Ҳанза

Ҳанза (олмонӣ: Hanse, Hansa, лот. Hansa), инчунин Иттифоқи Ҳанза — иттиҳоди бузурги сиёсию иқтисодии шаҳрҳои тиҷорати озоди Аврупои Шимолу Ғарбӣ, ки дар миёнаи асри XIII ба вуҷуд омадааст.

Соли 1241 Иттифоқи олмонии шаҳрҳои Любек ва Ҳамбург ташкил карда шуд, ки он тавассути ҷангҳои муваффақ дар Театри баҳри Балтика бо шоҳони Дания ва Шветсия то соли 1367 ба Лигаи васеи Ҳанза, ки аз 57 шаҳр иборат аст, ташаккул ёфт. Баъдтар ба регистри Ҳанза 130 шаҳр дохил карда шуд, ки аз онҳо қариб 100-тоаш бандарҳо буда, то се ҳазор пункти аҳолинишин дар зери таъсири он буд. Дар ибтидои асри XV, Ҳанза тақрибан 160 шаҳрро муттаҳид кард. Мақсади иттиҳодия аз он иборат аст, ки ба аъзоёни иттифоқ имтиёзҳо дар соҳаи савдои Ҳанза дода шавад. Фармонҳои баҳодурӣ ҳамчун дастгирии тоҷирони Ҳанза хизмат мекарданд. Ҳанза сиёсати мустақилонаи беруниро пеш гирифта, қалъаҳо ба даст оварда, олигархияро дастгирӣ мекард. Аъзоёни иттидодия аз рӯи Устави бузурги Ҳанза, ки барои тамоми иттиҳодия бароварда шудааст, амал мекарданд. Иттиҳодия то миёнаҳои асри XVII давом кард.

Системам муносибатҳои тиҷорӣ ба идораҳо асос ёфта буд. Идораҳои хориҷии Ҳанза дар Берген, Лондон ва Брюгге, Новгород, Венетсия ва ғайра ҷойгир буданд. Маркази тиҷорат бо ноҳияҳои Аврупо ва нуқтаи асосии транзитии байни Балтика ва баҳри Шимолӣ Любек — роҳбари ҳақиқии иттифоқ буд: дар ин ҷо конгрессҳои умумии шаҳрҳои Ҳанза барпо гардиданд. Қарорҳои Ҳанзатаг ҳамчун узви олии иттифоқ одатан бо чунин суханон оғоз меёфт: «Ҳанза ва Любек қарор мекунанд...». Дар фосилаҳои байни конгрессҳои Ҳанза, шӯрои Любек мақоми олӣ буд. Маҷлисҳо дар дигар шаҳрҳо низ барпо гардиданд, масалан, моҳи феврали соли 1402 дар Дорпат ҷамъомади шаҳрҳои Ливония барпо гардид, ки дар он сафирони Псков ва Новгород иштирок доштанд.

Таърих

Таъсис

Соли 1226 сенати Любек аз императори Давлати муқаддаси Рум мақоми шаҳри озоди императориро харида, соли 1241 дар асоси шартнома бо Ҳамбург пайваст. Намояндагиҳои ин шаҳрҳо низ — дар маркази савдои фламандии Брюгге муттаҳид шуда буданд. Баъд Кёлн ба ин шӯро дохил шуд. Соли 1299 бо ташаббуси Любек марказҳои калони савдои Росток, Висмар, Люнебург ва Штралсунд ба он дохил шуданд. Соли 1367 ба ин иттиҳод аллакай қариб ҳафтод шаҳр дохил шуда буд ва дар миёнаи асри XIV Ҳанза тамоми шаҳрҳои шимолии Олмон ва дарёҳоеро, ки ба баҳри Шимолӣ ва Балтика ҷорӣ мешавад, фаро гирифт. Асоси Ҳанзаро Ҳамбург, Любек, Бремен, баъд шаҳрҳои лаби Рейн (Кёлн), Везер, Одер ва як қатор шаҳрҳое, ки тевтонҳо дар Пруссия забт кардаанд: Гданск, Торн, Кенигсберг ташкил медоданд. Дар соҳилҳои шаркии баҳри Балтика — Рига (аз 1282) ва Ревел. Шаҳри Висбӣ дар ҷазираи Готланд ҳамчун маркази савдо бо ҷануби Скандинавия ва Русия, инчунин як қатор шаҳрҳои Ҳолланд нақши махсус бозид. Чунон ки муаррихони назди Балтика, масалан, И.Бергголз муқаррар кардаанд, ниҳоят дар солҳои 1367—1370 Лигаи Ҳанза ташкил ёфт.

