Эволютсия

Қисме аз силсилаҳои
Биологияи таҳаввулӣ
Cаъбаҳои Дарвин аз ҷониби Ҷон Гулд
Мавзӯъҳои муҳим Муқаддима ба таҳаввул Далелҳои таҳаввул Назарияи сарнасли ягона
Равандҳо ва натиҷаҳо Генетикаи популятсонӣ(en) Тағйирпазирӣ (en) Рангорангӣ(en) Мутатсия (en) Интихоби табиӣ (en) Адаптатсия (en) Полиморфизм (en) Дрейфи генетикӣ (en) Ҷараёни генетикӣ (en) Пайдоиши ҷинсҳо (en) Радиатсияи мутобиқшаванда (en) Кооператсия (en) Таҳаввули муштарак(en) Нобудшавии муштарак(en) Дивергенcия(en) Конвергенсия(en) Таҳаввули мувозӣ(en) Нобудшавӣ(en)
Пайдоиши ҳаёт Пайдоиши ҳаёт Таърихи ҳаёт (en) Солномаи таҳаввул (en) Таҳаввули инсон (en) Шаҷараи филогенетикӣ (en) Биорангорангӣ (en) Биоҷуғрофия Таснифот (биология) (en) Таснифоти таҳаввулӣ (en) Кладистика (en) Шакли гузариш (en) Нобудшавии оммавӣ (en)
Таърихи таълимоти таҳаввулӣ Шарҳ (en) Ренессанс (en) Пеш аз Дарвин (en) Дарвин Пайдоиши намудҳо (en) Пеш аз синтез (en) Назарияи замонавии таҳаввул (en) Таърихи таҳаввули молекулавӣ (en) Биологияи инкишофи таҳаввулӣ (en) Таҳқиқи ҳозира (en) Таърихи пайдоиши ҷинсҳо (en) Таърихи палеонтология (en) (солнома) (en)
Соҳаҳо ва татбиқҳо Татбиқҳои таҳаввул(en) Криминологияи биоиҷтимоӣ(en) Генетикаи экологӣ(en) Эстетикаи таҳаввулӣ(en) Антропологияи таҳаввулӣ(en) Ҳисоббарории таҳаввулӣ(en) Экологияи таҳаввулӣ(en) Иқтисодиёти таҳаввулӣ(en) Эпистемология таҳаввулӣ(en) Этикаи таҳаввулӣ(en) Назарияи бозии таҳаввулӣ(en) Занбоншиносии таҳаввулӣ(en) Тибби таҳаввулӣ(en) Неврологияи таҳаввулӣ(en) Физиологияи таҳаввулӣ(en) Равоншиносии таҳаввулӣ(en) Таҳаввули таҷрибавӣ(en) Филогенетика(en) Палеонтология(en) Ҷуфтикунонии селексионӣ(en) Таҷрибаҳои пайдоиши намудҳо(en) Билогияи иҷтимоӣ(en) Таснифот(en) Дарвинизми универсалӣ(en)
Оқибатҳои иҷтимоӣ Таҳаввул ҳамчун ҳақиқат ва назария (en) Таъсири иҷтимоӣ (en) Офариниш - ихтилофи таҳаввул (en) Эътирозҳо ба таҳаввул (en) Сатҳи дастгирӣ (en)
Гурӯҳ Китоб Мақолаҳои марбут

Фаргашт ё эволютсия (лот. evolutio — «густариш, инкишоф») — раванди табиии инкишофёбии табиати зинда, ки бо тағйирёбии таркиби генетикии популятсияҳо, ташаккули мутобиқшавӣ, ҷинспайдошавӣ ва нобудшавии намудҳо, дар маҷмӯъ табдилёбии экосистемаҳо ва биосфера мебошад.

Эволютсия — тағйирёбии табии хусусиятҳои ирсии популятсияи биологӣ дар наслҳои оянда мебошад. Ин хусусиятҳо ифодаи генҳоест, ки ҳангоми афзоиш аз волидайн ба насл мегузаранд. Хусусиятҳои гуногун дар дохили ҳар як популятсия одатан дар натиҷаи мутатсия, рекомбинатсияи генетикӣ ва дигар манбаъҳои тағйирпазирии ирсӣ, мавҷуд мебошанд.

Эволютсия вақте рух медиҳад, ки равандҳои таҳаввулотӣ ба монанди интихоби табиӣ (аз ҷумла интихоби ҷинсӣ) ва дрейфи генетикӣ ба ин тағйирпазирӣ таъсир мерасонанд, ки дар натиҷа хусусиятҳои муайян дар дохили популятсия бештар паҳн ё нодир мешаванд. Маҳз ҳамин раванди таҳаввулот гуногунии биологиро дар ҳама сатҳҳои ташкилоти биологӣ, аз ҷумла сатҳи намудҳо, организмҳои инфиродӣ ва молекулаҳо, ба вуҷуд овард.

Назарияи илмии эволютсия бо интихоби табиӣ аз ҷониби Чарлз Дарвин ва Алфред Рассел Уоллес дар нимаи садаи XIX мустақилона таҳия карда шуд ва дар китоби Дарвин дар бораи пайдоиши намудҳо (1859) муфассал баён карда шудааст.

Пайвандҳо

• Таҳаввул (сиёҳнавис)