Нимҷазираи Балкан

Маҳалли аҳолинишин
Нимҷазираи Балкан
Кишвар	[[|]]
Таърих ва ҷуғрофиё
Масоҳат	470 000 км²
Парвандаҳо дар Викианбор

Нимҷазираи Балкáн (хорватӣ: Balkanski poluotok, бусниёӣ: Balkansko poluostrvo, юн. Βαλκανική χερσόνησος, тур. Balkan Yarımadası, итол. Penisola Balcanica, лот. Paeninsula Balcanica) — нимҷазира воқеъ дар ҷанубу шарқи Аврупо. Масоҳат — тақрибан 505 ҳазор км².

Дар нимҷазираи Балкан қисман ё пурра ҷойгиранд:

• Албания
• Булғористон
• Босния ва Ҳерсеговина
• Юнон
• Италия
• Мақдунияи Шимолӣ
• Руминия
• Сербия
• Словения
• Туркия
• Хорватия
• Черногория

Давлати қисман эътирофшуда:

• Косово

Шаҳрҳо

Шаҳрҳои бузургаш – София, Загреб, Скопйе, Белград, Истанбул, Афина.

Табиат

Харитаи нимҷазираи Балкан (1891)

Соҳил

Соҳилҳои ғарбиаш бо баҳрҳои Адриатика, Ион, шарқиаш бо Баҳри Сиёҳ, Баҳри Мармар, гулӯгоҳи Босфор ва Дарданелл, Баҳри Эгей ҳамсарҳад аст. Дар нимҷазираи Балкан Булғория, қисми зиёди Югославия, Албания, Юнон, Босния ва Ҳерсеговина, Македония, Черногория, Сербия, қисми ҷанубии Руминия, қисми ғарбии Туркия ва як қисми ноҳияи шимолу шарқии Итолиё ҷойгиранд. Дар атрофи Балкан ҷазираҳои бисёре ҳастанд, ки масоҳати умумиашон 21,5 ҳазор км²-ро ташкил медиҳад.

Релеф

Қисми бештари Балканро кӯҳҳои Стара-Планина, Родоп, Рила, кӯҳсори Динор, массиви Проклетие, кӯҳи Панд ва ғайра ишғол кардаанд.

Релйефи Балкан асосан кӯҳист. Кӯҳҳояш ба чиндоршавии алпӣ нисбат доранд. Дар ҳудуди он се массиви қадимӣ (токембрий): қ-кӯҳҳои Сербияву Македония ва Родопу Пелагония воқеъ аст, ки аз варақсангҳои кристаллӣ, гнейсҳои давраи токембрий иборатанд. Қисми массивҳо, хусусан Сербияю Македония, бо таҳнишастҳои мезозоӣ, кайнозоӣ, дар баъзе ҷойҳо палеозоӣ, яклухт пӯшида шудаанд. Балкан серзилзила аст (дар шимол, қисми ҷанубии Дунайи Миёна).

Харитаи нимҷазираи Балкан аз Энциклопедического словаря Брокгауза и Ефрона, 1890—1907

Иқлим

Иқлим дар марказ ва шимол континенталии муътадил, дар минтақаҳои дигараш баҳримиёназаминист. Ҳарорати миёнаи январ аз –1 то 11°С, дар кӯҳҳо то –5°С ва пасттар, июл дар шимол 22–23°С, дар ҷануб 25–27°С.

Миқдори бориши солона дар фасли сармо 1000–1500 мм, дар навоҳии Халиҷи Котор то 5000 мм аст.

Гидрография

Дарёҳои калонаш: Мариса, Морава, Искир, Струма, Дунай ва Сава. Кӯлҳояш: Шкодер, Охрид, Преспа ва ғайра, асосан дар пастхамиҳои тектоникӣ ҷойгир буда, аз пиряхҳо ҳосил мешаванд. Дар кӯҳҳои Рила кӯлҳои аз пиряхҳо ҳосилшаванда бисёранд. Чашмаҳои маъдании гарму хунук зиёд вомехӯранд.

Ҳайвоноту наботот

Хокаш асосан ҷигаррангу карбонатӣ. Дар мавзеи Баҳри Миёназамин олами набототи Балкан ғанитарин буда, қариб 6,5 ҳазор навъи рустаниро дар бар мегирад. Аз ҳайвонот оҳу, рӯбоҳ, гурба, гуроз, хирс, шағол, гавазн, сагобӣ, аз хазандаҳо калтакалос, мор, сангпушти юнонӣ, аз обхокиҳо тритон, қурбоқа, инчунин моллюскҳо вомехӯранд. Навъу ҷинсҳои камшудаи набототу ҳайвонот дар мамнӯъгоҳҳо ҳифз мешаванд. Ландшафти Балкан аз фаъолияти инсон хеле тағйир ёфтааст.

Канданиҳои фоиданок

Балкан аз сарватҳои зеризаминӣ (махсусан дар ҳудуди Булғория, Сербия, Боснии ва Герцеговины) ғанӣ мебошад. Дар Балкан ангиштсанг, филиззоти ранга, оҳан, нафт, симоб ва боксит мавҷуд аст. Истихроҷи бокситҳо, оҳан, мис, руҳ, никел, хром, симоб, молибден ба роҳ монда шудааст.

Таърихи Балкан аз соли 1796

Кишоварзӣ

Бештар ҷуворимакка, гандум, тамоку кишт мекунанд. Боғу токпарварӣ низ тараққӣ кардааст. Дар ҷануб ситрусиҳо, зайтун, анор парвариш мекунанд.

Саёҳӣ

Балкан маркази бузурги туризми байналмилалӣ мебошад.

Тандурустӣ

Табобатгоҳҳои машҳураш дар соҳилҳои Баҳри Адриатика, дар Юнон ва Булғористон ҷойгиранд.

Адабиёт

• Балканы // Военная энциклопедия : [в 18 т.] / под ред. В. Ф. Новицкого [и др.]. — СПб. ; [М.] : Тип. т-ва И. В. Сытина, 1911—1915.
• Мурзаев Э. М. Словарь народных географических терминов. 1-е изд. — М., Мысль, 1984.
• Мурзаев Э. М. Тюркские географические названия. — М., Вост. лит., 1996.

Сарчашма

• Балкан // Асос — Боз. — Д. : СИЭМТ, 2013. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2023, ҷ. 2). — ISBN 978-99947-33-52-4.