Соли 1388, Англия ва Ордени Тевтонӣ созишномае бастанд, ки имтиёзҳои Ҳанзаро тасдиқ карданд. Дар баробари ин тоҷирони англис (лигендеи олмонӣ, фактор ё «тоҷирони подшоҳӣ, дар заминҳои шарқии берун аз баҳр») мавҷудияти як пункти тиҷоратии англисиро дар Гданск, ки то соли 1470 буд, дифоъ мекарданд.

Тараққиёт

Давраи таққиёти Ҳанза ба нимаи дуюми асри XIV - ибтидои асри XV рост омад. Ба феҳристи Ҳанза 130 шаҳр дохил карда шуда буд, ки аз онҳо кариб 100-тоаш бандарҳо буда, то се ҳазор пункти аҳолинишин дар зери таъсири он буд. Роҳбари аслии иттиҳод шаҳри Любек буд.

Ҳадафи асосии Ҳанса таъмин ва васеъ кардани имтиёзҳои тиҷоратии тоҷирони Ҳанза дар хориҷа мебошад. Шартномаи Штралсунд мавқеи ҳукмронии Ҳанзаро мустаҳкам намуд. Мутобиқи шартҳои он, тоҷирон тасдиқи ҳамаи имтиёзҳои қаблӣ, инчунин як қатор имтиёзҳои навро на барои шаҳрҳои алоҳида, балки барои тамоми иттиҳодия гирифтанд. Масалан, пардохти боҷи даромад ва баромад кам карда шуд, дар тамоми соҳили Дания қонуни соҳилӣ бекор карда шуд: наҷотдиҳӣ, нигоҳдорӣ ва бидуни монеа ба соҳибони ҳақиқӣ баргардонидани мол таъмин карда шуд. Дар тӯли 15 сол, шаҳр-қалъаҳои сконе аз Сканер, Фалстербӣ, Малмо ва Ҳелсингборг бо ҳуқуқи гирифтани 2/3 даромади худ (бо доштани шӯрмоҳӣ ва бозорҳо дар Скейн) ба Ҳанза дода шуданд.

Бӯҳрон

Дар миёнаҳои асри XV сустшавии Лигаи Ҳанза оғоз ёфт. Ин ба омилҳои дохилӣ ва берунӣ вобаста буд. Дар дохили шаҳрҳо муборизаи байни плебҳо ва устоҳо, мусобиқаи байни дуконҳо, бюргерҳо ва ашрофҳо вусъат ёфт. Омилҳои берунӣ рақобат дар соҳаи савдои дигар мамлакатҳои аз ҷиҳати сиёсӣ мустаҳкамшуда, эпидемияҳо, ҷангҳо ва ғайра буданд. Дар баробари ин аҳамияти иқтидори иқтисодии Ҳанза боқӣ монд.

Соли 1398 мардуми Ҳанза аз имтиёзҳои худ дар Англия маҳрум карда шуданд. Идора аз Брюгге соли 1398 ба Антверпен кӯчонида шуд. Иван III Суди олмониро дар Новгород соли 1494 бастааст. Нобудшавии ниҳоии нуфуз дар робита ба кушода шудани роҳҳои нави баҳрӣ ба кишварҳои мустамлика ба амал омад. Соли 1598 маликаи Англия Елизавета I "Steelyard" - як суди мустаҳками Ҳанза дар Лондонро баст.

Соли 1579 ширкати шарқии Балтика (англ. Estland Company) барои рушд ва ҳифзи савдои тоҷирони англис дар Балтика бо ҳуқуқи баровардани статутҳо ва фармонҳо таъсис дода шуд. Ширкат то соли 1620 дар бандари Ҳанзаи Элбинг анборҳо дошт.

Соли 1669 дар Ҳанзаи Шимолӣ конгресси дигар барпо гардид, ки конгресси охирин гардид.

Ҳанза ва Рус

Роҳҳои асосии тиҷоратии Лигаи Ҳанза

Савдои русу ҳанза решаҳои қадим дорад. Масалан, ҳанӯз соли 1163, он дар имтиёзҳои (пеш аз ҳама озод кардан аз ӯҳдадориҳо) Ҳенрӣ Шер ба шаҳри Любек дода шуда буд. Дар байни истинодҳо, масалан, ибораи:

Новгородиён дар қароргоҳи соҳили Гот аз олами кӯҳна эминанд.

