористӣ” 9 нафар, аз ҷумла як корманди нерӯҳои амниятӣ кушта шуданд, 11 нафар маҷрӯҳ ва беш аз 70 нафар “аъзоёни фаъоли гурӯҳи террористӣ” боздошт шуданд[1]. Аммо сокинони маҳаллӣ ба хабарнигорон дар бораи 21 кушта гуфтаанд, ки ҷасади онҳоро бо осори шиканҷа ва захмҳо ба наздиконашон супоридаанд[7].

Ба гуфтаи сокинони маҳаллӣ, рӯзи 19 май дар чанд деҳа, бахусус дар деҳаи Вамар, нерӯҳои амниятӣ боздоштҳои дастаҷамъӣ анҷом дода, пас аз кофтукоби низомиён аз хонаҳо пулу тилло нопадид шуданд[1].

Мақомот рӯзи 19 май хабар доданд, ки дар ҷараёни “амалиёти зиддитеррористӣ” дар ноҳияи Рӯшон 114 нафар, 24 туфангча, 5 пулемёт, 18 таппончаи тамғаҳои гуногун, 4 милтиқи ТОЗ-18, 11 норинҷак, 86 шишаи омехтаи оташзананда, 3 килограмм тротил, 15 радиоприёмник ва 53 телефон дарёфт кардаанд[8].

Нимаи дуюми рӯзи 22 май дар Хоруғ яке аз раҳбарони ғайрирасмии Бадахшони Кӯҳӣ Мамадбокир Мамадбокиров кушта шуд. Вазорати корҳои дохилии Тоҷикистон сабаби онро "размоишҳои дохилии ҷиноӣ" унвон карда[9], манобеъи маҳаллӣ гуфтаанд, ки Мамадбокиров аз тири снайпери яке аз сохторҳои қудратии Тоҷикистон кушта шудааст[10][11].

Вазорати корҳои дохилии Тоҷикистон рӯзи 23 май рӯйхати 19 сокини ВМКБ-ро нашр кард, ки дар тазоҳуроти рӯзҳои 15-18 май дар ноҳияи Рӯшон ширкат карда ва баъдан ихтиёран ба мақомот таслим шудаанд. Аз ҷумла Амирбек Каёбеков ва Нуриддин Саидов, ду раҳбари пешини бахши Ҳизби наҳзати исломии Тоҷикистон дар ноҳияи Рӯшонӣ, ки соли 2015 бо қарори Додгоҳи олии Тоҷикистон созмони ифротӣ эълон шуда буд, ҳастанд. 15 нафари ин рӯйхатро аъзои “гурӯҳи ҷиноии Холбаш Холбашев” муаррифӣ мекунанд[12].

Рӯзи 24 май боз як рӯйхати боздоштшудагон эълон шуд, ки ба он 27 нафар шомиланд. Ҳамаи онҳо, ба гуфтаи ВКД, аъзои яке аз се гурӯҳи ҷиноӣ - Холбаш Холбашев, Ёдгор Ғуломҳайдаров ё Қулмамад Паллаев мебошанд[13].

Вазорати умури дохилии Тоҷикистон рӯзи 31 май аз марги боз панҷ сокини ВМКБ хабар дод, ки "узви як гурӯҳи созмонёфтаи ҷиноӣ ва террористӣ" эълон шуда буданд. Гуфта мешавад, ки онҳо "дар муқовимати мусаллаҳона безарар гардонида шудаанд". Ҳамчунин дар бораи боздошти Қулмамад Паллаев, ки "яке аз раҳбарони гурӯҳи террористӣ" ном бурда мешавад, маълум шуд. Илова бар ин, мақомоти Тоҷикистон аз мусодираи силоҳи оташфишон, як норинҷакандози зиддитанкӣ ва норинҷакҳо дар маҳалли ҳодиса дар наздикии марз бо Афғонистон хабар доданд[14].

