Гадолиний

Гадолиний, ₆₄Gd
Гадолиний
Талаффуз	/ˌɡædəˈlɪniəm/ (GAD-ə-LIN-ee-əm)
Номи дигар	gadolinium
Намуди зоҳирӣ	сафеди нуқрагун
Вазни атомии муқаррарӣ Ar, std(Gd)	157.25(3)
Гадолиний дар ҷадвали даврӣ
	европий ← гадолиний → тербий
Рақами атомӣ (Z)	64
Гурӯҳ	n/a
Давр	даври 6
Блок	f-блок
Категорияи элемент	Лантанид
Конфигуратсияи электрон	[Xe] 4f7 5d1 6s2
Электронҳо аз рӯӣ ҷилд	2, 8, 18, 25, 9, 2
Хосиятҳои физикӣ
Фаза дар ҲФМ	сахт
Нуқтаи гудозиш	1585 K (1312 °C, 2394 °F)
Ҳарорати ҷӯшиш	3273 K (3000 °C, 5432 °F)
Зичӣ (наздик ба ҳ.х.)	7.90 гр/см3
ҳангоми моеъ будан (дар н.г.)	7.4 гр/см3
Ҳарорати гудозиши хос	10.05 кҶ/мол
Ҳарорати буғшавии хос	301.3 кҶ/мол
Гармигунҷоиши молярӣ	37.03 Ҷ/(мол·К)
Хосиятҳои атомӣ
Дараҷаҳои оксидшавӣ	0, +1, +2, +3 (a mildly basic oxide)
Электроманфиият	Ҷадвали Полинг: 1.20
Қувваҳои иондоршавӣ	1-ум: 593.4 кҶ/мол ; 2-юм: 1170 кҶ/мол ; 3-юм: 1990 кҶ/мол ; ;
Радиуси атом	эмпирикӣ: 180 пм
Радиуси ковалентӣ	196±6 пм
	Хатҳои спектрии Гадолиний
Дигар хосиятҳо
Сохтори булӯрӣ	hexagonal close-packed (hcp)
Суръати овоз thin rod	2680 м/с (дар 20 °C)
Васеъшавии ҳароратӣ	α poly: 9.4 µm/(m·K) (at 100 °C)
Гармигузаронандагӣ	10.6 W/(m·K)
Муқобилияти нисбӣ	α, poly: 1.310 µΩ·m
Тартибории магнитӣ	ферромагнетик, парамагнетик гузариш дар 293.4 K
Таъсирпазирии магнитӣ	+755,000.0·10−6 см3/мол (300.6 K)
Модули Юнг	α form: 54.8 ГПа
Модули ғеҷонидан	α form: 21.8 ГПа
Модули чандирии ҳаҷмдор	α form: 37.9 ГПа
Коэффисиенти Пуассон	α form: 0.259
Сахтии Виккерс	510–950 МПа
Рақами CAS	7440-54-2
Таърих
Номгузорӣ	after the mineral Gadolinite (itself named after Johan Gadolin)
Кашф	Галиссар де Мариняк (1880)
Ҷудогузории аввалин	Лекок де Буабодран (1886)
Изотопҳои асосии гадолиний
	дидан; баҳс; вироиш; \| пайвандҳо

64	Гадолиний
Gd 157,25
4f⁷5d¹6s²

Гадоли́ний (лот.нав: Gadolinium), Gd — унсури кимиёӣ аз гурӯҳи III ҷадвали даврии Менделеев; рақами тартибиаш 64, массаи атомиаш 157,26. Мансуби лантаноидҳост.

Таърих[вироиш]

Кашф[вироиш]

Гадолинийро соли 1880 кимиёдони швейсарӣ Шарл де Мариняк кашф кардааст.

Номгузорӣ[вироиш]

Ба шарафи муҳаққиқи унсурҳои нодир Юҳон Гадолин ном ниҳодаанд.