Дар ибтидои асри XII тоҷирони готикӣ дар Новгород як нуқтаи савдои хориҷӣ - ҳавлии готикӣ бо маъбади Олафи Муқаддас бунёд карданд, баъдан (эҳтимолан бо кӯмаки ҷомеаи олмонии Готланд) соли 1192 дар шаҳр қасри Олмон бо маъбади муқаддаси Пётр мувофиқи шартномае, ки эҳтимол солҳои 1191—1192 имзо шуда буд. Созишномаи навбатии тиҷории байни Новгород ва Любек ва соҳили Гот аз номи шоҳзода Александр Невский, писари ӯ Дмитрий, мири шаҳр, ҳазорон Жирослав ва тамоми новгородиён бо сафири Олмон Шифорд, сафири Любек Тидрик ва сафири готҳо Олстен дар солҳои 1259-1260 сохта шуд. Таърихшиносон муайян карданд, ки он вақт ин ҳуҷҷат аз ҷониби шоҳзодаи нав Ярослав Ярославич на барвақттар аз соли 1265 тасдиқ карда шудааст.

Муаррихон Шартномаи сулҳи "Нибури сулҳ" (1391/1392) бо шаҳрҳои Ҳанзаро, ки баъди ҷанги тиҷоратии (1385—1391) соли 1391 тартиб дода шуда буд, яке аз аввалин хуҷҷатҳои ҳуқуқие мешуморанд, ки муносибатҳои тиҷории Новгород ва Ҳанзаро дар Изборск ва дар Новгород ба муддати 12 сол тасдиқ карда шуд, танзим мекард. Яъне соли 1392 ба ҳайати шаҳрҳои вендӣ бо сарварии Любек ратман Иоган Нибур муяссар шуд, ки ин созишномаи хислати созишро бо мӯҳрҳо дар Новгород таъмин намуда, ҳуқуқи тоҷирони рус ва ҳанзаро баробар кунад. Ҳуҷҷат воқеан то соли 1494 эътибор дошт (аз соли 1405 он мунтазам ба 12 сол дароз карда шуд). Ҳамин тариқ, Шартномаи Изборск рушди минбаъдаи шарикии баробарҳуқуқии тиҷории Рус ва Ҳанзаро кафолат дод.

Соли 1391 дар байни савдогарони Ҳанза, аз як тараф, Рига, Дерпт ва Ревел, аз тарафи дигар, Новогород ва Псков «сулҳи абадӣ» имзо карда шуд. Савдои мустақили Псков-Ҳанза, асосан ба воситаи Дерпт, бо созишномаи махсуси соли 1411 дар бораи савдои бехатар тасдиқ карда шуда буд.

Муносибатҳои пурҷӯшу хуруши ҳанзаю рус (масалан, савдои Псков бо шаҳрҳои Дерпт, Рига, Ревел ва Нарва) дар миёнаҳои асри XVI ба вуҷуд омад. Нарва ва Дерпт аз Ивани IV барои ҳуқуқи савдои бебоҷ бо Псков имтиёзҳо гирифтанд ва тоҷирони Любек ифтихорномаҳо ба даст оварданд. Соли 1494 дар Новгород идораи Ҳанза баста шуд (аз соли 1404 дар он ҷо дидбони тиҷории Ҳанза воқеъ буд). Сабаби баста шудани суди Олмон дар Новгород дар соли 1494, муҳаққиқон вайрон кардани шартҳои созишномаи соли 1493 байни Новгород ва Конфедератсияи ливонӣ ва муборизаи афзояндаи рақобатро аз ҷониби мақомоти шаҳрдории Ревел меноманд. Пас аз баста шудани шартномаи русу ганза дар соли 1514 суди немис дар Новгород дубора кушода шуд.

Миқёси савдои байниҳамдигарӣ дар шартномаи байни давлати Москва ва Лигаи Ҳанза соли 1487 бо зикри 73 шаҳр — аъзоёни лигаи Ҳанза ва шартномаи сулҳ ва савдои соли 1514 бо 70 шаҳри Ҳанза тасдиқ карда мешавад.

Ба гуфтаи тоҷири дерптӣ Франтс Ниенштедт (олмонӣ: Franz Nyenstädt), Суди Ҳанза дар Псков аз солҳои 30-уми асри XVI дар Запскове (рӯбарӯи Кремл) вуҷуд дошт ва баъд аз сӯхтори соли 1560 тиҷорат ба Суди Олмон гузашт. Дар Завеличе, начандон дуртар аз дарёи Великая (он то соли 1574 сохта шуда буд) ва баъдтар, дар шафати он, ба назди «Ҳавлии Любек». Бисёре аз тоҷирон, ки аз Псков ба Рига сафар мекарданд, роҳи кӯтоҳтаре ба Дорпатро афзалтар донистанд, ки одатан тавассути қалъаи Нейҳаузен, дар наздикии деҳаи муосири Вастселиинаи Эстония (олмонӣ: Neuhausen, Vastseliina) мегузарад.

