Сурхкат

Деҳа
Сурхкат
Кишвар	Тоҷикистон
Вилоят	Суғд
Ноҳия	Кӯҳистони Масчо
Ҷамоат	Деҳоти Иван-Тоҷик
Раиси маҳалла	Мунавваров Муҳаммадшоҳ
Таърих ва ҷуғрофиё
Таъсис	пеш аз мелод
Минтақаи замонӣ	UTC+5:00
Аҳолӣ
Аҳолӣ	76 тан (2017)
Миллият	тоҷикон
Эътиқодот	мусулмонони ҳанафимазҳаб
Забони расмӣ	тоҷикӣ
Пешшумораи телефон	+992 3479

Сурхкат — деҳа дар ҷамоати деҳоти Иван-Тоҷики ноҳияи Кӯҳистони Масчо. Аз Сурхкат то маркази ҷамоат 18 км, то маркази ноҳия 27 км. Аҳолиаш 76 нафар (2017). Сурхкат деҳаест дар доманакӯҳҳои сарсабзу зебои ноҳияи кӯҳистони Мастчоҳ. Номи деҳа аз мавқеъи ҷойгиршавии ҷуғрофиаш гиирифташудааст. Яъне деҳа дар доманакӯҳояш Испотан ҷойгир аст ки хонаҳои зина ба зина истодаанд. Маънои Сурхкат аз ду калима гирифташудааст яке сурх дигаре кат. Сурх ин ранги муқаррарӣ ва кат бошад маънои макон зодгоҳ ва ё деҳ яяъне деҳи сурх ё сурхдеҳ. Ба чи маъно Сурхдеҳ ба он маъно ки хок ва кӯӣӣои деҳа сурх мебошанд. Пайдоиши деҳа ба замони Зардушт рост меояд. Далели он ин аст ки дар деҳа ҷӯе бо номи Муғ мавҷуд аст, ки аз дурии 3 км ба киштзори деҳа об меояд. Муғ дар сарчашмаҳои таърих ба маънои рӯҳонӣ ва пешвои дини Зардушти омадааст. Дар бисёр мавзеъҳоии аҳолинишини қадим номи муғ мавҷуд аст. Инчунин кӯҳҳо ва мавзеҳои деҳа ба калимаҳои суғдӣ шабоҳат доранд. Ба монанди Испотан, Ғадкиф, Зардинов, Испайк, Парфуз, Талхӣ, Питеф. Дуюм нишонаи таърихии деҳа ин қалъаҳои деҳа мебошанд. Яке Ҳисортуда дигаре Тупхона дар ду тарафи даромадгоҳи деҳа маҷуд ҳастанд, ки барои муҳофизати деҳа сохта шудаанд. Дар дохили қалъаҳо нақбҳо мавҷуд аст ки барои дар вақти ноамнӣ аз дарё ба қалъа об интиқол дода мешавад.

Муҳоҷирати мардум аз деҳа

1. . Дар садаи XVII дар ин деҳа (Сурхкати Масчоҳи кӯҳӣ) ярч яъне лағжиши кӯҳ ба вуҷуд меояд. Дар деҳа кӯҳе бо номи Испотан мавҷуд аст, ки порае аз он ҷудо шуда деҳа зери хоку санги аз куҳ фаромада мемонад. Ин ҳодиса нифирӯзӣ ба амал омада мардуми қобили меҳнати деҳа дар дигар қисмати деҳа ба кишоварзӣ машғул буда, дар деҳа танҳо занону кӯдакон иқомат доштанд. Деҳа пурра нопадид гашта зери сангу хоки ярч монд. Он замон волости Мастчоҳ ки ба уезди Уроттеппа (Истаравшани имрӯза) тобеъ буд мардум ба ин қисмат кӯчонида шуданд. Аҳолии деҳа ба деҳа номи деҳаи аҷдодии худ Сурхкат (дар гуфтугу Суркат) ро монданд. Қисмате аз мардуми деҳа дубора барои эхёи деҳаи аҷдодӣ ба Сурхкати Кӯҳистони Масчоҳ бармегарданд. Имрӯз деҳа зиёда аз 500 оила ва 3500 нафар аҳолӣ дорад.

