Jump to content

Қаламравҳои иттифоқӣ

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод

Қаламравҳои иттифоқӣ — як навъи тақсимоти маъмурӣ дар Ҷумҳурии Ҳиндустон мебошад. Бар хилофи иёлатҳои Иёлоти Ҳиндустон, ки ҳукуматҳои худро доранд, қаламравҳои иттифоқӣ одатан ҳудудҳои федералӣ мебошанд, ки бевосита аз ҷониби ҳукумати марказии Ҳиндустон идора карда мешаванд.

Волоияти қаламрав  — яке аз усулҳои идораи ҳудуди давлат, ки дар татбиқи ҳокимияти олии давлат нисбат ба ҳамаи шахсони воқеӣ ва ҳуқуқии ҳудуди он ифода меёбад. Волоияти қаламрав қисми таркибии истиқлоли давлат ба шумор рафта, дар ҳудуди як давлат фаъолияти ҳокимияти оммавии давлати дигарро истисно мекунад. Давлат дар ҳудуди худ ҳокимияти олиро ба воситаи низоми мақомоти давлатӣ дар соҳаҳои қонунгузорӣ, иҷроия, маъмурӣ ва судӣ амалӣ менамояд. Волоияти қаламрав дар он низ зоҳир мегардад, ки давлат дар ҳудуди худ, мутобиқи қонун, метавонад нисбати шаҳрвандон воситаҳои маҷбуркуниро истифода барад. Волоияти қаламрави давлат бо ҳалли масъалаҳои ҳуқуқӣ низ иртибот дошта, ҳуқуқи мақомоти маъмурӣ ва судӣ оид ба баррасӣ ва ҳалли баҳсҳои гуногун дар ҳудуди мушаххас дар доираи ваколати ин мақомот сурат мегирад.[1]

Замина

[вироиш | вироиши манбаъ]

Вақте, ки Конститутсияи Ҳиндустон дар соли 1949 қабул карда шуд, танҳо як қаламрави иттифоқӣ буд: Ҷазираҳои Ондомон ва Некӯбор.[2] Ноҳияи миллии пойтахт Деҳлӣ, Чандигар ва Локшодвип тавассути ҷудо кардани ҳар як қаламрав аз иёлатҳои қаблан вуҷуддошта,Домон ва Диу ва Пудучерӣ аз қаламравҳои ба даст омада, ки ба Ҳиндустони Португалия ё Фаронса тааллуқ доштанд, ташкил карда шуданд.

Парлумони Ҳиндустон метавонад қонунеро барои ворид кардани тағйиру иловаҳо ба Сарқонун қабул кунад ва қонунгузориро бо аъзои интихобшуда ва сарвазир дар қаламравҳои иттифоқӣ, тавре ки барои Ноҳияи миллии пойтахт Деҳлӣ ва Пудучерӣ иҷро кардааст, пешниҳод кунад. Умуман, Президенти Ҳиндустон барои ҳар як қаламравҳои иттифоқӣ (Union territory) мудир ё губернатор-лейтенантро таъйин мекунад.[3] Ҳафт қаламрави иттифоқӣ, аз ҷумла Чандигар, пойтахти муштараки Панҷоб ва Ҳерана ҳастанд.

Ноҳияи миллии пойтахт Деҳлӣ ва Пудучерӣ аз панҷтои дигар қаламравҳо фарқ мекунанд. Ба Ноҳияи миллии пойтахт Деҳлӣ ва Пудучерӣ қисман тарзи идоакунии давлатдорӣ дода шудааст ва Деҳлӣ ҳамчун Ноҳияи пойтахти миллӣ Деҳлӣ (National Capital Territory of Delhi {NCT}) муайян карда шуд ва ба минтақаи калонтар бо номи Ноҳияи миллии пойтахт (Ҳиндустон) (National Capital Region (India)) шомил карда шуд. Ноҳияи миллии пойтахт Деҳлӣ ва Пудучерӣ маҷлиси интихобшудаи қонунгузорӣ ва шӯрои иҷроияи вазирон доранд, ки қисман ба ҳайси давлат фаъолият мекунанд.