Чунон ки муҳаққиқи Дания А. Аттман қайд намуд, то охири асри XIV савдогарони хориҷие, ки ба Новгород омада буданд, барои аз нав зарб кардани талеру реалҳои худ дар ҳавлии пулии Псков фармонҳои хусусӣ медоданд.

Санксияҳои иқтисодӣ алайҳи Новгород

Эмбарго бар зидди Новгород ҳамчун асбоби Лигаи Ҳанза хизмат мекард: масалан, аз соли 1269 новгородиён танҳо бо Готланд савдо карда метавонистанд ва ҳатто дар он вақт ба шарти сафар ба он ҷо бо киштиҳои Олмон ва дар соли 1299 Ҳанза ҳукмронӣ кард, ки Росток, Ҳамбург, Висмар, Люнебург, Штральсунд «қаиқҳои бодбондори он тоҷире, ки қисми Ҳанза нест, дигар хизмат расонида намешавад».

Дар асри XV, новгородиён дар вобастагии пурраи тиҷорӣ аз Ҳанза қарор гирифтанд ва натавонистанд бо Англия ва Ҳолланд мустақилона тиҷорат кунанд. Заифшавии Новгород боиси аз даст додани истиқлолият гардид. Ба гуфтаи В.В.Мавродин, «фаъолияти фаъолонаи душманонаи олмониҳо, даниягиҳо ва шведҳо, инчунин баҳодурони ливонӣ даҳҳо ва ҳатто садҳо сол лозим буд, то новгородиёнро маҷбур созанд, ки киштиҳоро дар хориҷа қатъ кунанд ва меҳмонҳои хориҷиро интизор мешаванд, ки дар ҳавлиҳои савдои худ дар соҳили Волхов нишастаанд.

Пӯшидани идораҳо

Бо аз байн рафтани Новгород дар асри XV, савдои Ҳанза низ суст шуд. Зарбаи охирин баъд аз тобеи Новгород ба Маскав соли 1478 дода шуд: соли 1494 дар робита ба куштори тоҷирони рус дар Ливония Иван III қасри Олмонро бастааст. Соли 1514 боз ба идора иҷозат дода шуд, аммо бозор аллакай аз даст рафта буд, дар миёнаҳои асри XVI биноҳо хароб шуданд ва дар асри XVII дигар аз ҷониби сайёҳон зикр нашуданд.

Сохтори савдо

Молҳои асосии савдои ҳанзаҳо маҳсулоти мамлакатҳои назди Балтика, Руссия, Скандинавия ва Ғарб буданд. Ҳанза ба инкишофи саноати бофандагӣ ва маъдани куҳӣ дар маркази Аврупо мусоидат карда, дар шарки Аврупо ашёи хом (масалан, ғаллаи Лаҳистон) мехарид, металлкоркунӣ ва заргарӣ тараққӣ кард.

Дигар маҳсулоти Ҳанза: Равғани равғанмоҳӣ аз ҷазираҳои Лофотен дар Норвегия. Нон аз Олмони Шимолӣ, Пруссия ва Лаҳистон. Равғанмоҳии хушк ва шӯрмоҳии намакин аз Норвегия ва Дания. Пӯст ва мум аз заминҳои Россия, Ливония, Лаҳистон ва Шветсия. Мису оҳан аз Шветсия ва Словакия. Аз сеяки охири асри XIV намак аз Байёи фаронсавӣ таъмин карда мешавад (пеш аз он, маводҳо асосан аз корхонаи намаки Люнебург дар шимоли Олмон таъмин мешуданд). Молҳои пайдоиши скандинавӣ: равған, равғани хук, пиво, орд, афзор, ҷав, зарфҳои фулузӣ, пӯст ва чарм, зарфҳои чубин, ресмон ва ғайра.

Шаҳрҳои Ҳанза

Ин гурӯҳ мақолаи асосӣ надорад — Феҳристи шаҳрҳои Ҳанза. Шумо ба лоиҳа кумак мекунед, агар онро нависед.

Сарчашмаҳои гуногун шумораи шаҳрҳои Ҳанзаро дар ҳудуди аз 90 то 200 нишон медиҳанд. Ин рақам метавонад маънои онро дошта бошад, ки шаҳр, гарчанде ки қисми Иттиҳоди Шӯравӣ нест, аз имтиёзҳои Қонуни Челм бархурдор буд (бо фармони Теутонӣ ба зиёда аз 255 шаҳрҳои аврупоӣ таъин шудааст). Бо назардошти шаҳрҳое, ки ба Ҳанза имтиёзҳои тиҷоратӣ дода буданд, доираи нуфузи Иттиҳодия дар ғарб ба Ла Манш (Ҳонфлёр, Диппе) ва Лондон, дар шимол ба Берген, дар ҷануб ба Венетсия расид.