2. Соли 1938 Гадомаҳмад, Муллосенеъмат, Ниёзмаҳмад ва Маҳмадюнус, баъдан соли 1950 Худойбердӣ Нусратхуҷа, Ҳокимхуҷа ва Бегмаҳмад аз деҳаи Сурхкати ноҳияи кӯҳистони Мастчоҳ ба н. Нов (Спитамен) кӯч мебанданад Имрӯз теъдоди онҳо ба 60 оила ва 200 нафар аҳолӣ расидааст, ки дар маркази ноҳияи Спитамен кору зиндагӣ доранд.

3. Муллоқурбон, Муллоназр Муллоғозӣ, Мирзоҳаким, Мирзокарим, Мирзолатиф, Наврӯзмаҳмад, Ибодулло солҳои 30-юм ба водии Ҳисор кӯч баста теъдоди онҳо низ ба 40 оила баробар аст.

4. Соли 1957 аҳолии боқимондаи деҳаро пурра ба Дашти Дилварзин (Мастчоҳи имрӯза ) кӯчониданд, ки он замон аз 45 оила иборат буд. Ба мардуми деҳа 300 гектар замин вобаста карда шуд. Дар ин заминҳо мардуми деҳа пахтакорӣ намуда дар муддати кӯтоҳ дар ин самти кишоварзӣ шӯҳрат пайдо намуданд. Саркорони (бригадирони) номӣ ва шӯҳратёри Сурхкат чун Муллошо Мунавваров, Муродбек Муродов, Мирзоикром Мирзоев, Ноёбшо Мунавваров, Сафармаҳмад Нуров Ҳайдарбек Муродов ва Отабой Ҷумъаев дар самти пахтакорӣ заҳматчиёни деҳаро роҳбарӣ намуданд.

5.Баъди пурра кӯчидани мардум деҳа ба харобазор мубаддал гашта макони ҳайвоноту наботот гардид. Баъди гузашти 20 сол соли 1975 Ноёбшо Мунавваров барои эҳёи дубораи деҳа ба кӯҳистони бекас кӯч баста деҳаи харобгаштаро дубора эҳё намуд. Аз рӯи гуфтаи гузаштагон ин  маротибаи чорум аст,ки деҳа дубора эҳё мегардад. Соли 1986 Мулохушвахт Файзиев, соли 1996 Мирзоазиз Муродов ва соли 1998 Ҳасанбой Мавлонов ба ин деҳаи аҷдодӣ кӯч бастанд. Шуғли асосии мардум картошкапарварӣ ва чорводорӣ мебошад.  

Рӯҳониён ва ҳоҷиён аз деҳа

Муллододоҷон- рӯҳонӣ ва саводноктарин шахс дар илми динӣ. Мулоқурбон, Мулорасул ва Мулониёз пеш аз инқилоб мадрасаи Бухороро хатм намудааан. Писари Мулониёз Мирзосафар яке аз аввалин ташкилкунандагони мактаби сохти нав дар солҳои 30-юм. Муломаҳадамин,Ибодулло, Маҳадшариф ва Олимхӯҷа дар ибтидои асри XX пиёда ба зирояти Хонаи Худо рафта омададаанд.Имрӯз номи онҳо дар деҳа машҳур аст ва ҳама онҳоро чун ҳоҷии пиёда мешмносанд ва инро як падидаи таърихии деҳаи худ медонанд.

Шахсиятҳои барӯманди деҳаи Сурхкати Мастчоҳ

Карим Абдулов, Махмадамин Норов Мирзодавлат Мухторов ва Мирзоҳоким Шарифов аввалин ҷавононе, ки солҳои 50-ум аз кӯҳистон ба Душанбе барои хондан рафтанд.

Олимон аз Сурхкат

1. Карим Абдулов доктори илмҳои таърих

2. Ҳоким Шарипов номзади илмҳои иқтисодӣ

3. Шодихӯҷа Асроров номзади илмҳои филологӣ

4. Искандар Давлатов номзади илмҳои иқтисодӣ

5. Боймирзо Боймирзоев номзади илмҳои иқтисодӣ

6. Алимаҳмад Сафаров номзади илмҳои иқтисодӣ

7. Киромиддин Мухторов номзади илмҳои ҳуқуқ

8. Ботурхуҷа Қобилов номзади илмҳои ҳуқуқ

9. Сино Ҳотамӣ номзади илмҳои ҳуқуқ

Сарчашма

• Тақсимоти маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон — Д.: СИЭМТ, 2017. — 580 с. — ISBN 978-99947-33-68-2