Дар моҳи июли соли 2019, ҳукумати Ҳиндустон ба нақша гирифта буд, ки қаламравҳои иттифоқии Домон ва Диу ва Додро ва Ногор Ҳовелиро ба қаламрави ягонаи иттифоқӣ, ки бо номи Додро ва Ногор Ҳовели, Домон ва Диу аст, муттаҳид намояд.[4]

Дар моҳи августи соли 2019 Ҳукумати Ҳиндустон қонунеро қабул кард, ки мувофиқи моддаи 370-и Сарқонуни Ҳиндустон иёлати Ҷамму ва Кашмирро барҳам медиҳад ва дубора иёлатро ба ду қаламрави иттифоқӣ — Ҷамму ва Кашмир ва Ладах тавассути муаррифии Лоиҳаи ислоҳоти Ҷамму ва Кашмир ба Раҷя Сабха амалӣ месозад.[5][6]

Бо сабаби мавҷудияти қаламравҳои иттифоқӣ, мунаққидон Ҳиндустонро ба як кишвари нимфедеролӣ табдил доданд, зеро ҳукуматҳои марказӣ ва иёлатҳо ҳар як қаламрави худро доранд. Қаламравҳои иттифоқии Ҳиндустон бо сабаби ташаккул ва инкишофи конститутсионӣ, ҳуқуқ ва мақоми махсус доранд. Мақоми «қаламравҳои иттифоқӣ» метавонад ба тобеияти ҳуқуқии Ҳиндустон бо сабабҳое ба монанди ҳифзи ҳуқуқҳои фарҳангҳои бумӣ, пешгирии бетартибии сиёсии марбут ба масъалаҳои идоракунӣ ва ғайра дода шаванд. Дар оянда ин қаламравҳои иттифоқиро барои назорати муассиртари маъмурӣ ба иёлотҳо метавон иваз кард.[7]

Конститутсия пешбинӣ накардааст, ки дар муқоиса бо иёлот, чӣ гуна даромадҳои андоз ба қаламравҳои иттифоқӣ равона карда шаванд. Гузаронидани маблағ ба қаламравҳои иттифоқӣ аз ҷониби ҳукумати иттифоқҳо ҳеч гуна меъёре надорад, ки тамоми даромади он ба ҳукумати иттифоқ дохил карда шавад. Ба баъзе қаламравҳои иттифоқӣ аз ҷониби ҳукумати иттифоқҳо ба таври худкор маблағ дода мешаванд, дар ҳоле ки ба онҳо камтар маблағ дода мешавад.[8] Азбаски қаламравҳои иттифоқӣ аз ҷониби ҳукумати иттифоқҳо мустақиман идора карда мешаванд, дар баъзе қаламравҳои иттифоқӣ нисбат ба иёлатҳо аз ҳисоби аҳолӣ ва ақибмондагӣ ҳаққи зиёдтар аз ҳукумати иттифоқҳо ба даст оварда мешавад.

Пас аз ҷорӣ намудани GST, UT-GST дар минтақаҳои иттифоқӣ, ки маҷлиси қонунгузорӣ надоранд, татбиқ карда мешавад. UT-GST якчоя бо давлати дахлдори GST дар қисми боқимондаи кишвар ситонида мешавад, ки андозсупории қаблиро дар қаламрави иттифоқ бартараф мекунад.[9]

Вазъи конститутсионӣ

[вироиш | вироиши манбаъ]