Солнома

• 1231-1232 - Ҳенрӣ VII дар "Таъсис ба манфиати ҳокимон" ҳуқуқҳои тобеияти олии шоҳзодаҳои дунявӣ ва рӯҳониро қонунӣ карда, инчунин онҳоро бо пулию молӣ, гумрукӣ, посбонӣ, бозорӣ ва қалъа таъмин кард. Дар таърихнигории Олмон онҳоро як навъи махсус – «давлати территориявии олмонӣ», ки ба эҳтимоли зиёд дар миёнаҳои асри XIII дар шакли фогтҳо, амтҳо (воҳидҳои иқтисодии моликияти заминии ҳокимӣ) ва шӯроҳои шаҳрӣ ташаккул ёфтаанд, баррасӣ мекунанд.
• Соли 1356 дар Любек конгресси умумӣ (олм. Hansetag) баргузор гардид, ки дар он ҳуҷҷатҳои таъсисӣ қабул ва сохтори идораи Ҳанза ташаккул ёфт.
• 19 ноябри соли 1367 дар Кёлн Конгресси Ҳанза кушода шуд, ки дар он Конфедератсияи Кёлн таъсис ёфт - иттифоқи ҳарбие, ки 57 шаҳрро (на танҳо шаҳрҳои Ҳанза) дар байни Дерпт ва Утрехт воқеъ буд, муттаҳид намуд. «Боҷи фунт» ҷорӣ карда шуд. Иттиҳодия расман то соли 1385 давом кард.
• 24 майи соли 1370 байни Дания ва 23 шаҳри Ҳанза шартномаи Штралзунд ба имзо расид.
• 1516-1518 Ислоҳот, баъд рӯйдодҳои асосии солҳои 1528-1530 дар Любек ва Олмони Шимолӣ, ки ба таназзули Ҳанза мусоидат карданд.

Роҳҳои савдо

Тоҷирони Ҳанза натанҳо дар соҳилҳои баҳри Шимолӣ ва Балтика, балки инчунин ба Аврупои Ғарбӣ то гулӯгоҳи Гибралтар ва дар шимол бо шаҳрҳои Норвегия шино мекарданд. Ба соҳилҳои Фаронсаи Ғарбӣ, ба Португалия, Венетсия ва Исландия роҳҳои нави тиҷоратӣ гузошта ва азхуд карда шуданд.

Роҳи тиҷоратии Луга (роҳи обии қад-қади дарёҳои Нарва, Россон, Мшага, Шелон, Луга тавассути Ямгород) аз тарафи тоҷирони Ҳанза истифода мешуд, агар роҳи анъанавии Волхов — Ладога — Нева — Халиҷи Финляндия бо ягон сабаб баста шуда бошад.

Флот

Дар асри XIX, Ҳанза флоти умумӣ дошт ва дар ҳафт шаҳраш: Любек, Ҳамбург, Данзиг, Бремен, Штралсунд, Росток ва Висмар тақрибан аз ҳазор киштӣ иборат буд. Флоти муттаҳид иқтидори борбардории 30—40 ҳазор флиппер, яъне тақрибан 80 ҳазор тонна дошт.

Дар мӯҳраҳои Ҳанза як киштии пуриқтидор ва устувори баҳрӣ - когг мавҷуд буд, ки дар болои он дар миёнаҳои асри XIV ғайр аз ҳайати идоракунанда 100 сарбоз, 20 асп ва як туфангча буда метавонист. Ҳанза аз охири асри XIV ба истифода додани навъи нави киштии баҳрӣ барои кашондани бор — холк шуруъ намуд, ки устуворӣ ва борбардории 200—300 тонна зиёд буд.

Adler von Lübeck

Қадимтарин тасвири боқимондаи тоҷирони Ҳанза ва киштиҳои онҳо нишона аз қурбонгоҳи бисёрбарг аз Калисои Санкт-Николас дар Таллинн мебошад.

Флоти тиҷоратии Штралсунд дар ибтидои асри XIV қариб 100 адад буд; Любек соли 1595 - 253 киштӣ (аз онҳо тақрибан 50-тоаш иқтидори борбардории беш аз 120 флиппер доштанд). Аз асри XV ба ҳайати идоракунандаҳои киштиҳо отрядҳои ҳарбии матросҳо, бургерҳо ва зархаридон дохил мешуданд. Фармондеҳон, чун қоида, аъзои шӯроҳо буданд, ки онҳоро шаҳрҳо таъин мекарданд. Дар ҳамаи шаҳрҳои баҳрӣ майдонҳои киштисозӣ — лаштадиаҳо ба вуҷуд омаданд, ки дар онҳо коггҳо таъмир ва шумораи торафт афзоянда сохта мешуданд.

