Вазирони давлати Сомониён: Тафовут байни таҳрирҳо

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод
Content deleted Content added
No edit summary
Ислоҳи чанд иштибоҳи имлоию иншоӣ
Барчасбҳо: вироиш тавассути телефони ҳамроҳ вироиш тавассути мурургари телефони ҳамроҳ
Сатри 2: Сатри 2:
Дар нухустин давлати таърихии тоҷикон - [[Давлати Сомониён]] ҳамроҳи амирони [[хонадони Сомониён]] дар идораву рушди кишвар [[вазир]]он саҳми хешро гузоштаанд. Дар асари [[Сайфиддинҳоҷӣ]] [[«Осор ул-вузаро»]] оиди вазирони давлати Сомониён маълумоти мухтасаре оварда шудааст:
Дар нухустин давлати таърихии тоҷикон - [[Давлати Сомониён]] ҳамроҳи амирони [[хонадони Сомониён]] дар идораву рушди кишвар [[вазир]]он саҳми хешро гузоштаанд. Дар асари [[Сайфиддинҳоҷӣ]] [[«Осор ул-вузаро»]] оиди вазирони давлати Сомониён маълумоти мухтасаре оварда шудааст:


;Дабир (котиб){{Efn|Бисёре аз манобеъи мутаъаххиртар аз Абуабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Ҷайҳонӣ ба унвони вазири Сомониён ёд шуда аст вале дар сафарномаи "Ибни фазлон" (оғози сафар дар панҷшанбе 11 сафари 309 ҲҚ) ки манбаъе дасти аввал ба шумор мераваду шахсан ӣн давлатмарди Сомониро дида аст аз у бо лақаби "Шайх‌у-л-ъамид" ёд кардау уро котиб (дабир) дониста аст (Таърихи Бухоро [ҳавошӣ ва таълиқот], сафҳаи 320).}}
;Дабир (котиб){{Efn|Дар бисёре аз манобеъи мутаъаххиртар аз Абуабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Ҷайҳонӣ ба унвони вазири Сомониён ёд шудааст вале дар сафарномаи "Ибни фазлон" (оғози сафар дар панҷшанбе 11 сафари 309 ҲҚ) ки манбаъе дасти аввал ба шумор мераваду шахсан ӣн давлатмарди Сомониро дидааст аз ӯ бо лақаби "Шайх-‌ул-ъамид" ёд кардау ӯро котиб (дабир) дониста аст (Таърихи Бухоро [ҳавошӣ ва таълиқот], сафҳаи 320).}}
* [[Абубакр ибни Ҳомиди Насафӣ]] → [[Исмоили Сомонӣ]], [[Аҳмад ибни Исмоил]]
* [[Абубакр ибни Ҳомиди Насафӣ]] → [[Исмоили Сомонӣ]], [[Аҳмад ибни Исмоил]]
* [[Абӯабдуллоҳ Ҷайҳонӣ|Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Ҷайҳонӣ]] (солҳои 914-919/921 М, Ҷумода-л-охираи 301–? ҲҚ){{Efn|Дар сафҳаи 321 бахши ҳавошӣ ва таълиқоти "Таърихи Бухоро" виростаи Муҳаммад-Тақии Мударриси Разавӣ ба нақл аз китоби "Иршоду-л-ариб" асари Ёқӯти Ҳамавӣ оғози вазорати Абуабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Ҷайҳониро Ҷумода-л-охираи 301 ҲҚ зикр шуда аст. Дар ҳамин сафҳа ин бор на ба нақл аз ҷое навишта шуда ки зоҳиран поёни вазорати у дар 309 ҲҚ будау пас аз у Утбӣ ба ҷояш нишаста аст. Ин матлаб бо дигари навиштаҳои таърихӣ ҳамхонӣ надорад. Бояд таваҷҷӯҳ дошт ки чанд тан аз хонадони Ҷайҳониу Утбӣ ба вазорат расидаанду танҳо Утбӣе ки ҷонишини касе аз хонадон Ҷайҳонӣ шуда аст, "Абулҳусайн Убайдуллаҳ ибни Аҳмади Утбӣ" аст ки дар Рабиъу-л-охири 367 ҲҚ ҷонишини "Абуабдуллоҳ Аҳмади ибни Муҳаммади Ҷайҳонӣ" (наваи Абуабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Ҷайҳонӣ) шуда аст.}} → [[Аҳмад ибни Исмоил]], [[Насри II ибни Аҳмад]]
* [[Абӯабдуллоҳ Ҷайҳонӣ|Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Ҷайҳонӣ]] (солҳои 914-919/921 М, Ҷумода-л-охираи 301–? ҲҚ){{Efn|Дар сафҳаи 321 бахши ҳавошӣ ва таълиқоти "Таърихи Бухоро" виростаи Муҳаммад-Тақии Мударриси Разавӣ ба нақл аз китоби "Иршод-ул-ариб" асари Ёқӯти Ҳамавӣ оғози вазорати Абуабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Ҷайҳониро Ҷумода-л-охираи 301 ҲҚ зикр шудааст. Дар ҳамин сафҳа ин бор на ба нақл аз ҷое навишта шуда ки зоҳиран поёни вазорати ӯ дар 309 ҲҚ будаву пас аз ӯ Утбӣ ба ҷояш нишастааст. Ин матлаб бо дигар навиштаҳои таърихӣ ҳамхонӣ надорад. Бояд таваҷҷӯҳ дошт ки чанд тан аз хонадони Ҷайҳониу Утбӣ ба вазорат расидаанду танҳо Утбӣе ки ҷонишини касе аз хонадони Ҷайҳонӣ шудааст, "Абулҳусайн Убайдуллаҳ ибни Аҳмади Утбӣ" аст ки дар Рабиъу-л-охири 367 ҲҚ ҷонишини "Абуабдуллоҳ Аҳмад ибни Муҳаммади Ҷайҳонӣ" (наваи Абуабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Ҷайҳонӣ) шудааст.}} → [[Аҳмад ибни Исмоил]], [[Насри II ибни Аҳмад]]


