Jump to content

Феҳристи президентҳои Туркия

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод
Феҳристи президентҳои Туркия
Сайт tccb.gov.tr
Қасри Президент (Анкара)

Президенти Ҷумҳурии Туркия ( тур. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı ) сарвари давлати Ҷумҳурии Туркия мебошад.

Шарҳ

[вироиш | вироиши манбаъ]

Пас аз имзои Созишномаи сулҳи Лозанна 24 июли соли 1923 ва эътирофи байналмилалии Маҷлиси Бузурги Миллии Туркия, 29 октябри 1923, Ҷумҳурии Туркия таъсиси шуд, ки вориси Имперотурии Усмонӣ буд ; худи ҳамон рӯз раиси Маҷлиси Бузурги Миллии Туркия Мустафо Камол президенти Туркия интихоб шуд. 3 марти соли 1924 Хилофати Усмонӣ ниҳоят барҳам дода шуд.[1][2]

Аз соли 1950 то 9 июли соли 2018 раёсати ҷумҳурӣ асосан маросимӣ буд, ки президент Ҷумҳурии Туркияро намояндагӣ мекард ва рамзи ваҳдати миллати туркро таъмин мекард, татбиқи Конститутсия ва ҳамкории мутаносиби дигар мақомоти давлатиро таъмин мекард. Дар раъйпурсии соли 2017 18 ислоҳот ба Конститутсияи Туркия тасдиқ карда шуд, аз ҷумла гузариш аз шакли парлумонии идоракунӣ ба ҷумҳурии президентӣ ва бекор кардани мансаби сарвазир, тобеъияти ҳукумат ба Президенти ҷумҳурӣ. Дар моддаҳои 101 то 106 Конститутсия талабот ба номзадҳо, тартиби интихоб, вазифа ва масъулияти президент муқаррар карда шудааст. Қаблан президентро аъзои парлумони Туркия интихоб мекарданд; пас аз ворид намудани тағйирот ба Конститутсия дар соли 2007, ӯро шаҳрвандон ба тарзи раъйпурсӣ бо овоздиҳии мустақим интихоб мекунанд (аввалин интихоботи мустақим соли 2014 баргузор шуда буд). Президент имконият дорад, ки дар фаъолияти қонунгузорӣ фаъолона ширкат варзад: лоиҳаи қонунҳои қабулкардаи парлумонро барои баррасии нав фиристад, лоиҳаҳоро барои муҳокима пешниҳод кунад, раъйпурсӣ оид ба ворид намудани тағйирот ба Конститутсия, фармонҳо барорад (онҳо дар ҳолатҳои муқаррарнамудаи Конститутсия бояд аз ҷониби сарвазири кишвар ва вазири дахлдор тасдиқ шуда бошанд). Президент бо пешниҳоди на камтар аз 1/3 шумораи умумии вакилони парлумон ва бо қарори ҳадди ақалл 3/4 шумораи умумии аъзои парлумон барои хиёнат ба ватан аз вазифа сабукдӯш карда мешавад [3][4].

Рақамгузории дар сутуни якуми ҷадвал истифодашаванда шартӣ мебошад. Истифодаи пуркунии ранг дар сутуни якум низ шартӣ аст, ки барои содда кардани дарки шахсони мансуб ба нерӯҳои гуногуни сиёсӣ бидуни зарурати муроҷиат ба сутуни инъикоси мансубияти ҳизбӣ хидмат мекунад. Вақте ки Президент эътимоднома гирифт, ки дар асоси ҳар як муҳлати алоҳида сабтшуда мунтазам такрор карда шавад (масалан, чор муҳлати пайдарпайи Камал Отатурк (солҳои 1923-1938). Он инчунин хусусияти гуногуни ваколатҳои сарони давлатҳоро инъикос мекунад (масалан, ягона муҳлати сарвари давлат Ҷамол Гюрсел, аз соли 1960 то 1966, ба давраҳое, ки вай аслан роҳбари Кумитаи ваҳдати миллӣ буд ва сипас президент интихоб гардид, тақсим карда шуд.Сутуни "Интихобот" расмиёти интихоботро, дар он сурат гирифтанд, ҳайати парлумоне, ки президентро интихоб кардааст ва пас аз соли 2014 - интихоботи мустақими президентӣ инъикос мекунад. Дар баробари мансубияти ҳизбӣ, сутуни "Ҳизб" инчунин ҳолати ғайриҳизбӣ (мустақил) -и шахсон ё мансубияти онҳо ба қувваҳои мусаллаҳро ҳангоми инъикоси нерӯи мустақили сиёсӣ инъикос мекунад.