Киштиҳои савдогароне, ки аъзои иттифоқ набуданд, инчунин ба бандарҳои Ҳанза занг мезаданд: мувофиқи маълумотҳое, ки аз китоби пулакии Гданск ёфт шудаанд, соли 1460 аз Англия ба Гданск 4 киштӣ, соли 1468-6 киштӣ, соли 1474-2 ва соли 1475-7, соли 1476 - 12 (дар маҷмӯъ, танҳо 31 киштӣ ҳуҷҷатгузорӣ карда шудааст). Қайд карда шудааст, ки дар худи ҳамон солҳо аз соҳилҳои Мекленбург, Поморе, Пруссия ва Любек 912 киштӣ, аз нимҷазираи Скандинавия, Борнголм, Эстланд ва Готланд 320 киштӣ, аз Ҳолланд 155 киштӣ ва ғайра омадаанд.

Ҳанзаи нав

Лигаи Ҳанзаи Замони Муосир (ё "Ҳанзаи Нав") як созмони байналмилалии ғайриҳукуматӣ ("ҷамоаи фарҳангии шаҳрҳо") аст. Ин иттиҳодия соли 1980 дар шаҳри Зволлеи Ҳолланд барои дастгирии тиҷорат ва сайёҳӣ таъсис ёфтааст.

Ҳоло «Лигаи Ҳанзаи замони муосир» 176 шаҳри аз ҷиҳати иқтисодӣ ва сиёсӣ фаъоли 15 мамлакати Урупоро муттаҳид менамояд. Идораи марказии Ҳанзаи Нав дар шаҳри Любеки Олмон ҷойгир аст. Великий Новгород аввалин шуда соли 1993 аз Федератсияи Русия ба Иттиҳоди шаҳрҳо шомил шуд. Дар маҷмӯъ, 13 шаҳри Русия ба Ҳанзаи Нав қабул карда шуданд: Белозерск, Великий Новгород, Великий Устюг, Ивангород, Калининград, Кингисепп, Псков, Смоленск, Твер, Тихвин, Торжок, Тотма, Вологда.

Ҳар сол дар яке аз шаҳрҳои Ҳанзаи Нав фестивали байналхалқии «Рӯзҳои Ҳанзаи замони муосир» барпо мегардад.

Дар айни замон дар Олмон шаҳрҳои Бремен, Ҳамбург, Любек, Грейфсвалд, Росток, Штралсунд, Висмар, Анклам, Деммин, Залзведел дар номҳои расмии худ унвони «Ҳанзаи...»-ро нигоҳ медоранд (масалан, Ҳамбург пурра номида мешавад: «Ҳамбурги озод ва шаҳри ҳанзавӣ» — олмонӣ: Freie und Hansestadt Hamburg, Бремен — «шаҳри ҳанзавии Бремен — олмонӣ: Hansestadt Bremen» ва ғайра). Мутаносибан, рақамҳои давлатии мошинҳо дар ин шаҳрҳо бо ҳарфи “иловагии” лотинии H оғоз мешаванд ... - HB (яъне “Hansestadt Bremen”), HH (“Hansestadt Hamburg”), HL (Lübeck), HGW (Greifswald) , HRO (Росток), HST (Stralsund), HWI (Wismar).

Тадқиқот

14—15 сентябри соли 1988 дар Росток сессияи XXXIII Муттаҳидшавии тадқиқотчиёни таърихи Ҳанза (нем. Hansische Arbeitsgemeinschaft) барпо гардид, ки дар он муносибатҳои байни шаҳрҳои Ҳанза дар асрҳои миёна ва замони муосирро муҳокима карданд.

Астероиди (480) Ҳанза, ки соли 1901 кашф шудааст, ба номи Ҳанза гузошта шудааст.

