Интерметсои Ирон

Интерметсои Эрон (аз итол. intermezzo - «миёна») — даврае, ки дар он дар асрҳои 9-11 сулолаҳои гуногуни мусулмонии миллати эронӣ (форсҳо, курдҳо, дайламитҳо, тоҷикон) дар кӯҳистони Эрон ба сари қудрат омаданд. Интерметсои эронӣ пеш аз истилои арабҳо дар минтақа ва бо ҳуҷуми қабилаҳои гуногуни турк ба анҷом расид. Истилоҳро шарқшиноси рус Владимир Минорский^[1] (1877-1966) ворид ва маъмул кардааст.

Парокандашавии воқеии хилофати Аббосиён дар асри 9 боиси он гардид, ки дар ҳудуди давлати қаблан муттаҳид давлатҳои мустақил ба вуҷуд омадаанд, ки асосан сарваронашон ҳарбиёни форс-тоҷик буданд, ки танҳо ҳокимияти номии халифаро бар худ эътироф мекарданд. Шарқшиносони мактаби инглисӣ маъмулан ин давраро дар таърихи хилофати Аббосиёнро «интерметсои эронӣ»^[2] меноманд. (англ. Iranian Intermezzo).

Тибқи иттилои Энсиклопедияи Британника ^[3], интерметсои эронӣ дар соли 821, замоне оғоз шуд, ки Тоҳири I ибни Ҳусайни форс дар Хуросон ба қудрат расид ва сулолаи Тоҳириёнро таъсис дод. Поёни ҳукмронии эрониён дар ин минтақа соли 1055 ба анҷом расид, вақте ки султони Салҷуқиён Тӯғрулбек ба Бағдод ворид шуд ва аз ҷониби халифаи Аббосиён ба унвони «шоҳи Шарқу Ғарб» эътироф гардид.

Машҳуртарин панҷ давлате, ки дар давраи интерметсонии эронӣ ба вуҷуд омадаанд^[1] :

Давлати Тоҳириён бо пойтахти он Нишопур аз соли 821 то 873 вучуд дошт.
Саффориён аз соли 867 то соли 903 дар Сиистон ва баъдтар дар Форс ва Хуросон ҳукмронӣ карданд.
Исмоили Сомонӣ ва авлоди ӯ дар солҳои 875-999 дар Хуросону Мовароуннаҳр ҳукмронӣ карданд.
Сулолаи Зиёиён аз соли 928 то 1042 сарзаминҳои ҷанубии баҳри Ҳазарро таҳти назорати худ гирифта буданд.
Сулолаи Буйиён (Бувайҳид) аз соли 932 то шикасти аз ҷониби Салҷуқиён дар соли 1055 дар Ироқ ва Эрони Ғарбӣ Ҳукмронӣкарданд.

Якчанд давлатҳои хурдтари аморат низ вуҷуд доштанд. Масалан, Шеддодиён дар Аррон ва Арманистон (951-1174) ва Алавиҳо дар Гилон ва Дайлам^[1].

Бисёре аз сулолаҳои эрониёни он давра насабномаҳои худро аз шоҳони форси қадим ва ашрофони Сосонӣ мепайванданд. Ҳокимони сулолаи Сомониён аз Баҳром Чубин ва яке аз ҳафт хонаи бузурги Парфия Меҳрон буданд. Буйиён унвони бостонии шоҳаншоҳ («шоҳи подшоҳон»), ки қаблан аз ҷониби ҳокимони империяи Сосониён, ки солҳои 226-651 вуҷуд дошт, эҳё ва аз худ карданд^[1].

Эзоҳ

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 Sussan Babaie. Iran After the Mongols. — Bloomsbury Publishing, 2019. — P. 155—158. — 320 p. — ISBN 9781786725974.
↑ Луговой, О. М. Правители Востока: справочное издание. — 2007. — Т. 4. — С. 29.
↑ Encyclopædia Britannica. The “Iranian intermezzo” (821–1055). — Encyclopædia Britannica, inc., 2020.

[бабаи-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 Sussan Babaie. Iran After the Mongols. — Bloomsbury Publishing, 2019. — P. 155—158. — 320 p. — ISBN 9781786725974.

[2] Луговой, О. М. Правители Востока: справочное издание. — 2007. — Т. 4. — С. 29.

[брит-3] Encyclopædia Britannica. The “Iranian intermezzo” (821–1055). — Encyclopædia Britannica, inc., 2020.

[1]

[2]

[3]