Волфрам

74	Волфрам
W 183,84
4f¹⁴5d⁴6s²

Волфра́м (лот. Wolframium, аз олм. wolf – гург ва ramm – гӯсфанд), W, — унсури кимиёӣ аз гурӯҳи VI ҷадвали даврии Менделеев; рақами тартибиаш 74, массаи ат. 183,85.

Филиззи сафеди нуқрагуни хеле душворгудоз (3400⁰С); t ҷӯшишаш 5900⁰С, зичиаш 19,3 г/см³ волфрам 5,5 ∙ 10^-4%-и массаи қишри заминро ташкил медиҳад. Муҳимтарин минералҳои волфрам волфрамит (Mn, Fe)WO₄, шеелит CaWO₄, тунгсит WO₃nH₂O, ферберит FeWO₄, гюбнерит MnWO₄ ва штолсит PbWO₄ мебошанд. Соли 1781 олими швед Шееле волфрамро дар шакли оксиди WO₃ аз минерали шеелит ҷудо намуд. волфрам-и холисро соли 1783 олимони испаниягӣ бародарон Ф. ва Х. Д-Элюар аз оксиди WO₃ ҳосил карданд.

Маъданҳои асосии волфрам дар Хитой, Кореяи Шимолӣ, ИМА, Боливия ва Аргентина мавҷуданд. волфрам-и табиӣ аз 5 изотопи собит иборат аст. В аз нигоҳи кимиёӣ нофаъол мебошад. Дар пайвастҳояш дараҷаҳои оксидшавии +2, +3, +4, +5 ва +6 дорад (собиттарини онҳо +6 аст). Дар шароити муқаррарӣ танҳо бо фтор ва дар ҳарорати баланд бо оксиген, хлор, йод, бром, нитроген, селен, теллур, бор ва карбон ба реаксия медарояд. Бо ҳидроген пайваст ва дар кислотаҳои HCl, HNO₃, H₂SO₄ ва шаҳшароб ҳал намешавад. Ишқорҳо низ ба волфрам таъсир намерасонанд. Танҳо омехтаи кислотаи нитрат HNO₃ ва гидрогенфторид HF метавонад волфрамро ҳал намояд. Волфрами филиззии холисро дар натиҷаи таҷзияи ҳароратии хлориди волфрам WCl₆ (дар 1600⁰С) дар шакли хока ба даст меоранд. Карбиди волфрам – WC моддаи ниҳоят сахт (наздик ба алмос) ва душворгудоз аст. Ҳангоми пухтан бо кобалт хӯлаи ниҳоят устувори «победит» ҳосил мекунад (барои истеҳсоли асбобҳои харротӣ ва тори рӯшноидеҳи фурӯзонакҳо истифода мешавад). Волфрами холис дар соҳаи электротехника, радиоэлектроника, барои истеҳсоли пӯлодҳои махсуси устувор ба кор меравад. Волфрам бо Cr, Mo, Nb ва Ta хӯлаҳои сахти ба таъсири кимиёӣ пурбардошт ҳосил мекунад. Намакҳои кислотаи волфрамат H₂WO₄ – волфрамати натрий Na₂WO₄ дар истеҳсоли пигментҳо, CaWO₄, BaWO₄ ва MgWO₄ барои истеҳсоли моддаҳои нурафкан (люминофорҳо) истифода мегарданд. Волфраматҳои скандий, индий, лантан ва дигар унсурҳои нодир ба таркиби моддаҳои лазерӣ дохил мешаванд. Олимони Институти кимиёи АИ Ҷумҳурии Тоҷикистон синтез ва пайвастҳои хлордори волфрам-ро таҳқиқ мекунанд. Волфрам ва пайвастҳои он заҳрнок мебошанд. Волфрам бо номи «тунгстен» низ маъмул аст.

Эзоҳ

↑ (2016) «Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)». Pure and Applied Chemistry 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305.
↑ Berger, Dan. Why does Tungsten not 'Kick' up an electron from the s sublevel ?. Bluffton College, USA.
↑ Шаблон:CRC90
↑ Tolias P. (2017). «Analytical expressions for thermophysical properties of solid and liquid tungsten relevant for fusion applications». Nuclear Materials and Energy 13: 42–57. Шаблон:ArXiv. doi:10.1016/j.nme.2017.08.002. Bibcode: 2017arXiv170306302T.
↑ Lide, D. R., ed. (2005). "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds" (PDF). CRC Handbook of Chemistry and Physics (86th ed.). Boca Raton (FL): CRC Press. ISBN 978-0-8493-0486-6.
↑ Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. p. E110. ISBN 978-0-8493-0464-4.

Адабиёт

Идрисов Т. Кимиёи аносир (элементҳо). Д., 2004;
Популярная библиотека химических элементов. М., 1983;
Шретер В.. в Химия. М., 1989.

Сарчашма

Волфрам / Т. Идрисов // Вичлас — Гӯянда. — Д. : СИЭМТ, 2015. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2023, ҷ. 4). — ISBN 978-99947-33-77-4.

Ин химия мақолаи хурд аст. Бо густариши он ба Википедия кумак кунед.

[CIAAW2013-1] (2016) «Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)». Pure and Applied Chemistry 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305.

[2] Berger, Dan. Why does Tungsten not 'Kick' up an electron from the s sublevel ?. Bluffton College, USA.

[CRC90-3] Шаблон:CRC90

[Tolias-4] Tolias P. (2017). «Analytical expressions for thermophysical properties of solid and liquid tungsten relevant for fusion applications». Nuclear Materials and Energy 13: 42–57. Шаблон:ArXiv. doi:10.1016/j.nme.2017.08.002. Bibcode: 2017arXiv170306302T.

[5] Lide, D. R., ed. (2005). "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds" (PDF). CRC Handbook of Chemistry and Physics (86th ed.). Boca Raton (FL): CRC Press. ISBN 978-0-8493-0486-6.

[6] Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. p. E110. ISBN 978-0-8493-0464-4.