Ноҳияи Қаратол
| қаз.: Қаратал ауданы | |||
|
|||
| Кишвар |
 Қазоқистон |
||
| Тобеъи | Вилояти Алмаато | ||
| Шомили | 9 ҳавзаи деҳот | ||
| Маркази маъмурӣ | Ӯштеппа | ||
| Таърих ва ҷуғрофиё | |||
| Масоҳат |
|
||
| Вақти минтақавӣ | UTC+6:00 | ||
| Аҳолӣ | |||
| Аҳолӣ |
|
||
| Шиносаҳои ададӣ | |||
| Нишонаи почта | 041000–041013[1] | ||
 |
|||
Ноҳияи Қаратол (қаз.: Қаратал ауданы) — воҳиди маъмурӣ дар шимоли вилояти Алмаатои Қазоқистон. Номи ноҳия аз номи дарёи Қаратоли ба ҳамин ном гирифта шудааст. Маркази маъмурӣ — шаҳри Ӯштеппа.
Ҷуғрофия[вироиш | вироиши манбаъ]
Ноҳияи Каратол дар қисми шимолии вилояти Алмаато ҷойгир аст. Дар шарқ бо ноҳияи Оқсу, дар ҷанубу шарқ бо ноҳияи Ескелдӣ, дар ҷануб бо ноҳияи Кӯксу, дар ғарб бо ноҳияи Балхаш ҳамсарҳад аст. Бо марзи шимолиаш ба кӯли Балхаш мебарояд.
Дарозии роҳҳои истифодаи умум 371 километр, аз он ҷумла 321 километри он сатҳи сахт аст. Масофа то метрополияи калон — шаҳри Алмаато — 300 километр, то маркази вилоят — шаҳри Талдиқӯрғон — 46 километр аст.
Мавҷудияти пайванди роҳи оҳан ва истгоҳи бузурги Ӯштеппа мавқеи мусоиди ҷуғрофӣ ва дастрасӣ ба кишварҳои Осиёи Марказӣ, минтақаҳои Сибири Шарқӣ ва Чинро фароҳам меорад.
Дар ҳудуди ноҳия захираҳои як қатор канданиҳои фоиданок ва сарватҳои табиӣ тадқиқ карда шудаанд, ки аз ҳама бештар конҳои намаки ош, кварси рагхо барои шишаи оптикб, гранодиоритҳо (ашёи хоми руёндашуда) мебошанд. Ғайр аз ин, дар ин ҷо конҳои регу гили бинокорӣ барои истеҳсоли хишт мавҷуданд, захираи сулфати натрий кашф карда шудааст.
Релйефи қаламрав дар пастхамии Балхаш-Алокӯл буда, асосан ҳамвор аст. Дар шарқ ва ҷанубу шарқи вилоят кӯҳҳои пасти Қизилҷар ва Ушқара ҷойгиранд .
Иқлим континенталӣ аст. Ҳарорати миёнаи моҳи январ аз -10 то -14°С, ҳарорати миёнаи июл аз 22-24°С. Миқдори солонаи бориши атмосфера 200–400 мм .
.
Таърих[вироиш | вироиши манбаъ]
Аз даврони пеш соҳили д. Қаратол, Иле пур аз қазоқони Ҷузи Калони буданд.
Дар ҳудуди ноҳияи Қаратол мақбараҳои Эскелдӣ бӣ (1692-1780), Балпиқ бӣ, Жолбарис ботир, Айту би, Қаримбой бӣ мавҷуданд.
- 1928 — ташкил ёфтани ноҳияи Каратол, дар ҳайати округи Алмаато, РСС Қазоқистон , марказаш дар рудаи Карахенгел. Пас аз ташкил шудан ба сабаби дигаргуниҳои чандинкаратаи маъмурию ҳудудии вилоятҳо ноҳияи Қаратол ба ҳайати:
- Вилояти Талди-Қӯрғон (солҳои 1944-1956, 1967-1991);
- Вилояти Алмаато (солҳои 1928-1944, 1956-1967, аз соли 1991) дохил буд
- 1930 — аҳолии маҳаллӣ ба муқобили иҷрокунандагони сиёсати «Октябри Хурд» ва коллективизатсия эътирози зиддисоветӣ ташкил кард. Шӯришҳои қазоқҳо дар минтақа саркӯб карда шуда, пас аз он муҳоҷирати оммавии онҳо ба Чин оғоз ёфт.
