Абдурраҳмон Ориёнӣ

Абдурраҳмон Ориёнӣ
Абдурраҳмон Ориёнӣ
	ар. عبد الرحمن الأرياني‎
Феҳристи президентҳои Ҷумҳурии Ямани Араб
	5 ноябр 1967 — 13 июн 1974
Пешгузашта	Абдуллоҳ Салол
Ҷонишин	Иброҳим Муҳаммад Ҳамдӣ
Таваллуд	10 июн 1910; Fort al-Aryani[d], Al Qafr District[d], Ibb Governorate[d];
Даргузашт	14 март 1998 (87 сол); Димишқ, Сурия;
Эътиқод	ислом
Набардҳо	North Yemen Civil War[d]; Alwaziri coup[d];
	Парвандаҳо дар Викианбор

Абдурраҳмон ал-Яҳё Ориёнӣ (ар. عبد الرحمن الأرياني‎ 1908 (1908) — 14 марти 1998) — арбоби низомӣ ва давлатии Яман ; Президенти 2 -юми Ҷумҳурии Ямани Араб (5 ноябри 1967 — 13 июни 1974).

Зиндагинома

Дар деҳаи Ориён таваллуд шудааст. Падараш қозии аршади Шоҳигарии Мутаваккили Яман ва мутахассиси хеле маъруфи шариат буд ва модараш ба корҳои хайрия машғул буд.

Таҳсилро дар зодгоҳаш оғоз намуда, то синни 16-солагӣ дар онҷо таҳсил намуда, пас аз он ба пойтахти кишвар — шаҳри Санъо рафта, дар мактаби шариат таҳсил мекунад ва таҳсили динӣ гирифтааст. Чанд сол имом-хатиби дарбор (то соли 1937) шуда, баъд қозиӣ таъин шуд^[1].

Фаъолияти сиёсӣ

Дар Шоҳигарии Мутаваккиляи Яман раҳбари гурӯҳи мухолифи «ал-Аҳрор» буд Вай дар нахустин ҳукумати миллии Ямани Шимолӣ вазири вақфҳои динӣ буд ва хизматчии давлатӣ буд, дар ҳоле ки қудрат дар дасти низомиён, созмондиҳандагони табаддулоти зидди подшоҳӣ буд

Вай ба муқобили подшоҳони Мутаваккили Яман фаъолона баромад карда, дар фаъолияти гурӯҳи мухолифини «ал-Ахрор» («Озодӣ»), ки барои барпо намудани сохти ҷумҳуриявӣ мубориза мебурд, иштирок мекард. Моҳи феврали соли 1948 дар «Инқилоби конститутсионӣ»-и «Ҷунбиши Ямани озод» бар зидди имом-шоҳ, ки ҳадафаш таъсиси подшоҳии машрута буд, иштирок намуда, баъди шикасти он 5 сол ба зиндон маҳкум шуд.

Соли 1954 узви Суди Олии шариатӣ таъин шуд^[2] .

Соли 1955 барои фаъолиятҳои зиддиподшоҳиаш дар «ал-Ахрор» ӯро ба қатл маҳкум карданд, аммо чанд дақиқа пеш аз қатл ӯ аз имом шоҳ Аҳмад Ҳамидаддин мӯҳлати бекор кардан гирифт. Ӯро ба зиндон ҳукм намуданд, то 7 сол то фурӯ рафтани ҳукмронии подшоҳӣ ва ғалабаи инқилоб дар он бадарға буд. Дар маҷмӯъ, ӯ то озодии ниҳоӣ дар соли 1962 беш аз 15 солро дар зиндон сипарӣ кард.

Баъди Инқилоби 26 сентябри соли 1962 — вазири корҳои дин, вазири адлия, ҷонишини сарвазир, аъзои Шӯрои фаҳмондадиҳии инқилобӣ, баъд аъзои Шӯрои президент буд. Аз 5 октябри соли 1963 то 10 феврали соли 1964 — ҷонишини президент ва Раиси Шӯрои иҷроияи ҶЯА (Сарвазир) буд. Аз соли 1964 то соли 1965 аъзои Бюрои Сиёсии ҶЯА, чонишини сарвазир, аъзои Шӯрои президент буд.^[3] .

Дар сари ҳокимяти кишвар

Дар натиҷаи табаддулоти 5 ноябри соли 1967 президент Абдулло Ас-Салол барканор шуд, ҷумҳурихоҳони мӯътадил ба сари қудрат омаданд. Барои роҳбарии кишвар Шӯрои ҷумҳуриявӣ таъсис дода шуд, ки ба он Абдурраҳмон Ориёнӣ шомил буд, ки вазифаи раисро гирифт^[4] . 7 ноябри соли 1967 ҳукумати нави ҷумҳуриявӣ эълон кард, ки ба таҳкими низоми ҷумҳуриявӣ идома медиҳад ва ба зудӣ бо сарони қабилаҳои кишвар гуфтушунид оғоз мешавад,^[5] .

Ориёнӣ барои оштӣ додани доираҳои шоҳгароӣ ва ҷумҳуриявӣ кӯшиши асосӣ кард. Ба шарофати фаъолияти ӯ дурнамои воқеии ҳалли осоиштаи ҷанги шаҳрвандӣ пайдо шуд, зеро ӯ омода буд ба муколама бо доираҳои шоҳгароён^[6] . Вай дахолати Миср ва Арабистони Саудиро ба корҳои дохилии Яман, бахусус — кумак расондан ба ҷумҳурихоҳонро шадидан маҳкум кард^[7] .