;Вазир{{Efn|Ин ки дақиқан аз чӣ замоне симати вазир дар дивонсолории Сомониён эҷод шуда аст ба дурустӣ дониста несту ниёз ба пажӯҳиши бештар дорад вале бо таваҷҷӯҳ ба сафарномаи Ибни Фазлон, Абуабдуллоҳ Муҳамамд ибни Аҳмади Ҷайҳонӣ котиб (дабир) буда аст.}}
;Вазир{{Efn|Ин ки дақиқан аз чӣ замоне симати вазир дар дивонсолории Сомониён эҷод шудааст ба дурустӣ дониста несту ниёз ба пажӯҳиши бештар дорад вале бо таваҷҷӯҳ ба сафарномаи Ибни Фазлон, Абуабдуллоҳ Муҳамамд ибни Аҳмади Ҷайҳонӣ котиб (дабир) будааст.}}
* [[Абулфазл ибни Яъқуби Нишопурӣ]] → [[Насри II ибни Аҳмад]]
* [[Абулфазл ибни Яъқуби Нишопурӣ]] → [[Насри II ибни Аҳмад]]
* [[Абулфазли Балъамӣ|Абулфазл Муҳаммад ибни Убайдуллоҳи Балъамӣ]] (солҳои 921-937 М, 309–326 ҲҚ) → [[Насри II ибни Аҳмад]]
* [[Абулфазли Балъамӣ|Абулфазл Муҳаммад ибни Убайдуллоҳи Балъамӣ]] (солҳои 921-937 М, 309–326 ҲҚ) → [[Насри II ибни Аҳмад]]
Сатри 12: Сатри 12:
* [[Абутаййиби Мусъабӣ|Абутаййиб Муҳаммад ибни Ҳотими Мусъабӣ]] → [[Насри II ибни Аҳмад]]
* [[Абутаййиби Мусъабӣ|Абутаййиб Муҳаммад ибни Ҳотими Мусъабӣ]] → [[Насри II ибни Аҳмад]]
* [[Абулфазл Муҳаммад ибни Аҳмади Салмии Марвазӣ]] (Ҳокими Ҷалил, Шамсу-л-Аъимма) (?–Рабиъу-л-охири 334 ё Ҷумода-л-увлои 335 ҲҚ) → [[Нӯҳ ибни Насри II]]
* [[Абулфазл Муҳаммад ибни Аҳмади Салмии Марвазӣ]] (Ҳокими Ҷалил, Шамсу-л-Аъимма) (?–Рабиъу-л-охири 334 ё Ҷумода-л-увлои 335 ҲҚ) → [[Нӯҳ ибни Насри II]]
* [[Абузар Юсуфи Омирии Нишопурӣ]]{{Efn|Ё Абузар Муҳаммад ибни Юсуфи Омирии Нишопурӣ ва падари филсӯфи номдор Абулҳасан Муҳаммади омирӣ аст.}} (335–343 ҲҚ) → [[Нӯҳ ибни Насри II]]
* [[Абузар Юсуфи Омирии Нишопурӣ]]{{Efn|Ё Абузар Муҳаммад ибни Юсуфи Омирии Нишопурӣ ва ӯ падари филсӯфи номдор Абулҳасан Муҳаммади омирӣ аст.}} (335–343 ҲҚ) → [[Нӯҳ ибни Насри II]]
* [[Абумансур Муҳаммад ибни Узайри Тӯсӣ]] (343–345 ҲҚ) → [[Абдумалики I ибни Нӯҳ]]
* [[Абумансур Муҳаммад ибни Узайри Тӯсӣ]] (343–345 ҲҚ) → [[Абдумалики I ибни Нӯҳ]]
* [[Абӯҷаъфар ал-Атабӣ|Абуҷаъфар Аҳмад ибни Ҳусайни Утбӣ]] (345–348 ҲҚ) → [[Абдумалики I ибни Нӯҳ]]
* [[Абӯҷаъфар ал-Атабӣ|Абуҷаъфар Аҳмад ибни Ҳусайни Утбӣ]] (345–348 ҲҚ) → [[Абдумалики I ибни Нӯҳ]]
Сатри 22: Сатри 22:
* [[Абулҳусайн Утбӣ|Абулҳусайн Убайдуллоҳ ибни Аҳмади Утбӣ]] (Рабиъу-л-охири 367–371 ҲҚ) → [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* [[Абулҳусайн Утбӣ|Абулҳусайн Убайдуллоҳ ибни Аҳмади Утбӣ]] (Рабиъу-л-охири 367–371 ҲҚ) → [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* [[Абулҳасан ал-Мизнӣ|Абулҳусайн Муҳаммади Музнӣ]] → [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* [[Абулҳасан ал-Мизнӣ|Абулҳусайн Муҳаммади Музнӣ]] → [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* [[Абумуҳаммад Абду-р-Раҳмон ибни Аҳмади Порсӣ]] (Истахрӣ, ?–Рабиъу-л-аввали 376 ҲҚ) → [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* [[Абумуҳаммад Абд-ур-Раҳмон ибни Аҳмади Порсӣ]] (Истахрӣ, ?–Рабиъу-л-аввали 376 ҲҚ) → [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* [[Абдулло бини Азиз|Абумуҳаммад Абдуллоҳ ибни Узайри Тӯсӣ]] (Рабиъу-л-аввали 376–Ҷумода-л-охира 377 ҲҚ) → [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* [[Абдулло бини Азиз|Абумуҳаммад Абдуллоҳ ибни Узайри Тӯсӣ]] (Рабиъу-л-аввали 376–Ҷумода-л-охира 377 ҲҚ) → [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* [[Абуалӣ Муҳаммад ибни Исои Домғонӣ]] (10 Рабиъу-л-аввали 378–? ҲҚ) → [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* [[Абуалӣ Муҳаммад ибни Исои Домғонӣ]] (10 Рабиъу-л-аввали 378–? ҲҚ) → [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* [[Абӯнаср бини Абӯзайд|Абӯнаср Муҳаммад ибни Аҳмад ибни Абӯзайд]] (?–380 ҲҚ) → [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* [[Абӯнаср бини Абӯзайд|Абӯнаср Муҳаммад ибни Аҳмад ибни Абӯзайд]] (?–380 ҲҚ) → [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* [[Абуалӣ Муҳаммад ибни Исои Домғонӣ]] (бори дувум, 380–? ҲҚ) → [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* [[Абуалӣ Муҳаммад ибни Исои Домғонӣ]] (бори дувум, 380–? ҲҚ) → [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* Абуалии Балъамӣ{{Efn|Гардизӣ дар Зайну-л-ахбор (Таърихи Гардизӣ) таърихи марги Абуалӣ Муҳаммад ибни Муҳаммади Балъамиро Ҷумода-л-охираи 363 ҲҚ оварда аст. Абунаср Муҳаммади Утбӣ дар зикри рухдодҳои 382 ҲҚ аз Абуалии Балъамӣ ёд карда аст. Ошкор нест ки ин Абуалии Балъамӣ ҳамон вазири Абдумалики I ва Мансур I асту Гардизӣ дар зикри таърихи марги у иштибоҳ карда аст ё ин ки фарде дигар аз хонадони Балъамӣ бо куняи Абуали аст.