Вилояти Панҷшер

Вилояти Панҷшер
Вилояти Панҷшер
Кишвар	Афғонистон
Маркази маъмурӣ	Бозорак
Таърих ва ҷуғрофиё
Таърихи таъсис	13 апрел 2004
Масоҳат	3 610 км²;
Баландӣ	4 226 м
Вақти минтақавӣ	UTC+04:30[d]
Аҳолӣ
Аҳолӣ	176 000 тан (2022);
Шиносаҳои ададӣ
Рамзи ISO 3166-2	PK-IS
	Парвандаҳо дар Викианбор

Вилояти Панҷшер (ба дарӣ: ولایت پنجشیر) — яке аз вилоятҳои Афғонистон аст. Шаҳри Бозорак маркази ин вилоят аст. 99.8%-и аҳолии вилоятро тоҷикон ташкил медиҳанд

Таърих[вироиш | вироиши манбаъ]

Ҳудуди Панҷшери муосир аз ибтидои асри 16 то миёнаҳои асри 18 таҳти ҳукмронии хонии Бухоро буд. Минтақаи Парвон, ки Панҷшерро дар бар мегирифт, аз ҷониби Аҳмадшоҳи Дурронӣ забт карда шуд ва баъд аз имзои шартномаи дӯстӣ дар соли 1750 аз ҷониби амири Бухоро Мурод Бег расман ҳамчун як қисми империяи Дурронӣ эътироф карда шуд. Ҳукмронии Дуррониро сулолаи Баракзай ба дунбол дошт. Дар асри 19, вилоят аз ҷанги Инглистону Афғонистон зарар надидааст.

Соли 1973 қудратро дар Афғонистон Муҳаммад Довудхон ба даст гирифт, ки ӯ бо бартарии паштунҳо ба як қисми зиёди қаламрави Покистон даъво карданро оғоз кард, ки боиси нигаронии шадиди ҳукумати Покистон шуд. То соли 1975 сарлашкари ҷавон Аҳмадшоҳи Масъуд ва пайравонаш дар Панҷшер шӯриш бардоштанд, аммо онҳо маҷбур шуданд ба шаҳри Пешовари Покистон гурезанд ва дар он ҷо аз сарвазири Покистон Зулфиқор Алӣ Бҳутто дастгирӣ ёфтанд. Бино ба баъзе хабарҳо, Бҳутто роҳи инқилоби апрелиро дар Кобул дар моҳи апрели 1978 кушод ва Довудро маҷбур сохт, ки нерӯҳои низомиро дар саросари деҳот тақсим кунад.

Панҷшер дар замони ҷанги Шӯравӣ ва Афғонистон бар зидди Аҳмадшоҳи Масъуд ва сарбозони ӯ чанд маротиба ҳамла карда буд. 17 августи соли 1979, пас аз исёни минтақавӣ, минтақа таҳти назорати шӯришиён қарор гирифт. Бо сабаби релефи кӯҳӣ, Панҷшер барои муҳофизати муҷоҳидон аз ҳукумати ҲХДА ва қувваҳои мусаллаҳи шӯравӣ қулай буд.

Шикастҳои чархболи Шӯравии Ми-8 дар кӯҳҳои Панҷшер[вироиш | вироиши манбаъ]

Пас аз суқути Ҷумҳурии Демократии Афғонистон дар соли 1992, минтақа ба ҳайати Давлати Исломии Афғонистон шомил шуд. Дар охири солҳои 90-ум Панҷшер ва вилояти ҳамсояи Бадахшон барои Эътилофи Шимолӣ алайҳи Толибон хидмат мекарданд. 9 сентябри соли 2001 вазири дифоъ Масъуд аз ҷониби ду ҷангии Ал-Қоида кушта шуд. Ду рӯз пас, ҳамлаҳо дар Иёлоти Муттаҳида моҳи сентябри соли 2001 рух дод, ки боиси сар задани ҷанги бузурги таҳти сарварии ИМА дар Афғонистон шуд.

Вилояти Панҷшери имрӯза соли 2004 аз вилояти ҳамсояи Парвон ташкил шудааст. Нерӯҳои амнияти миллии Афғонистон дар ин вилоят чанд пойгоҳ таъсис додаанд. Нерӯҳои Байналмилалии Кӯмак ба Амният (ISAF) низ пойгоҳҳои худро дар ин ҷо таъсис додаанд ва дар охири солҳои 2000-ум дар Панҷшер Гурӯҳи Бозсозии Вилоят (ГБВ) таҳти назорати ИМА ба фаъолият оғоз карданд.

Соли 2021 дар Панҷшер рӯйдодҳои ҷолибе рух доданд, ки ба муноқишаи байни гурӯҳи террористии Толибон, ки қудратро дар Афғонистон ғасб карда буд, ва муқовимати ҳукуматии "Муқовимати Панҷшер", ки 16 август ташкил шуда буд, рабт дода мешавад.