Адабиёт

• Ганза / Хорошкевич А. Л. // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
• Бессуднова М. Б. Специфика и динамика развития русско-ливонских противоречий в последней трети XV века. — монография. — Липецк: Липецкий государственный педагогический университет имени П. П. Семёнова-Тян-Шанского, 2016. — 464 с. — ISBN 978-5-88526-698-7.
• Доллингep Ф.. Ганзейский союз. Торговая империя Средневековья от Лондона и Брюгге до Пскова и Новгорода. — М.: ЗАО «Центрполиграф», 2020. — 511 с. — (Всемирная история). — ISBN 978-5-9524-5407-1.
• Игнатенко А. В. Правовой статус и историческая роль Ганзейского союза (один из ранних опытов протоконфедерации в Европе)(рус.) = Legal Status and historical role of the Ganzey Union (one of the earliest protocofedeartions in Europe) // Российский юридический журнал : Ежеквартальный научно-теоретический и информационно-практический журнал. — Екатеринбург: Уральская государственная юридическая академия, 2005. — № 3 (47). — С. 134.
• Краузе, Г. Военно-морское дело в истории Ганзы // Цивилизация Северной Европы. Средневековый город и культурное взаимодействие / отв. ред. А. А. Сванидзе. — М. : Наука, 1992. — ББК 63.3(0)4 Ц57. — Шаблон:УДК. — ISBN 5-02-009094-8.
• Казакова Н. А. Из истории сношений Новгорода с Ганзой в XV веке(рус.) // Институт истории Академии наук СССР Исторические записки : журнал / Ответ. ред. акад. Б. Д. Греков. — Шаблон:Б. м.: Издательство Академии наук СССР, 1949. — Т. 28. — С. 111—137.
• Казакова Н. А. Русско-ливонские и русско-ганзейские отношения. Конец XIV — начало XVI в. — Л.: Наука, 1975. — 360 с.
• Лесников М. П. Ганзейская торговля пушниной в начале XV века // Учёные записки Московского городского педагогического института им. В. П. Потемкина. — 1948. — Т. VIII. — С. 61—93.
• Линднер Т.. История Ганзы / Пер. Н. А. Власов. — СПб.: Евразия, 2020. — 224 с. — (Parvus Libellus). — ISBN 978-5-8071-0486-1.
• Мельникова А. С., Уздеников В. В., Шиканова И. С. Деньги в России : История русского денежного хозяйства с древнейших времен до 1917 г / Под общ. ред. д-ра ист. наук А. С. Мельниковой. — М.: Государственный Исторический музей, ООО «Издательство Стрелец», 2000. — 221 с. — (Эврика). — 3 000 экз. — ISBN 5-89409-004-0, УДК 336.74(470)(091), ББК 65.26(2 Рос).
• Перхавко В. Ганзейское пространство(рус.) // Исторический журнал : Ежемесячное научно-популярное издание / глав. ред. В. Даниленко. — Москва: Нота Бене = Nota Bene, 2008. — Сентябрь (№ 9 (45)). — С. 60—81. — ISSN 1812-867X. Архивировано из первоисточника 7 октябри 2017.
• Писарев А. В. Лидерство Гданьска в антианглийской политике Ганзы в XV - XVI вв(рус.) // Клио: ежемесячный журнал для ученых : журнал. — Санкт-Петербург: Нестор, печатный орган Международной академии исторических и социальных наук = print agency of the International Academy of History and Social sciences, 1999. — № 3 (9). — С. 86—93.
• Подаляк Н. Г. Ганза : Союзы городов / отв. ред. А. А. Сванидзе // Город в средневековой цивилизации Западной Европы : сб. : в 4 т. / Буданова В. П.. — М. : Наука, 2000. — Т. 4 : Extra muros: город, общество, государство, вып. 61 : Средние века. — С. 125—160. — 354 с. — Новаторский обобщающий труд. — ББК 63.3(0)4 Г 70. — Шаблон:УДК. — ISBN 5-02-008554-5. — ISBN 5-02-010184-2 (т. 4).
• Подаляк Н. Г. Могутня Ганза. Комерційний простір, міське життя і дипломатія XII—XVII століть. — К.: Темпора, 2009. — 360 с.
• Подаляк Н. Г. Социально-политическая борьба в городах Вендской Ганзы в XV в. // Средние века. — 1992. — Вып. 55. — С. 149—167.
• Ратниеце В. Л. Основные направления борьбы ганзейских городов Мекленбурга с князьями в первой трети XVI в(рус.) = Main directions of the struggle with the princes of Hanzey towns of Meklenburg in the first hall of the XVI century (based on material drawn from Hanzey recesses) // Вестник Ленинградского университета : научно-теоретический журнал / отв. ред. Н. И. Соколов. — Ленинград: Издательство Ленинградского университета, 1987. — Январь (вып. 1 (2) (№ Серия 2. История, языкознание, литературоведение). — С. 82—85.