10 декабри соли 1967 Абдурраҳмон Ориёнӣ расман Арабистони Саудиро ба дахолат кардан ба корҳои дохилии Яман ва таъмин кардани шоҳгароён бо яроқу силоҳ ва маблағ айбдор кард.

Соли 1970 Абдурраҳмон Ориёнӣ бо тарафдорони ҳокимияти шоҳӣ оштии миллӣ ба даст оварда бо Арабистони Саудӣ равобити расмӣ барқарор кард. Соли 1972 ӯ бо Ямани Чанубӣ дар бораи муттаҳид намудани ду қисми Яман созиши пешакӣ ба даст овард, ки дар асоси он дар соли 1990 муттаҳид шудани ду қисми Яман сурат гирифт. Дар замони ҳукмронии Абдурраҳмон Ориёнӣ дар таърихи кишвар аввалин интихоботи парлумонӣ баргузор шуда, аввалин Конститутсияи кишвар қабул карда шуд^[8] .

Табаддулоти бехун ва истеъфои Ориёнӣ

13 июни соли 1974 роҳбарияти артиши Яман дар натиҷаи табаддулоти бехун ҳокимияти давлатиро ба дасти худ гирифт. Радиои давлатии Яман, ки аз истинод ба агентии расмии Миср дар Шарқи Наздик хабар дод, эълон кард, ки барои идораи кишвар Шӯрои 7-нафара ташкил карда шудааст. Бино ба хабари радио, Шӯроро полковник Иброҳим ал-Ҳамдӣ ба он сарварӣ мекард, ки табаддулотро ташкил карда буд^[9] . Худи ҳамон рӯз Ориёнӣ ба хотири ҷилавгирӣ аз хунрезӣ дар шароити афзоиши бӯҳрон дар кишвар ихтиёран истеъфо дод^[10] .

Ориёнӣ дар Сурия зиндагӣ карда, соли 1998 (солҳои 1980—1981 дар ҶЯА зиндагӣ мекард) дар синни 89 солагӣ даргузашт^[11] .

Нигаред низ

Ҷумҳурии Ямани Араб

Пайвандҳо

Таърихи президентҳои Яман(англ.) )

Эзоҳ

↑ Makil Al-Ilm fi Al-Yaman, Ismail Al-Akwa.
↑ ARR: Arab Report and Record. Economic Features, Limited, (1967), p. 354.
↑ Густерин П. В. Йеменская Республика и её города. — М.: Международные отношения, 2006. — С. 178. — ISBN 5-7133-1270-4
↑ Крахмалов С. П. «Йеменская Арабская Республика и ее вооруженные силы». Москва: Воениздат, (1977), стр. 25.
↑ The New York Times (November 7, 1967): «New Yemeni Regime Affirms Republican Line Бойгонӣ шудааст 30 Январ 2022 сол.», By Eric Pace.
↑ Le Monde (07 novembre, 1967): «YÉMEN: coup d'État militaire à Sanaa».
↑ Le Monde diplomatique (Novembre, 1968): «Après cinq années de guerre civile, le Yémen va-t-il enfin trouver son équilibre politique? Бойгонӣ шудааст 27 Январ 2022 сол.».
↑ Густерин П. В. Йеменская Республика и её города. — М.: Международные отношения, 2006. — С. 178. — ISBN 5-7133-1270-4
↑ The New York Times (June 14, 1974): «Military in Yemen Ousts Government And Sets Up Junta Бойгонӣ шудааст 11 октябри 2020 сол.».
↑ Fred Halliday, "The Gulf Between Two Revolutions, 1958—1979, " Middle East Report, no. 85 (February 1980).
↑ The New York Times (March 17, 1998): «Abdul-Rahman al-Iryani, Ex-Yemen President, 89 Бойгонӣ шудааст 28 июни 2018 сол.», By The Associated Press.

[1] Makil Al-Ilm fi Al-Yaman, Ismail Al-Akwa.

[2] ARR: Arab Report and Record. Economic Features, Limited, (1967), p. 354.

[3] Густерин П. В. Йеменская Республика и её города. — М.: Международные отношения, 2006. — С. 178. — ISBN 5-7133-1270-4

[4] Крахмалов С. П. «Йеменская Арабская Республика и ее вооруженные силы». Москва: Воениздат, (1977), стр. 25.

[5] The New York Times (November 7, 1967): «New Yemeni Regime Affirms Republican Line Бойгонӣ шудааст 30 Январ 2022 сол.», By Eric Pace.

[6] Le Monde (07 novembre, 1967): «YÉMEN: coup d'État militaire à Sanaa».

[7] Le Monde diplomatique (Novembre, 1968): «Après cinq années de guerre civile, le Yémen va-t-il enfin trouver son équilibre politique? Бойгонӣ шудааст 27 Январ 2022 сол.».

[autogenerated1-8] Густерин П. В. Йеменская Республика и её города. — М.: Международные отношения, 2006. — С. 178. — ISBN 5-7133-1270-4

[9] The New York Times (June 14, 1974): «Military in Yemen Ousts Government And Sets Up Junta Бойгонӣ шудааст 11 октябри 2020 сол.».

[10] Fred Halliday, "The Gulf Between Two Revolutions, 1958—1979, " Middle East Report, no. 85 (February 1980).

[Abdul-Rahman_Al-Eryani,_Ex-Yemen_President-11] The New York Times (March 17, 1998): «Abdul-Rahman al-Iryani, Ex-Yemen President, 89 Бойгонӣ шудааст 28 июни 2018 сол.», By The Associated Press.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Фарҳангҳо ва донишномаҳо	Большая датская Britannica (онлайн)
Дар феҳристҳои китобшинохтӣ	GTAA: 112162