Диаграммаи муҳлати муқарраргардида

[вироиш | вироиши манбаъ]
Эрдоган, Реджеп ТайипГюль, АбдуллаСезер, Ахмет НедждетДемирель, СулейманДжиндорук, Ахмет ХюсаметтинОзал, ТургутЭврен, КенанСовет национальной безопасности (Турция)Джаглаянгил, Ихсан СабриКорутюрк, ФахриАрибурун, Мехмет ТекинСунай, ДжевдетАтасагун, Ибрахим ШевкиГюрсель, ДжемальКомитет национального единства (Турция)Баяр, Махмуд ДжеляльИнёню, ИсметРенда, АбдюльхаликАтатюрк, Мустафа Кемаль

Шарҳ: 1 - Ҷумҳурии парлумонӣ; 2 - диктатура; 3 - ҷумҳурии президентӣ

Феҳристи президентҳои Ҷумҳурии Туркия

[вироиш | вироиши манбаъ]
№ Акс Ном

(солҳои ҳаёт) 		Ваколат Ҳизб Интихобот Эзоҳ
Оғоз Анҷом
1 Мустафо Камол-пошо (1881—1938) тур. Mustafa Kemal Paşa аз 24 ноябри соли 1934 — Камол Отатурк тур. Kemal Atatürk 29 октябри 1923 1 ноябри 1927 Халқӣ → Халқии ҷумҳурихоҳ 1923 [5][6]
1 ноябри 1927 4 майи 1931 1927
4 майи 1931 1 марти 1935 1931
1 марти 1935 10 ноябри 1938 1935
и.в. президент Мустафо Абдулхолиқ Ренда

(1881—1957) тур. Mustafa Abdülhalik Renda

10 ноябри 1938 11 ноябри 1938 [7][8]
2 Исмат Айнуну

(1884—1973) тур. İsmet İnönü

11 ноябри 1938 3 апрели 1939 1938 [9]
3 апрели 1939 8 марти 1943 1939
8 марти 1943 5 августи 1946 1943
5 августи 1946 22 майи 1950 1946
3 Махмуд Ҷамол Баёр

(1883—1986) тур. Mahmut Celâl Bayar

22 майи 1950 14 майи 1954 Демократӣ 1950 [10][11]
14 майи 1954 1 ноябри 1957 1954
1 ноябри 1957 27 майи 1960 [комм. 1] 1957
— Комитети ваҳдати миллӣ (38 аъзо) Раҳбари КВМ — генерал Ҷамол Гюрсел 27 майи 1960 26 октябри 1961 Қувваҳои мусаллаҳи Туркия [12][13]
4 Ҷамол Гурсел

(1895—1966) тур. Cemal Gürsel

26 октябри 1961 2 феврали 1966 [комм. 2] мустақил 1961(англ.)тҷк.
и.в президент Иброҳим Шевки Атасагун (1899—1984) тур. İbrahim Şevki Atasagun 2 феврали 1966 28 марти 1966 мустақил [14][15]
5 Ҷевдет Сунай

(1899—1982)

тур. Cevdet SunayCevdet Sunay 		28 марти 1966 28 марти 1973 мустақил 1966 [16][17][18]
и.в. президент Мехмет Текин Арибурун

(1905—1993) тур. Mehmet Tekin Arıburun

28 марти 1973 6 апрели 1973 Адолат [19][20]
6 Фахри Сабит Қаротурк

(1903—1987) тур. Fahri Sabit Korutürk

6 апрели 1973 6 апрели 1980 мустақил 1973 [21][22]
и.в. президент Эҳсон Сабри Ҷаглаянгил

(1908—1993) тур. İhsan Sabri Çağlayangil

6 апрели 1980 12 сентябри 1980 Адолат [23][24]
— Шӯрои миллии амният (Раҳбари ШМА — генерал Аҳмад Кенан Эврен) 12 сентябри 1980 9 ноябри 1982 Қувваҳои мусаллаҳи Туркия [25][26]
7 Аҳмад Кенан Овран

(1917—2015) тур. Ahmet Kenan Evren

9 ноябри 1982 9 ноябри 1989 мустақил 1982(англ.)тҷк.[комм. 3]
8 Халил Тургут Озал

(1927—1993) тур. Halil Turgut Özal

9 ноябри 1989 17 апрели 1993 Ватан 1989 [27][28]
и.о. Аҳмад Хусаметтин Чиндорук (1933 —) тур. Ahmet Hüsamettin Cindoruk 16 майи 1993 17 апрели 1993 Ҳизби роҳи рост [29][30]
9 Сами Сулаймон Гюндогду Демирел

