Вилояти Самарқанд (ҶМШС Туркистон)
| ӯзбекӣ: سمرقنر ولایتی форсӣ: ولایاتی سمرقند | |
 Самарқанд бо ранги зард ишора шудааст Самарқанд бо ранги зард ишора шудааст | |
| Кишвар | |
| Тобеъи | ҶМШС Туркистон |
| Шомили | 4 уезд |
| Маркази маъмурӣ | Самарқанд |
| Таърих ва ҷуғрофиё | |
| Таърихи таъсис | 30 октябр 1918 |
| Таърихи пошхӯрӣ | 27 октябр 1924 |
| Масоҳат |
|
| Аҳолӣ | |
| Аҳолӣ |
|
|
|
|
.svg){kind=small}
Вилояти Самарқанд яке аз панҷ вилоят Ҷумҳурии Автономии Советии Сотсиалистии Туркистон дар ҳайати РСФСР мебошад. Он 30 октябри соли 1918 ба ҷои як вилоят бо ҳамин ном, ки ба қаламрави Туркистон (генерал-губернатория) -и империяи Россия дохил буд, ташкил карда шуд Вилояти Самарқанди ҶМШС Туркистон маҳз ҳамон қаламравро ишғол кард, ки вилояти Самарқанди вилояти Туркистони империяи Россия ишғол мекард.
Вилояти Самарқанди Ҷумҳурии Автономии Советии Сотсиалистии Туркистон 27 октябри соли 1924 барҳам дода шуд ва қаламрави он дар якҷоягӣ бо тамоми вилоятҳои Осиёи Миёна дар ҷараёни тақсимоти ҳудуди миллӣ байни ҷумҳуриҳои навтаъсиси иттифоқӣ тақсим карда шуд. Қаламрави вилояти Самарқанд дар ҳайати он байни ҶШС Узбекистон ва АССР Тоҷикистон тақсим карда шуд. Вориси вилояти Самарқанди РАСС Туркистонро метавон ноҳияи Самарқанди Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Узбакистон номид, ки солҳои 1926 — 1930 вуҷуд дошт.
Маркази маъмурӣ ва калонтарин шаҳр дар вилоят шаҳри Самарқанд буд. Дигар шаҳрҳои бузурги минтақа Хуҷент, Ҷиззак, Уро-Теппа, Панҷакент ва Катта-Қӯрғон буданд. Вилоят ба 4 уезд тақсим карда шуд: Самарқанд, Хуҷент, Ҷиззах ва Катта-Қӯрғон, ки марказҳои маъмурии онҳо мутаносибан Самарқанд, Хуҷент, Ҷиззак ва Катта-Қӯрғон буданд.
Аз шимол ва шимолу ғарб бо вилояти Сирдарёи РАСС Туркистон, аз ҷануб ва ғарб бо Аморати Бухоро (пас бо Ҷумҳурии Халқии Советии Бухоро ва Ҷумҳурии Сотсиалистии Бухоро ), дар шарқ бо вилояти Фарғонаи ҶМШС Туркистон ҳаммарз буд.
Дар ин вилоят тақрибан якуним миллион нафар одамон зиндагӣ мекарданд. Қисми асосии аҳолиро ӯзбекҳо ва тоҷикон ташкил медоданд. Инчунин, русҳо, яҳудиёни Осиёи Миёна (Бухоро), эрониёни Осиёи Миёна, арабҳои Осиёи Миёна ва дигарон хеле зиёд зиндагӣ мекарданд. Аҳолӣ асосан эътиқоди исломи суннӣ доштанд, аммо дар ҳамон замон шумораи зиёди шиаҳои мусалмон низ буданд. Инчунин, қисми зиёди аҳолӣ дини яҳудия ва масеҳиятро (асосан православӣ) пайравӣ мекарданд. Пас аз ташкили вилоят, бинобар вазъияти либералӣ ва таҳаммулпазир нисбат ба аморати Бухорои ҳамсоя, аксар савдогарон, молиядорон, зиёиён ва шахсиятҳои таъқиби амири Бухоро, ба монанди нависандаи маъруф Садриддин Айнӣ, аз аморат фирор карданд ё ба вилояти Самарқанд кӯчиданд.
Асоси иқтисодиёти вилоятро кишоварзӣ (асосан парвариши сабзавот ва мева, пахта ва гандум), чорводорӣ, кирмакпарварӣ, занбӯриасалпарварӣ ташкил медод. Саноат ва бонкдорӣ низ дар бахши иқтисод ҷойгоҳи худро доштанд - Самарқанд яке аз марказҳои асосии молиявии ҶМШС Туркистон буд. Инчунин, як қисми даромади минтақаро ҳунарҳои мардумӣ ва ҳунарҳои мардумӣ, аз қабили қолинбофӣ, истеҳсоли хӯрокҳои сафолӣ ва монанди инҳо ба даст меоварданд. Яке аз истгоҳҳои серодам дар Осиёи Миёна дар Самарқанд ҷойгир буд. Вилояти Самарқанд яке аз вилоятҳои тараққикардаи ҶМШС Туркистон буд.
Қисми асосии минтақа дар ҳудуди водии Зарафшон ҷойгир буд. Сеюмин дарёи дарозтарин дар Осиёи Миёна Зарафшон аз қаламрави минтақа мегузашт ва аз шимол ва ҷануб минтақаро қаторкӯҳҳои Туркистон ва Зарафшон иҳота мекарданд.
Адабиёт
[вироиш | вироиши манбаъ]- История Узбекской ССР // . — Ташкент, 1958. — Т. 2.
- Народное хозяйство Средней Азии // . — Ташкент, 1924. — Т. 2-3.
- Туркистон автоном совет социалистик республикаси // Национальная энциклопедия Узбекистана. — Ташкент, 2000—2005.