}} → [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* Абуалии Балъамӣ{{Efn|Гардизӣ дар Зайн-ул-ахбор (Таърихи Гардизӣ) таърихи марги Абуалӣ Муҳаммад ибни Муҳаммади Балъамиро Ҷумода-л-охираи 363 ҲҚ овардааст. Абунаср Муҳаммади Утбӣ дар зикри рухдодҳои 382 ҲҚ аз Абуалии Балъамӣ ёд кардааст. Ошкор нест ки ин Абуалии Балъамӣ ҳамон вазири Абдумалики I ва Мансур I асту Гардизӣ дар зикри таърихи марги ӯ иштибоҳ кардааст ё ин ки фарде дигар аз хонадони Балъамӣ бо куняи Абуалист.}} → [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* [[Абдулло бини Азиз|Абумуҳаммад Абдуллоҳ ибни Узайри Тӯсӣ]] (бори дувум, Рабиъу-л-аввали 383–? ҲҚ) → [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* [[Абдулло бини Азиз|Абумуҳаммад Абдуллоҳ ибни Узайри Тӯсӣ]] (бори дувум, Рабиъу-л-аввали 383–? ҲҚ) → [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* [[Абӯнаср бини Абӯзайд|Абӯнаср Муҳаммад ибни Аҳмад ибни Абӯзайд]] (бори дувум, авосити 386–авохири 386 ё авойили 387 ҲҚ) → [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* [[Абӯнаср бини Абӯзайд|Абӯнаср Муҳаммад ибни Аҳмад ибни Абӯзайд]] (бори дувум, авосити 386–авохири 386 ё авойили 387 ҲҚ) → [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
Сатри 33: Сатри 33:
* [[Абулқосим Аббос ибни Муҳаммади Бармакӣ]] (388–авохири 388 ё авойили 389) → [[Мансури II ибни Нӯҳ]]
* [[Абулқосим Аббос ибни Муҳаммади Бармакӣ]] (388–авохири 388 ё авойили 389) → [[Мансури II ибни Нӯҳ]]
* [[Абулҳусайн Муҳаммад ибни Алии Ҳамӯлӣ]] (ё Ҳамӯӣ) → [[Мансури II ибни Нӯҳ]]
* [[Абулҳусайн Муҳаммад ибни Алии Ҳамӯлӣ]] (ё Ҳамӯӣ) → [[Мансури II ибни Нӯҳ]]
* [[Абулфазл Муҳаммад ибни Аҳмади Хуноматӣ]]{{Efn|Ба навиштаи "Донишномаи Ҷаҳони Ислом" дароянди "Ҷайҳонӣ (хонадон)" бархе номи ин фардро ки дар "Таърихи Гардизӣ" омада аст ба иштибоҳ Ҷайҳонӣ хондаанду эҳтимол додаанд фарзанди "Абуабдуллоҳ Аҳмад ибни Муҳаммади Ҷайҳонӣ" бошад.}} → [[Мансури II ибни Нӯҳ]]
* [[Абулфазл Муҳаммад ибни Аҳмади Хуноматӣ]]{{Efn|Ба навиштаи "Донишномаи Ҷаҳони Ислом" дароянди "Ҷайҳонӣ (хонадон)" бархе номи ин фардро ки дар "Таърихи Гардизӣ" омадааст ба иштибоҳ Ҷайҳонӣ хондаанду эҳтимол додаанд фарзанди "Абуабдуллоҳ Аҳмад ибни Муҳаммади Ҷайҳонӣ" бошад.}} → [[Мансури II ибни Нӯҳ]]
* [[Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Шилӣ]] (ё Шиблӣ)
* [[Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Шилӣ]] (ё Шиблӣ)