Моддаи 1 Сарқонуни Ҳиндустон мегӯяд, ки Ҳиндустон «Иттиҳоди иёлатҳо» мебошад, ки дар қисмҳои (Иттиҳод)]] ва (Иёлатҳо) дар Конститутсия таҳия шудаанд. Моддаи 1 (3) мегӯяд, ки қаламрави Ҳиндустон аз қаламрави иёлотҳо, қаламравҳои иттифоқӣ ва дигар қаламравҳо иборат аст, ки онҳоро гирифтан мумкин аст. Мафҳуми "қаламравҳои иттифоқӣ" дар нусхаи аслии конститутсия набуд, балки бо санади Конститутсияи Ҳиндустон (тағйироти ҳафтум) соли 1956 илова карда шуд.[10] Дар сарқонун ҳар ҷое, ки он ба қаламравҳои Ҳиндустон ишора мекунад, ба ҳамаи минтақаҳои маъмурии кишвар, аз ҷумла қаламравҳои иттифоқӣ дахл дорад. Дар он ҷое, ки он танҳо Ҳиндустонро дар назар дорад, он танҳо ба ҳама иёлатҳо тааллуқ дорад, аммо на ба қаламравҳои иттифоқӣ. Ҳамин тариқ, ҳуқуқи шаҳрвандӣ (қисми II), ҳуқуқҳои асосӣ (қисми III), Принсипҳои роҳнамои сиёсати давлатӣ (қисми IV), нақши судӣ, Қаламравҳои Иттифоқӣ (қисми VIII), моддаи 245 ва ғайра ба қаламравҳои иттифоқӣ дахл доранд, зеро онҳо ба таври мушаххас ишора мекунанд ба ҳамаи минтақаҳои маъмурии Хиндустон. Ҳокимияти иҷроияи Қаламравҳои Иттифоқӣ ба Президенти Ҳиндустон итоат мекунад. Президенти Ҳиндустон инчунин сардори маъмурии қаламравҳои иттифоқӣ тибқи моддаи 239 мебошад. Нақши комиссияи хадамоти ҷамъиятии иттифоқӣ на дар ҳама қаламравҳои Ҳиндустон татбиқ карда мешавад, зеро он танҳо ба Қисми XIV ба Ҳиндустон дахл дорад.

Мутобиқи моддаи 240, қудрати олӣ ба Президент дар танзими тамоми корҳои қаламравҳои иттифоқ ба истиснои Чандигар, Деҳлӣ ва Пудучерӣ, аз ҷумла салоҳияти бекор кардани қонунҳои Парлумон ва сарқонуни Ҳиндустон дода мешавад.

Танҳо ду қаламрави иттифоқӣ дар палатаи болоии Парлумони Ҳиндустон, Раҷя Сабҳа, Деҳлӣ ва Пудучерӣ намояндагӣ доранд, ки дар байни қаламравҳои иттифоқӣ низ истисноӣ ҳастанд, зеро ҳар кадоме дорои маҷлиси маҳаллии интихобкардаи худ мебошад.

Феҳристи қаламравҳои иттифоқӣ

[вироиш | вироиши манбаъ]

Қаламравҳои иттифоқӣ инҳоянд:[11][12]

Қаламравҳои иттифоқӣ бо ҳуқуқи қонунгузорӣ ва ҳукуматҳои интихобшудаи худ:

Қаламравҳои иттифоқӣ бидуни қонунгузориҳои интихобшуда:

Ҳудудҳои собиқ иттифоқ:

Эзоҳ

[вироиш | вироиши манбаъ]
  1. ↑ Аз википедияи тоҷикӣ Волоияти_қаламрав
  2. ↑ Original unamended constitution of India, January, 1950. 17 апрели 2014 санҷида шуд.
  3. ↑ Union Territories. Know India: National Portal of India Бойгонӣ шудааст 26 ноябри 2012  сол.
  4. ↑ Dutta, Amrita Nayak. There will be one UT less as Modi govt plans to merge Dadra & Nagar Haveli and Daman & Diu (10 July 2019). Проверено 22 августи 2019.
  5. ↑ Shaswati Das. Article 370 scrapped, Jammu & Kashmir to be carved into two Union Territories. Livemint.com (28 июни 2019). 5 августи 2019 санҷида шуд.
  6. ↑ HM Amit Shah introduces Jammu and Kashmir Reorganisation Bill, 2019. Newsonair.com. 5 августи 2019 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 23 сентябри 2020.
  7. ↑ Supreme Court judgement, New Delhi Municipal Corporation... vs State Of Punjab Etc.Etc on 19 December, 1996. 17 сентябри 2017 санҷида шуд.
  8. ↑ Puducherry CM N Rangasamy seeks 'clear formula' for devolution of Central funds. 17 сентябри 2017 санҷида шуд.
  9. ↑ Why Union Territory GST law (UTGST) is important?. 17 сентябри 2017 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 1 октябри 2017.
  10. ↑ The Constitution (Seventh Amendment) Act, 1956. 17 сентябри 2017 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 1 май 2017.
  11. ↑ States and Union Territories. KnowIndia.gov.in. 17 ноябри 2013 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 24 октябри 2013.
  12. ↑ Union Territories of India.
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/w/index.php?title=Қаламравҳои_иттифоқӣ&oldid=1349511"