Донишгоҳи Ню-Йорк
 | |
 | |
| Соли таъсисёбӣ | 1831 |
| Донишҷӯён | 51 848[1] ва 57 270[2] |
| Сайт | nyu.edu(англ.) |
 Парвандаҳо дар Викианбор | |
Донишгоҳи Ню-Йорк (англ. New York University, NYU) — донишгоҳи хусусии таҳқиқотии ИМА мебошад, ки дар Ню-Йорк ҷойгир аст, яке аз маъруфтарин ва бонуфузтарин муассисаҳои олии таълимии ҷаҳон аст [3][4][5]. Дар соли 2020, NYU дар байни рейтингҳои Quacquarelli Symonds (QS) дар байни донишгоҳҳои беҳтарини ИМА мақоми 11-ум ва 35-умро дар байни беҳтарин донишгоҳҳои ҷаҳон ба даст овард.
Донишгоҳ бузургтарин донишгоҳи тадқиқотии хусусӣ дар Иёлоти Муттаҳида мебошад. Дар он беш аз 51 ҳазор донишҷӯ таҳсил мекунанд.
Донишгоҳи Ню-Йорк аз 16 мактаб, донишкада ва коллеҷ иборат аст.
Кампуси асосии донишгоҳ дар Гринвич-Виллиҷ дар Манҳеттени Ню-Йорк ҷойгир аст.
Донишгоҳи Ню-Йорк узви Ассотсиатсияи Донишгоҳҳои Амрикост, ки аз соли 1900 донишгоҳҳои пешрафтаи илмии Амрикои Шимолиро муттаҳид мекунад.
Хатмкунандагон ва устодони донишгоҳ аз 38 барандаи ҷоизаи Нобел, 3 барандаи ҷоизаи Ҳобил, 26 барандаи ҷоизаи Пулитсер, як адлияи Додгоҳи олии ИМА, 5 губернатори ИМА, 15 миллиардер, 19 барандаи ҷоизаи Академия, барандагони Эмми, Грэмми, Тони ва Макартур, стипендиячиёни Фондҳои Макартур ва Гуггенхайм ва аъзои Академияи Миллии ИМА мебошанд
Таърих[вироиш | вироиши манбаъ]
Донишгоҳи Ню-Йорк 21 апрели соли 1831 аз ҷониби гурӯҳе аз бонуфузи Ню-Йорк, аз ҷумла котиби собиқи хазинаи ИМА Алберт Галлатин, падари асосгузори донишгоҳ, таъсис ёфтааст. Дар муқоиса бо донишгоҳҳои соҳили шарқ, он бояд барои ҳама синфҳо, алахусус синфи коргар ва ҳама мазҳабҳои динӣ дастрас буд. Донишгоҳҳои Париж, Вена ва Донишгоҳи Коллеҷи Лондон ҳамчун намуна хидмат карданд. Консепсияи таълим бар хилофи консепсияи қабулшудаи классикӣ мавҷудияти курсҳои нави таълимиро, масалан, сиёсати иқтисодӣ, таърих ва забонҳои муосирро дар назар дошт. Донишгоҳ имрӯз ин мавқеъро нигоҳ доштааст. Непотизм ва ирсият дар ҳайати омӯзгорон, инчунин тақсими баҳои баланд ба донишҷӯёни сарватманд барои ин муассисаи таълимӣ ошно нестанд.
Дар ду соли аввал, донишгоҳ дар Клинтон-Холл биноҳоеро иҷора гирифт, сипас дар 1833 он дар майдони Вашингтон замин гирифт. Сохтмони шадид оғоз ёфт. Соли 1835 Мактаби илмҳои ҳуқуқӣ, аввалин мактаби касбии донишгоҳ кушода шуд.
Соли 1894 дар Бронкс, дар шафати Донишгоҳи Колумбия, бинои дуюми донишгоҳ пайдо шуд. Коллеҷи санъат ва илм ба ин ҷо, инчунин Мактаби муҳандисӣ кӯчонида шудааст.
Номи аслии Донишгоҳи шаҳри Ню-Йорк соли 1896 ба Донишгоҳи Ню-Йорк иваз карда шуд.
Дар аввали солҳои 70-ум, донишгоҳ дар арафаи муфлисшавӣ қарор дошт, аммо тавонист бо душвориҳо мубориза барад. Имрӯз, донишгоҳ пас аз шаҳрдорӣ ва калисои католикӣ саввумин соҳиби амволи ғайриманқул дар Ню-Йорк мебошад.