- 1932-1933 - давраи гуруснагӣ.
Дар соли 1937 кореягиҳо аз сарзамини Шарқи Дури СССР ба Қазоқистон ва Осиёи Миёна зуран бадарға карда шуданд; зиёда аз 4100 хонавода ба вилояти Алмаато (асосан ба ноҳияи Қаратол ва посёлкаҳои соҳили Турксиб) бадарға карда шуданд. Аз соли 1942 то соли 1952 қадимтарин театри миллии Қазоқистон, Театри ҷумҳуриявии давлатии мазҳакаи мусиқии Корея, ки соли 1932 дар Владивосток таъсис ёфтааст, дар маркази ноҳия Ӯштеппа кор мекард.
Дар соли 1940 дар водии Қаратол аввалин сохтмони асосии хоҷагии об дар Қазоқистон cap шуд — барои эхтиёҷоти хоҷагии деҳоти ноҳияи Қаратол сарбанди Қаратол ва системаи васеи обтаъминкунӣ сохта шуд.
Дар давоми солҳои Ҷанги Бузурги Ватанӣ (1941-1945) зиёда аз 10 ҳазор қаратолиҳо ба ҷабҳа рафтанд; аз онҳо бештар аз 2,5 ҳазор кас ҳалок гардид. Зиёда аз 800 нафар қаратолиҳо бо мукофотҳои ҷангӣ мукофотонида шуданд. Дар ноҳияи Қаратол зиёда аз 34 ҳазор оила аз қаламравҳои шӯравӣ, ки Германия ишғол кардааст, ба фарзандӣ қабул карда шуданд.
Моҳи майи соли 1944 Советҳои деҳоти Айна-Булакский, Бижинский, Большевистский, Қизил-Булакский, Коксуйский, Муканчинский, Мукринский, Октябрский ва шӯрои мунисипалитети Киров ба ҳайати ноҳияи нави Кировск гузаронида шуданд [2].
16 феврали соли 1960 як қисми ҳудуди ноҳияи барҳам додашудаи Бурлктеппа ба ноҳияи Қаратол гузашт[3].
Соли 1961 маркази вилояти Қаратол шаҳри Уштеппа мақоми шаҳрро гирифт.
Дар нимаи аввали асри XX дар натиҷаи воқеаҳои калонтарини сиёсӣ ва ҷангӣ дар СССР ноҳияи Қаратол ба ватани намояндагони бисёр миллатҳо — русҳо, украинҳо, белорусҳо, кореягиҳо, немисҳо, балқорҳо, чеченҳо, ингушҳо, туркҳо ва курдҳо табдил ёфт: ҳоло дар ин минтақа намояндагони 32 миллату халқият зиндагӣ мекунанд.
Тақсимот[вироиш | вироиши манбаъ]
Ноҳия аз 1 маъмурияти шаҳр, 36 деҳа ва 9 ҷамоати деҳот иборат аст:
- Ойтубӣ
- Болпиқ
- Боштеппа
- Елтой
- Ескелдӣ
- Қанбақтӣ
- Қарашенгел
- Қизилболиқ
- Тоштеппа
- Ӯштеппа
Аҳолӣ[вироиш | вироиши манбаъ]
Таркиби миллӣ (дар аввали соли 2019) :
- қазоқҳо - 29 237 нафар. (62,32%)
- русҳо - 10 277 (21,91%)
- туркҳо — 41 нафар. (0,09%)
- куриёиҳо - 3 317 нафар. (7,07%)
- курдҳо — 2 111 нафар. (4,50%)
- чеченҳо — 597 нафар. (1,27%)
- уйғурҳо — 451 нафар. (0,96%)
- немисҳо — 228 нафар. (0,49%)
- тоторҳо — 325 нафар. (0,69%)
- украинҳо — 63 нафар. (0,13%)
- дигарон — 267 нафар. (0,57%)
- Дар маҷмӯъ - 46 914 нафар. (100.00%)
Эзоҳ[вироиш | вироиши манбаъ]
- ↑ http://kazindex.ru/04/11.html
- ↑ Информационные сообщения // Ведомости Верховного Совета СССР. — 1944. — № 35 (295). — С. 2.
- ↑ Ведомости Верховного Совета СССР. № 10 (994), 1960 г.