Хосиятҳо[вироиш]

Физикӣ[вироиш]

Филиззи душворгудози сафеди нуқрагун; ҳарорати гудозишаш 1312°С, ҳарорати ҷӯшишаш 2800°С, зичиаш 7,89 г/см³. Гадолиний 5,9∙10⁻⁴%-и массаи қишри заминро ташкил медиҳад. Дар таркиби минералҳои гадолинит, монатсит, бастензит мавҷуд аст.

Химиявӣ[вироиш]

¹⁵²Gd (давраи нимкоҳишаш 1014 сол) изотопи дарозумри гадолиний мебошад. Дар ҳавои намнок бо пардаи оксидӣ пӯшида мешавад. Дараҷаи оксидшавиаш +3. Дар шароити муқаррарӣ бо галогенҳо, вақти гарм кардан бо нитроген, сулфур, фосфор, силитсий ва гидроген вокуниш зоҳир мекунад. Бо филиззот хӯла ба вуҷуд меорад. Гадолиний оби гармро бо ихроҷи гидроген таҷзия менамояд. Хлорид, нитрат ва сулфатҳои гадолиний дар об хуб, карбонат, фосфат, фторид, оксалатҳои он бад ҳал мегарданд. Он дар техникаи ҳастаӣ ҳамчун ҷозиби нейтронҳо истифода мешавад.

Атомӣ[вироиш]

Изотопҳо[вироиш]

Дар табиат ҳафт изотопи гадолиний вуҷуд дорад.

Мавҷудият дар табиат[вироиш]

Гадолиний аз таркиби пӯлод сулфур ва газҳоро хориҷ намуда, хосиятҳои онҳоро беҳ месозад. Гадолиний ва хлориду сулфатҳои он дар таҳияи маводди миқнотисӣ истифода мешаванд. Молибдати гадолиний дар техникаи оптикию электронӣ, селениди он Gd₂ Se₃ дар таҳияи нимноқилҳо ба кор меравад.

Эзоҳ[вироиш]

↑ (2016) «Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)». Pure and Applied Chemistry 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305.
↑ Yttrium and all lanthanides except Ce, Pm, Eu, Tm, Yb have been observed in the oxidation state 0 in bis(1,3,5-tri-t-butylbenzene) complexes, see Cloke, F. Geoffrey N. (1993). «Zero Oxidation State Compounds of Scandium, Yttrium, and the Lanthanides». Chem. Soc. Rev. 22: 17–24. doi:10.1039/CS9932200017.
↑ Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. pp. E110. ISBN 0-8493-0464-4.

Адабиёт[вироиш]

Менделеев Д. И. Элементы химические // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
Идрисов Т. Кимиёи аносир (элементҳо). Д., 2004;
Химия. Справочное руководство. Л., 1975;
Шретер В. (ва дигарон). Химия. М., 1989.

Сарчашма[вироиш]

Гадолиний / Т. Идрисов // Вичлас — Гӯянда. — Д. : СИЭМТ, 2015. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2017, ҷ. 4). — ISBN 978-99947-33-77-4.

Пайвандҳо[вироиш]

Ин мақола оиди химия нопурра аст. Шумо метавонед бо пурракардани ин ба Википедия кумак кунед.

[CIAAW2013-1] (2016) «Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)». Pure and Applied Chemistry 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305.

[Cloke1993-2] Yttrium and all lanthanides except Ce, Pm, Eu, Tm, Yb have been observed in the oxidation state 0 in bis(1,3,5-tri-t-butylbenzene) complexes, see Cloke, F. Geoffrey N. (1993). «Zero Oxidation State Compounds of Scandium, Yttrium, and the Lanthanides». Chem. Soc. Rev. 22: 17–24. doi:10.1039/CS9932200017.

[3] Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. pp. E110. ISBN 0-8493-0464-4.

[1]

[2]

[3]

Фарҳангҳо ва донишномаҳо	Большая каталанская · Большая российская · Britannica (онлайн) · Treccani · Universalis
Назорати муаллифӣ	GND: 4155786-4 · LCCN: sh85052688 · Microsoft: 557651011, 2910856984