Дар солҳои 1960-70-ум донишҷӯёни Донишгоҳи Ню-Йорк дар тазоҳурот фаъолона ширкат варзиданд, аввал зидди табъизи нажодӣ ва сипас ҷанги Ветнам.[6]
Муассисаҳои таълимии дохили донишгоҳ[вироиш | вироиши манбаъ]
Бакалавр:
- Коллеҷи илму санъат — College of Arts and Science (1832 сол)
- Маутаби таълимии мушаххасии Галлатин — Gallatin School of Individualized Study (1972)
- Мактаби санъати Тиш — Tisch School of the Arts (1965)
- Мактаби фарҳанг, таълим ва рушди инсонии Штайнҳардт — Steinhardt School of Culture, Education and Human Development (1890)
- Мактаби кори иҷтимоии Эренкрантс — Ehrenkranz School of Social Work (1960)
- Мактаби тиҷорати Леонард Н. Штерн — Leonard N. Stern School of Business (1900)
- Мактаби муҳандисии Тэндон — Tandon School of Engineering (2015), ки сарчашмаи худро аз Институти политехникии дар соли 1854 асосёфта мегирад
- Донишгоҳи Ню-Йорк дар Абу-Забӣ — New York University Abu Dhabi (NYUAD) — англ. (2010)
- Донишгоҳи Ню-Йорк дар Шанхай — https://web.archive.org/web/20130318034529/http://shanghai.nyu.edu/en/
Баъзе аз ин мактабҳо инчунин таҳсилоти баъдидипломиро пешниҳод мекунанд.
Магистратура:
- Институти Куранти илмҳои математика (1934)
- Мактаби муҳандисии Тэндон (2015)
- Мактаби тиббӣ (1841)
- Мактаби хидмати давлатии Вагнер (1938)
- Мактаби илмҳои ҳуқуқӣ
- Институти санъати тасвирӣ (1922)
- Омӯзиши давомдиҳӣ ва таҳсилоти касбӣ (1934)
- Коллеҷи дандонпизишкӣ (1865).
- Мактаби санъат ва илмҳо (1886)
- Коллеҷи тиббӣ
- Институти омӯзиши ҷаҳони қадим
- Мактаби тибби кӯҳи Синай
Донишгоҳи Ню-Йорк дар Аврупо филиалҳо дорад:
- Донишгоҳи Ню Йорк дар Флоренсия,
- Донишгоҳи Ню-Йорк дар Лондон,
- Донишгоҳи Ню Йорк дар Париж,
ва филиалҳо дар Мадрид, Берлин, Акр, Шанхай, Буэнос-Айрес, Тел-Авив ва Сингапур (Мактаби Санъат).
Шаҳраки донишҷӯён[вироиш | вироиши манбаъ]
Бинои асосии донишгоҳ дар деҳаи Гринвич, яке аз қадимтарин маҳаллаҳои Ню-Йорк дар майдони Вашингтон ҷойгир аст. Он аз Китобхонаи Элмер Ҳормс Бобст, Бинои Силвер (бинои асосӣ), корпуси Браун, Блоки Юдсон Ҳолл (Block Judson Hall), Вандербилт-Ҳолл (Vanderbilt Hall) ва Таунҳауз-Роу (Townhouse Row), Маркази менеҷменти Кауфман (Kaufman Management Center) ва Торч-Клаб (Torch Club) иборат аст.
_01.jpg)
Дар паси майдони Вашингтон шаҳраки донишҷӯён ҷойгир аст, иборат аз хонаҳои факултетҳо ва ба истилоҳ "хонаҳои байналмилалӣ" - хобгоҳҳои донишҷӯён (масалан, Хонаи немис - Das Deutsche Haus, Хонаи фаронсавӣ - La Maison Francaise, Хонаи итолиёӣ - Casa Italiana ва дигарон).
Дар солҳои охир боз якчанд бинои дигар пайдо шуданд:
Маркази Киммел диққати асосии тамоми фаъолияти донишҷӯён мебошад. Ҳама чорабиниҳои асосии донишгоҳҳо, ҷоизаҳо ва премераҳо дар ин ҷо баргузор мешаванд. Маркази Скорбол, ки дорои 2200 ҷойи нишаст аст, яке аз калонтарин театрҳо дар шаҳри Ню-Йорк мебошад.
Фёрман-Ҳолл ба номи хатмкунандаи донишгоҳ Ҷей Фёрман гузошта шуд. Дар он аудиторияҳо, толорҳои хониш, пойгоҳи клиникии Мактаби илмҳои ҳуқуқ, инчунин ҳуҷраҳои кадрҳои омӯзгорӣ мавҷуданд.
