Подшоҳ (унвон)
 | |
| Кишвар | |
|---|---|
| Қонунӣ барои | Сосониён ва Шоҳаншоҳии Эрон |
.svg){kind=small}
Подшоҳ (форсӣ: پادشاه; [pādšāh] тавасстуи порсии миёна: pādixšāy аз порсии бостон: pāti-xšā-van- — 'бузург', 'шоҳ') — унвони ҳокимияти фавқулода ва бо маншаъи эронӣ.
Тавассути чандин подшоҳ, ки иддаои болотарин дараҷаро доштанд, тақрибан муодили мафҳум форсии бостони «бузург» ё «подшоҳи бузург» ба тасвиб расид ва баъдан тавассути шоҳони Ҳахоманишӣ ва масеҳӣ тасвиб шуд.
Корбурди таърихӣ
[вироиш | вироиши манбаъ]Фармонравоёни тахтҳои зер, ки ду фармондеҳи аввал ба таври муассир фармондеҳии имперотуриҳои бузурги Осиёи Ғарбиро бар уҳда ба унвони подшоҳ муаррифӣ шуданд:
Шоҳаншоҳии Эрон (шоҳи шоҳони Эрон), аз Ҳахоманишиён ё Сосонӣ
- Султони Имперотурии Усмонӣ
- Бадшоҳи Империяи Муғул
- Миангал Голшоҳзода Абдул Вадуд (пешгузаштаи Амир Шариат, ворисони [Хон ва] Валӣ) аз вилояти шимолу ғарбии сарҳадии Своти Покистон, ки аз ноябри соли 1918 то марти 1926 худро Бадшоҳ номид.
- Аҳмадшоҳи Дурронӣ, ки дар соли 1747 бо унвони Шоҳигарии Афғонистон ба забони форсӣ ва Бадча да Афғонистон ба забони пашту давлати Дуррониёнро таъсис дод . Саддозаҳо дар соли 1823 сарнагун шуданд, аммо Шоҳ Шуҷа дар соли 1839 бо кумаки Ҳиндустони Бритониё ва Ранҷит Сингҳ ва Империяи Сикҳ барқарорсозии кӯтоҳе анҷом дод. Ин унвон аз кушта шудани ӯ дар соли 1842 хомӯш шуд, то он даме, ки Амонуллоҳхон дар соли 1926 дубора эҳё шуд (аз соли 1937 расмӣ) ва билохира бо истеъфои Муҳаммади Зоҳиршоҳ дар соли 1973 пас аз табаддулоти давлатӣ ором шуд. Дар вактхои дигар подшоҳии Афғонистон аз услуби амир (Амирулмуъминин) ё Молик («шоҳ») истифода мекард.[1]
- Охирин Бошо Беки Тунис, Муҳаммад VIII Эл-Амин (Олам Бек 15 майи 1943), июли 1957 — 25 марти 1956, подшоҳи мустақил шуд.
Нуфузи баланди унвони подишо дар ислом ва берун аз он аз муносибатҳои Имперотурии Усмонӣ бо қудратҳои аврупоӣ (асосан насронӣ) маълум аст. Масалан, яке аз муқаррароти шартномаи Кучук Қайнорҷӣ дар соли 1774 ин буд, ки империяи мағлубшудаи Усмонӣ дар ҳама мукотибаи расмӣ (аз ҷумла дар худи шартнома) императори Кабири Русия Екатеринаи II ва дигар подшоҳони русро пас аз ӯ ҳамчун «шоҳ» номид. . Ин эътирофи рамзӣ буд, ки императорҳои насронӣ дар ҳама иқтидори дипломатӣ ва тобеият ба ҳокими турк, ки бо мақоми олии динии худ дар Ислом (халифа) даъвои соҳибихтиёрии назариявии умумибашарӣ (ҳадди ақал дар байни сунниҳо) буд, баробаранд.
Таркиби Падшоҳи Ғозӣ («Императори Ғалаба») танҳо барои ду ҳокими алоҳида сабт шудааст:
- Аҳмадшоҳи Дурронӣ, императории Дурронӣ (1747—1772)
Мисли бисёр унвонҳо, калимаи подшоҳ аксар вақт ҳамчун ном истифода мешуд, ё аз ҷониби ашрофони сабкҳои дигар (дар ин ҳолат ҳамеша пасттар) ё ҳатто аз ҷониби одамони оддӣ.
Истифодаи имрӯза
[вироиш | вироиши манбаъ]Дар Либиёи имрӯза як оилаи бузурги турк вуҷуд дорад, ки насаби Бадиро истифода мебарад. Онҳо аслан ба далели рутбаи низомии худ дар артиши Усмонӣ «Падишаҳ» номида мешуданд, аммо қисми «шоҳ» пас аз фуруд омадани Имперотурии Усмонӣ ба шаҳри Мисрата дар шимолу шарқи Либиё ва талаффузи «пад» аз «шамол» аз арабӣ бардошта шуд. талаффуз, чунон ки дар арабӣ ҳарфи п нест.
Дар Ҳиндустон, подшоҳ аксар вақт насабҳои мусулмонӣ аст, аз тамоюли дар боло қайдшуда қабули унвонҳо ҳамчун номҳо аз ҷониби ҳам шоҳона ва ҳам мардуми оддӣ.
Дар фарҳанги маъмул
[вироиш | вироиши манбаъ]Дар романи Фрэнк Ҳерберт дар соли 1965 , унвони аслии Фазои инсонӣ «Подшоҳи ҷаҳони маълум» номида мешавад, дар бозии нақшбозии Pathfinder, ҳокими Империяи Clash «Император Падишаҳ» номида мешавад.
Ҷусторҳои вобаста
[вироиш | вироиши манбаъ]Эзоҳ
[вироиш | вироиши манбаъ]- ↑ Countries Ab-Am. rulers.org.
Пайванди беруна
[вироиш | вироиши манбаъ]- Bosworth, C. E., ed. (1995). "Pādis̲h̲āh". Encyclopaedia of Islam. Volume VIII: Ned–Sam (2nd ed.). Leiden: E. J. Brill. ISBN 978-90-04-09834-3. https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/padishah-SIM_6055?s.num=24&s.f.s2_parent=s.f.book.encyclopaedia-of-islam-2&s.start=20&s.q=Ak+Koyunlu+Persian.978-90-04-09834-3
- فرهنگ لغت و ریشهشناسی Bartbleby.com
 |
|---|
