Каркӯй

Каркӯй (форсӣ: کرکوی) Каркӯя, Каркӯ, Мину Каркӯй, Курук – шаҳри таърихӣ дар Сиистон. Яке аз дарвозаҳои панҷгонаи Заранг бо номи дарвозаи Каркӯй машҳур буд, ки роҳҳои иртиботии ҳар ду шаҳрро бо ҳам пайваст мекард. Ба қавли Ёқути Ҳамавӣ, мардуми Каркӯй аҳли хавориҷ буданд ва дар он ҷо оташкадае вуҷуд дошт, ки зардуштиён нисбат ба он эътиқоди бисёр доранд. Оташкадаи Каркӯй дар осори таърихӣ бо номи «Маъбади Гаршосб» ёд мешавад. Ҷуғрофиёнигор Закариё ибни Муҳаммади Қазвинӣ оташкадаи Каркӯйро хеле хуб тасвир кардааст: оташкада дар зери ду гунбади бузург (шабеҳ ба ду шохи гов) қарор дошт. Ходимони оташкада бо навбат аз атрофи бино чӯби газ ҷамъоварӣ карда, оташро ҳамеша фурӯзон нигоҳ медоштанд. Мувофиқи маълумоти «Таърихи Сиистон», Каркӯй дар асл маъбадҷои Гаршосб буд ва оташгоҳро Кайхусрав ва Рустам пас аз пирӯзӣ бар Афросиёб бунёд карданд. Тибқи ин ривоят, Кайхусрав аз баракати неру ва рӯшноии эзадӣ, ки Гаршосб дар Каркӯй гузошта буд, ҷодуи торикӣ ва ёрони Афросиёбро дарҳам шикаста, ба оташгоҳ асос гузошт. «Шеъри оташкадаи Каркӯй» аз қадимтарин намунаи ашъори шашҳиҷоии охири давраи Сосониён ва давраи аввали густариши ислом аст, ки дар асоси ҳамосаи куҳан суруда шудааст:

Фаррухат бодо рӯш,

Ханида Гаршосб ҳуш.

Ҳаме бираст аз ҷӯш,

Нӯш кун май, нӯш.

Дӯст бадо кӯш:

Бофарин ниҳода гӯш,

Ҳамеша некӣ кӯш,

Дӣ гузашту дӯш.

Шоҳо, худойгоно,

Бофарин шоҳӣ.

Оташкадаи Каркӯй пас аз тохтутози арабҳо ба Хуросон чанд муддат побарҷой буд. Харобаҳои оташкада ҳоло 20 км шимолу ғарбтари Заранҷ, дар соҳили чапи шохоби Ҳирманд, дар наздикии минтақаи Миёнкангӣ воқеъ аст. Дар заминаи ҳафри ёдгории Каркӯй қабатҳои фарҳангии аҳди Ашкониён ва Сосониён кашф шуданд. Аз бинои асосии оташкадаи Каркӯй танҳо як бахши девори хиштии он боқӣ мондааст. Дар атрофи ёдгорӣ сафолпораҳои бисёр ёфт гардиданд, ки баъзе онҳо мунаққаш ва баъзе маъмулиянд.

Адабиёт

Таърихи Сиистон. Д., 2014; . رضا مهرآفرین، زهیر واثق عباسی کرکوی، آتش پیروز بهرام در سکستان// مطالعات باستان شناسی پارسه، شمارۀ ١، ۶٩٣١ ش

Манбаъ

Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир А. Қурбонов. — Д. : СИЭМТ, 2011—2023.

Ин мақолаи хурд аст. Бо густариши он ба Википедия кӯмак кунед.
Дар сурати имкон ин ёддошт бояд дақиқтар ҷойгузин шавад.