• Рыбина Е. А. Новгород и Ганза / изд. А. Кошелев. — М.: Рукописные памятники Древней Руси, 2009. — 320 с. — 1 000 экз. — ISBN 978-5-9551-0331-0, ББК 63.3(2)43-7.
• Сергеева Л. П. Англо-ганзейская морская война 1468—1473 гг. // Вестник Ленинградского государственного университета. История. — 1981. — № 14. — С. 104—108.
• Сквайрс Е. Р. Русь и Ганза: модель языкового контакта // Славяно-германские исследования = Slawisсh-deutche Forschungen : серийное издание / Отв. ред. серии А. А. Гугнин, А. В. Циммерлинг. — Москва: Индрик, 2000. — Т. 1—2. — С. 470. — ISBN 5-85759-111-2.
• Хорошкевич А. Л. Торговля Великого Новгорода с Прибалтикой и Западной Европой в XIV—XV веках. — М.: Академия наук СССР, 1963. — 366 с.
• Ягунов Н. В., Ягунова Т. Е. Ганза спустя века. Германия. Польша. Россия. Литва = Hanse centuries later. Germany, Poland, Russia, Lithuania: the album of photos / пер. О. Соловьева, А. Сташкевич; — консультанты: А. Бахтин, А. Сташкевич. — альбом фотографий. — Калининград, Вильнюс: Standartu Spaustuve, 2014. — Т. I. — 208 с. — 1 000 экз. — ISBN 978-83-7823-474-6.
• Ягунов Н. В., Ягунова Т. Е. Ганза спустя века. Германия. Польша. Россия. Литва = Hanse centuries later. Germany, Poland, Russia, Lithuania: the album of photos / пер. О. Соловьева; В. Полежаев (тексты на с. 158, 194). — альбом фотографий. — Калининград, Вильнюс: Standartu Spaustuve, 2015. — Т. II. — 208 с. — 1 500 экз. — ISBN 978-609-8180-02-2.
• Ягунов Н. В., Ягунова Т. Е. Ганза спустя века. Нидерланды. Германия. Россия. Латвия = Hanse centuries later. Netherlands, Germany, Russia, Latvia: the album of photos / пер. О. Соловьева. — альбом фотографий. — Калининград, Вильнюс: Standartu Spaustuve, 2016. — Т. III. — 216 с. — 1 000 экз. — ISBN 978-609-8180-17-6.
• Войнов, Дмитрий Александрович Экономические интересы Западной Европы и России: опыт конкурентного противостояния Ганзы и Новгорода // Век качества. — 2015. — № 3.
• Лаптева, Елена Васильевна К вопросу об истории антироссийских санкций // Историко-экономические исследования. — 2017. — № 4.
• Pavlova, Olga. The Hanseatic League and the Russian state: the significance of historical experience // International Scientific-Practical Conference «Business Cooperation as a Resource of Sustainable Economic Development and Investment Attraction»(ISPCBC 2019). Atlantis Press, 2019.(англ.)
• Hanse. In: Lexikon des Mittelalters (in 10 Bde.). Artemis-Verlag. München-Zürich, 1980—2000. Bd. IV, S. 1921—1926.
• Rolf Hammel-Kiesow: Die HANSE. Verlag C. H. Beck. München, 2000.
• Volker Henn: Hanseatic League. In: Hindenbrand, Hans-J. (Ed.): The Oxford Encyclopedia of the Reformation, Vol 2 (Oxford University Press). New York/Oxford 1996, S. 210—211.
• Rolf Hammel-Kiesow: The Hanseatic League. In: The Oxford Encyclopedia of Economic History, Vol. 2. Oxford 2003, S. 495—498.
• John D. Fudge: Cargoes, Embargoes, and Emissares. The Commercial and Political Interaction of England and the Herman Hanse 1450—1510.
• Jörgen Brecker (Hg.): Die Hanse. Lebenswirklichkeit und Mythos, Bd. 1 [Aufsätze] (enthalten sind ca. 150 Beiträge versch. Autoren), Hamburg 1989.
• Giuseppe D’Amato, Viaggio nell’Hansa baltica, l’Unione europea e l’allargamento ad Est (Travel to the Baltic Hansa, the European Union and its enlargement to the East). Greco&Greco, Milano, 2004. ISBN 88-7980-355-7
• Liah Greenfeld, The spirit of Capitalism. Nationalism and Economic Growth. Harvard University Press, 2001. P.34
• Lesnikov М., Lubeck als Handelsplatz für osteuropaische Waren im 15. Jahrhundert, «Hansische Geschichtsbiatter», 1960, Jg 78
• Hansische Studien. Heinrich Sproemberg zum 70. Geburtstag, B., 1961
• Neue Hansische Studien, B., 1969
• Bruns F., Weczerka H., Hansische Handelsstraßen, Weimar, 1967
• Samsonowicz H., Późne średniowiecze miast nadbałtyckich. Studia z dziejów Hanzy nad Bałtykiem w XIV—XV w., Warsz., 1968

Пайвандҳо

.