Вахониҳо

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод
Вахониҳо
Вахон - роҳнамои экспедитсияи Томас Гордон дар соҳили кӯли Зоркул (Виктория), ки онро худи Гордон кашидааст [1]

Вахониҳо, Вахиён (худ ном: x̆ik) — яке аз халқҳои помирӣ мебошанд. Аз рӯи дин – мусулмони исмоилия бештар аз ақидаҳои низорӣ мебошанд.

Ҳудуди истиқомат[вироиш | вироиши манбаъ]

Вахиён дар худуди як қатор кишварҳо [2] маскан гирифтаанд:

Миқдор[вироиш | вироиши манбаъ]

Шумораи умумии вахониҳо аз 100 то 120 ҳазор нафарро ташкил медиҳад.

Дар Тоҷикистон 11,9 ҳазор нафар забони вахониро забони модарии худ номидаанд (бар асоси барӯйхатгирии соли 1989)[3][4]. Имрӯз шумораи онҳо дар ВМКБ ба 15-20 ҳазор нафар мерасад.

Дар Покистон — 10 — 40 ҳазор нафар.

Дар Шинҷони Чин — то 15 ҳазор нафар, аз 41 ҳазор нафари тоҷикони кӯҳистонии Чин, тибқи барӯйхатгирии соли 2000 ба ин тартиб ишора шудааст.

Забон[вироиш | вироиши манбаъ]

Онҳо бо забони вахонии гурӯҳи шарқии шохаи эронии оилаи забонҳои ҳиндуаврупоӣ ҳарф мезананд. Тоҷикӣ, русӣ, дарӣ, урду низ маъмуланд. Қариб ҳама бо лаҳҷаи бадахшонии забони тоҷикӣ ҳарф мезананд.

Фаъолиятҳои анъанавӣ[вироиш | вироиши манбаъ]

Ин акс дар деҳаи Зоудхун дар водии Чупурсон гирифта шудааст. Ин деҳа дар наздикии долони машҳури Вахон ҷойгир аст. Ин деҳа дар баландии 3500 метр аз сатхи баҳр воқеъ гардидааст.

Онҳо ба типи иқтисодӣ ва мадании деҳқонон ва чарогоҳҳои нишастгоҳ дар минтақаҳои баландкуҳи Помири Ғарбӣ, Ҳиндукуш, Ҳимолойи Шимолӣ ва Қаракорум тааллуқ доранд. Оилае, ки дар як хона зиндагӣ мекунад, одатан аз 15 нафар зиёд нест. Мардон ба кишоварзӣ, чорводорӣ, ҳунарҳои гуногуни хонагӣ ва ҳунарҳои мардумӣ машғуланд. Кӯдакон ба пирон дар чаронидани чорво ва ҷамъоварии ҳезум ва партовҳои чорво, ки ҳангоми хушк шудан барои сӯзишворӣ истифода мешаванд, кӯмак мекунанд. Занон ба говчушй ва коркарди шир машгуланд. Техникаи ба обьёрй тайёр кардани майдонхо ба райони Ишкошим монанд аст, усулхои асосй бо ротан ва рах-кашй буданд. Хиссаи чорводорй дар хочагии халк бо баланд шудани махалхои ахолинишин афзуд. Мисли дигар помирихо бофандаги (машгули мардона) васеъ пахн шуда, пашми чорвои майда ва аз пашми бузу кутос — дар дастгоххои амудй — колинхои рах-рахи линбоф (паланг) бофта мешуданд. Матоъхои пашмин барои либоси мардумй дар дастгоххои горизонтали бофта мешуданд. Мардон пашми бузу қутос, занҳо пашми гӯсфанду шутур мересанд.

Эзоҳ[вироиш | вироиши манбаъ]

Сарчашмаҳо[вироиш | вироиши манбаъ]

  • Бобринский А. Баландкуххои болооби Панч. Вахиён ва ишкоимиён. М., 1908.
  • Энсиклопедияи бузурги шӯравӣ: дар 30 ҷилд / ч. ред. Прохоров А.М. — М.: Сов. Энсикл., 1970-1981.
  • Камолиддинов Ш. БО. Географияи таърихии Сугд ва Тохористони Чанубй аз руи маъхазхои арабии асри 9— ибтидои асри 13. – Тошкент: Ўзбекистон, 1996.
  • Стеблин-Каменский И.Н. Ғизои ҳаррӯза ва маросимии Ваханҳо / Кишварҳои Шарқ. Нашри 16. Помир. – М., 1975. – С.192-202.

Пайвандҳо[вироиш | вироиши манбаъ]