12 июн мақомоти Тоҷикистон боз аз кушта шудани ду нафари дигар, ки таслим нашудан безарар карда шуданд хабар дод. Бино бар иттилоъи манобеъ Хурсанд Мазоров ва Зоир Раҷабовро ба иншооти ҳукуматӣ ва барангехтани кинаву адовати милливу нажодӣ гунаҳкор медонистанд[15].

Аксуламали байналмилалӣ

[вироиш | вироиши манбаъ]

Гузоришгари вижаи СММ оид ба ҳуқуқи ақаллиятҳо Фернан де Вареннес гуфт: «Беэътибор мондани мақомоти Тоҷикистон ба шикояти сокинони Помир ва ҷалби афзояндаи хадамоти амниятӣ дар ВМКБ метавонад дар сурати андешидани чорае боиси муноқишаи хушунатбор гардад. Мо аз кӯшишҳои саркӯб кардани эътирозгарони Помир тавассути боздоштҳо, истифодаи қувва бо роҳҳои ғайриқонунӣ ва ҷалби низомиён нигарон ҳастем».

Имоми исмоилияи ҷаҳон, шоҳзода Карим Оғохони чаҳорум аз пайравони худ дар Бадахшон даъват кард, ки "низоъҳоро аз тариқи муколама ва дар рӯҳияи эҳтиром ва ҳамдигарфаҳмӣ ҳал кунанд."[16]

Рӯзи 19 май эълом шуд, ки Антониу Гутерриш, дабири кулли Созмони Милал аз афзоиши ташаннуҷ ва хушунат дар Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, аз ҷумла гузоришҳо дар бораи кушташудаҳо нигарон аст. Гутерриш "таъкид ба худдорӣ ва талош барои бо роҳи осоишта ҳал кардани вазъи кунунӣ намуд"[17].

Нигаред низ

[вироиш | вироиши манбаъ]

Эзоҳ

[вироиш | вироиши манбаъ]
  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 Протесты в Горном Бадахшане. Главное
  2. ↑ Тлеющий таджикский регион задымил протестами
  3. ↑ 3.0 3.1 Спецоперация Таджикистана: кто стоит за беспорядками на Памире
  4. ↑ Протестующих на Памире поддержали в США и Германии
  5. ↑ Таджикскую журналистку Мамадшоеву обвинили в призывах к свержению власти. fergana.media (20 мая 2022).
  6. ↑ Таджикистан: охваченные кризисом власти решили развязать кровавые столкновения на Памире
  7. ↑ Тела 21 жертвы «контртеррористической операции» в Рушане переданы родным – источники
  8. ↑ В ходе «контртеррористической операции» в ГБАО задержаны 114 человек
  9. ↑ В Таджикистане убили главаря ОПГ, обвиняемого в организации беспорядков. РИА Новости (22 мая 2022).
  10. ↑ В Таджикистане убили неформального лидера Горного Бадахшана. вести.ру (22 мая 2022).
  11. ↑ В Хороге убит неформальный лидер памирцев Мамадбокир Мамадбокиров. fergana.media (22 мая 2022).
  12. ↑ МВД Таджикистана опубликовало список «добровольно сдавшихся» жителей ГБАО. fergana.media (23 мая 2022).
  13. ↑ Власти Таджикистана назвали имена еще 27 задержанных в ГБАО участников акций протеста. fergana.media (24 мая 2022).
  14. ↑ В Горном Бадахшане в результате правительственной «спецоперации» погибли еще пять человек. fergana.media (31 мая 2022).
  15. ↑ Хурсанд Мазоров ва Зоир Раҷабов дад Хоруғ кушта шуданд. radioiozodi.tj (12 июн 2022).(пайванди дастнорас)
  16. ↑ Принц Карим Ага Хан IV выразил обеспокоенность обострением ситуации в Горном Бадахшане. fergana.media (19 мая 2022).
  17. ↑ Генсек ООН выразил обеспокоенность напряженностью в Горном Бадахшане. fergana.media (20 мая 2022).
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/w/index.php?title=Эътирозҳо_дар_Вилояти_Мухтори_Кӯҳистони_Бадахшон_(2022)&oldid=1316110"