(1924—2015) тур. Sami Süleyman Gündoğdu Demirel

16 майи 1993 16 майи 2000 1993 [31]
10 Аҳмадинаҷот Сезар

(1941 —) тур. Ahmet Necdet Sezer

16 майи 2000 28 августи 2007 мустақил 2000 [32][33][34]
11 Абдуллоҳ Гул

(1950 —) тур. Abdullah Gül

28 августи 2007 28 августи 2014 Адолат ва Рушд 2007 [35][36][37]
12 безрамки Раҷаб Тайиб Ардуғон

(1954 —) тур. Recep Tayyip Erdoğan

28 августи 2014 24 июни 2018 2014[комм. 4] [38][39][40]
24 июни 2018 амалкунанда 2018

Инчунин нигаред

[вироиш | вироиши манбаъ]
  • Феҳристи сарвазирони Туркия

Эзоҳ

[вироиш | вироиши манбаъ]
Шарҳҳо (1)
  1. ↑ Отрешён от власти 27 мая 1960 года в результате военного переворота, арестован и отдан под суд по обвинению в коррупции и нарушении конституции; был приговорён к смерти, заменённой пожизненным заключением; в 1964 году освобождён, в 1966 году реабилитирован.
  2. ↑ Отстранён от должности по болезни.
  3. ↑ Одним из вопросов конституционного референдума было назначение Ахмета Кенана Эврена президентом на период до 1989 года.
  4. ↑ Первые прямые выборы президента Турции.
Манбаъ
  1. ↑ History of The Grand National Assembly of Turkey. Türkiye Büyük Millet Meclisi. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 24 феврали 2020.(англ.)
  2. ↑ Full text of the Treaty of Lausanne (1923). Wwi.lib.byu.edu. 19 октябри 2013 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 23 Декабри 2012.(англ.)
  3. ↑ 1921, 1924, 1961 ve 1982 Anayasalarını karşılaştırılması. Kampus.beykent.edu.tr. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 24 феврали 2020.(тур.)
  4. ↑ Желтов, Максим. Конституционный референдум в Турции: восход Эрдоганского султаната(пайванди дастнорас — таърих). ИнтерИзбирком. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 24 феврали 2020.
  5. ↑ Жевахов, Александр. Ататюрк. — Молодая гвардия, 2008. — 344 с. — (Жизнь замечательных людей). — 3 000 экз. — ISBN 978-5-235-03163-0.
  6. ↑ Mustafa Kemal Atatürk(пайванди дастнорас — таърих). TDV İslâm Ansiklopedisi. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 23 феврали 2020.(тур.)
  7. ↑ Mustafa Abdülhalik Renda kimdir(пайванди дастнорас — таърих). Biyografi.net.tr. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 29 феврали 2020.(тур.)
  8. ↑ Mustafa Abdülhalik Renda(пайванди дастнорас — таърих). Biyografi.info. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 29 феврали 2020.(тур.)
  9. ↑ İnönü, Mustafa İsmet(пайванди дастнорас — таърих). TDV İslâm Ansiklopedisi. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 23 феврали 2020.(тур.)
  10. ↑ Bayar, Celâl(пайванди дастнорас — таърих). TDV İslâm Ansiklopedisi. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 23 феврали 2020.(тур.)
  11. ↑ Mahmut Celâl Bayar(пайванди дастнорас — таърих). Celalbayar.org. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 23 феврали 2020.(тур.)
  12. ↑ Cemal Gürsel kimdir(пайванди дастнорас — таърих). Biyografi.net.tr. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 23 феврали 2020.(тур.)
  13. ↑ Cemal Gürsel(пайванди дастнорас — таърих). Biyografi.info. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 23 феврали 2020.(тур.)
  14. ↑ Prof. Dr. İbrahim Şevki Atasagun (1899—1984)(пайванди дастнорас — таърих). Kimkimdir.gen.tr. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 29 феврали 2020.(тур.)
  15. ↑ İbrahim Şevki Atasagun (1899—1984)(пайванди дастнорас — таърих). Biyografi.net. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 29 феврали 2020.(тур.)
  16. ↑ Cevdet Sunay kimdir(пайванди дастнорас — таърих). Biyografi.net.tr. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 29 феврали 2020.(тур.)
  17. ↑ Cevdet Sunay(пайванди дастнорас — таърих). Biyografi.info. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 29 феврали 2020.(тур.)
  18. ↑ Sunay, Cevdet(пайванди дастнорас — таърих). TDV İslâm Ansiklopedisi. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 29 феврали 2020.(тур.)
  19. ↑ Tekin Arıburun(пайванди дастнорас — таърих). Türkiye Cumhurbaşkanlari. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 29 феврали 2020.(тур.)