Нусха 14:11, 29 феврали 2020

Мақолаи асосӣ: Давлати Сомониён

Дар нухустин давлати таърихии тоҷикон - Давлати Сомониён ҳамроҳи амирони хонадони Сомониён дар идораву рушди кишвар вазирон саҳми хешро гузоштаанд. Дар асари Сайфиддинҳоҷӣ «Осор ул-вузаро» оиди вазирони давлати Сомониён маълумоти мухтасаре оварда шудааст:

Дабир (котиб)[lower-alpha 1]
Вазир[lower-alpha 3]

Ёддошт

  1. Дар бисёре аз манобеъи мутаъаххиртар аз Абуабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Ҷайҳонӣ ба унвони вазири Сомониён ёд шудааст вале дар сафарномаи "Ибни фазлон" (оғози сафар дар панҷшанбе 11 сафари 309 ҲҚ) ки манбаъе дасти аввал ба шумор мераваду шахсан ӣн давлатмарди Сомониро дидааст аз ӯ бо лақаби "Шайх-‌ул-ъамид" ёд кардау ӯро котиб (дабир) дониста аст (Таърихи Бухоро [ҳавошӣ ва таълиқот], сафҳаи 320).
  2. Дар сафҳаи 321 бахши ҳавошӣ ва таълиқоти "Таърихи Бухоро" виростаи Муҳаммад-Тақии Мударриси Разавӣ ба нақл аз китоби "Иршод-ул-ариб" асари Ёқӯти Ҳамавӣ оғози вазорати Абуабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Ҷайҳониро Ҷумода-л-охираи 301 ҲҚ зикр шудааст. Дар ҳамин сафҳа ин бор на ба нақл аз ҷое навишта шуда ки зоҳиран поёни вазорати ӯ дар 309 ҲҚ будаву пас аз ӯ Утбӣ ба ҷояш нишастааст. Ин матлаб бо дигар навиштаҳои таърихӣ ҳамхонӣ надорад. Бояд таваҷҷӯҳ дошт ки чанд тан аз хонадони Ҷайҳониу Утбӣ ба вазорат расидаанду танҳо Утбӣе ки ҷонишини касе аз хонадони Ҷайҳонӣ шудааст, "Абулҳусайн Убайдуллаҳ ибни Аҳмади Утбӣ" аст ки дар Рабиъу-л-охири 367 ҲҚ ҷонишини "Абуабдуллоҳ Аҳмад ибни Муҳаммади Ҷайҳонӣ" (наваи Абуабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Ҷайҳонӣ) шудааст.
  3. Ин ки дақиқан аз чӣ замоне симати вазир дар дивонсолории Сомониён эҷод шудааст ба дурустӣ дониста несту ниёз ба пажӯҳиши бештар дорад вале бо таваҷҷӯҳ ба сафарномаи Ибни Фазлон, Абуабдуллоҳ Муҳамамд ибни Аҳмади Ҷайҳонӣ котиб (дабир) будааст.
  4. Ё Абузар Муҳаммад ибни Юсуфи Омирии Нишопурӣ ва ӯ падари филсӯфи номдор Абулҳасан Муҳаммади омирӣ аст.
  5. Гардизӣ дар Зайн-ул-ахбор (Таърихи Гардизӣ) таърихи марги Абуалӣ Муҳаммад ибни Муҳаммади Балъамиро Ҷумода-л-охираи 363 ҲҚ овардааст. Абунаср Муҳаммади Утбӣ дар зикри рухдодҳои 382 ҲҚ аз Абуалии Балъамӣ ёд кардааст. Ошкор нест ки ин Абуалии Балъамӣ ҳамон вазири Абдумалики I ва Мансур I асту Гардизӣ дар зикри таърихи марги ӯ иштибоҳ кардааст ё ин ки фарде дигар аз хонадони Балъамӣ бо куняи Абуалист.
  6. Ба навиштаи "Донишномаи Ҷаҳони Ислом" дароянди "Ҷайҳонӣ (хонадон)" бархе номи ин фардро ки дар "Таърихи Гардизӣ" омадааст ба иштибоҳ Ҷайҳонӣ хондаанду эҳтимол додаанд фарзанди "Абуабдуллоҳ Аҳмад ибни Муҳаммади Ҷайҳонӣ" бошад.

Пайнавиштҳо