  20. ↑ Tekin Arıburun Biyografisi(пайванди дастнорас — таърих). Türkce Sozlukler. 9 августи 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 29 феврали 2020.(тур.)
  21. ↑ Fahri Korutürk(пайванди дастнорас — таърих). Biyografi.info. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 29 феврали 2020.(тур.)
  22. ↑ Korutürk, Fahri Sabit(пайванди дастнорас — таърих). TDV İslâm Ansiklopedisi. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 29 феврали 2020.(тур.)
  23. ↑ İhsan Sabri Çağlayangil(пайванди дастнорас — таърих). Biyografi.info. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 29 феврали 2020.(тур.)
  24. ↑ İhsan Sabri Çağlayangil Biyografisi(пайванди дастнорас — таърих). Türkce Sozlukler. 9 августи 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 29 феврали 2020.(тур.)
  25. ↑ Kenan Evren(пайванди дастнорас — таърих). Biyografi.info. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 29 феврали 2020.(тур.)
  26. ↑ Evren, Ahmet Kenan(пайванди дастнорас — таърих). TDV İslâm Ansiklopedisi. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 29 феврали 2020.(тур.)
  27. ↑ Turgut Özal kimdir(пайванди дастнорас — таърих). Biyografi.net.tr. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 23 феврали 2020.(тур.)
  28. ↑ Turgut Özal(пайванди дастнорас — таърих). Biyografi.info. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 23 феврали 2020.(тур.)
  29. ↑ Hüsamettin Cindoruk kimdir(пайванди дастнорас — таърих). Biyografi.net.tr. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 29 феврали 2020.(тур.)
  30. ↑ Hüsamettin Cindoruk Biyografisi(пайванди дастнорас — таърих). Türkce Sozlukler. 9 августи 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 29 феврали 2020.(тур.)
  31. ↑ Süleyman Demirel(пайванди дастнорас — таърих). Biyografi.info. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 23 феврали 2020.(тур.)
  32. ↑ Ahmet Necdet Sezer kimdir(пайванди дастнорас — таърих). Biyografi.net.tr. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 29 феврали 2020.(тур.)
  33. ↑ Ahmet Necdet Sezer(пайванди дастнорас — таърих). Biyografi.info. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 29 феврали 2020.(тур.)
  34. ↑ Ahmet Necdet Sezer(пайванди дастнорас — таърих). CIDOB. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 17 Декабри 2020.(исп.)
  35. ↑ Abdullah Gül kimdir(пайванди дастнорас — таърих). Biyografi.net.tr. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 23 феврали 2020.(тур.)
  36. ↑ Abdullah Gül(пайванди дастнорас — таърих). Biyografi.info. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 23 феврали 2020.(тур.)
  37. ↑ Abdullah Gül(пайванди дастнорас — таърих). CIDOB. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 17 Декабри 2020.(исп.)
  38. ↑ Recep Tayyip Erdoğan kimdir(пайванди дастнорас — таърих). Biyografi.net.tr. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 23 феврали 2020.(тур.)
  39. ↑ Recep Tayyip Erdoğan(пайванди дастнорас — таърих). Biyografi.info. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 23 феврали 2020.(тур.)
  40. ↑ Recep Tayyip Erdogan(пайванди дастнорас — таърих). CIDOB. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 17 Декабри 2020.(исп.)

Адабиёт

[вироиш | вироиши манбаъ]
  • Ahmad, Feroz. Geschichte der Türkei. — Essen: Magnus, 2005. — 367 с. — ISBN 3-89771-016-1.(олмонӣ)
  • Giritli, Dr. Ismet. Fifty Years of Turkish Political development 1919—1969. — Istanbul: Fakültler Matbaasi, 1969. — 228 с.(англ.)
  • Kreiser, Klaus. Kleines Türkei Lexikon. — München: C. H. Beck, 1992. — 367 с. — ISBN 978-3406-3318-48.(олмонӣ)
  • Nohlen, Dieter; Stöver, Philip. Elections in Europe: A data handbook. — Baden-Baden: Nomos, 2010. — 2070 с. — ISBN 978-3-8329-5609-7.(англ.)
  • Robinson, Richard. The First Turkish Republic: a case study in national development. — Cambridge: Harvard University Press, 1963. — 367 с.(англ.)

Пайвандҳо

[вироиш | вироиши манбаъ]
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/w/index.php?title=Феҳристи_президентҳои_Туркия&oldid=1407506"