Китобхонаи Бобст — китобхонаест, ки дорои 2000 ҷои нишаст мебошад. Онро ҳамарӯза 6800 хонанда дидан мекунад ва ҳамасола тақрибан миллион китоб медиҳад.
Китобхонаи Бобст[вироиш | вироиши манбаъ]
Китобхонаи Элмер Холмс Бобст, ки солҳои 1967-1972 сохта шудааст, бузургтарин китобхонаи донишгоҳ ва яке аз калонтарин китобхонаҳои илмии ИМА мебошад.
Фонди китобхона 4,5 миллион китоб, 20 000 маҷалла, зиёда аз 3,5 миллион микрофилмҳо ва якчанд ҳазор расонаҳои дигарро дар бар мегирад.
Китобхонаро, ки ғунҷоишаш 2000 ҷой аст, ҳамарӯза беш аз 6800 нафар дидан мекунанд ва соле қариб миллион китоб ба қарз дода мешавад.
Китобхона дорои яке аз калонтарин марказҳои аудио ва видео дар ҷаҳон аст, ки донишҷӯён ва олимон ҳамасола аз 95 000 сабти овоз ва видео истифода мебаранд.
Интихоб[вироиш | вироиши манбаъ]
Қабули донишҷӯён дар донишгоҳ, сарфи назар аз факулта, хеле интихобӣ аст. Тибқи пурсишҳои байни довталабон, донишгоҳ "донишгоҳи рақами як" унвон шуд ва дар солҳои 2004 ва 2005 он шумораи бештари довталабонро барои қабул дар Амрико қабул кард. Сатҳи қабул дар соли 2020 дар саросари донишгоҳ 15% -ро ташкил дод ва танҳо 9% довталабон ба коллеҷи санъат ва илмҳо пазируфта шуданд [7]
Теъдоди донишҷӯёни хориҷӣ дар донишгоҳ низ аз ҳама бештар дар кишвар аст: тақрибан 4000 донишҷӯ аз беш аз сад кишвари ҷаҳон.
Ҳаёти донишҷӯӣ[вироиш | вироиши манбаъ]
Донишгоҳ дорои беш аз 350 маҳфилҳо ва ташкилотҳои донишҷӯён, инчунин дастаҳои варзишӣ, иттиҳодияҳои илмӣ ва гурӯҳҳои эҷодӣ мебошад.
Донишгоҳ якчанд нашрияҳо нашр мекунад: ҳаррӯзаи Washington Square News, маҷаллаи ҳаҷвии Play, маҷаллаҳои адабии Washington Square Review ва Minetta Review, инчунин ҳамасола тақрибан 100 китоб.
Донишгоҳ инчунин анъанаҳои донишҷӯёнро нигоҳ медорад. Дар аввали асри 20 анъанаи ташаббускорӣ ба донишҷӯён пайдо шуд. Ҳамин тавр, дар бинои Бронкс, навкоронро дастгир карда, дар косаи нӯшокии аспҳо ғӯтониданд. Донишҷӯйе, ки бори аввал ба он ҷо бо калла ғӯтида буд, бо як овоз "чашмаи дониш" эътироф карда шуд. Ин гуна ташаббус то солҳои 70-ум вуҷуд дошт. Имрӯзҳо донишҷӯёни нав дар чорабинии ҳафтаи дарҳои кушоди Донишгоҳ ширкат меварзанд. Ғайр аз ин, дар донишгоҳ одатан Фестивали Apple (фестивали мавзӯии халқӣ), Тӯби аргувонӣ (рақс дар атриуми китобхона), Фестивали Тарбуз (ки бо дарозтарин пироги Тарбуз дар Ню Йорк ба анҷом мерасад) ва Наҳории нисфи шаб ҳар сол ду маротиба пеш аз баргузор шудани оғози ҷаласа баргузор мегарданд.
Дастаҳои варзишии донишгоҳҳо "Бунафша" номида мешаванд (дар тарҷумаи дигар - "Бунафшагин").
Муаллимони машҳур[вироиш | вироиши манбаъ]
Ҷоизадорони Нобел
- Беллоу, Сол (1915-2005) - 1976 Ҷоизаи Нобел дар соҳаи адабиёт
- Бенасерраф, Барух (тав. 1920) - иммунолог, 1980 Ҷоизаи Нобел дар соҳаи физиология ё тиб
- Гершко, Аврам (таваллуд 1937) - кимиёшинос, Ҷоизаи Нобел дар кимиёи 2004
- Роберт Энгл (соли таваллудаш 1942) - иқтисоддон, 2003 Ҷоизаи Нобел дар иқтисод
- Леонтев, Василий Василевич (1905-1999) - иқтисоддон, 1973 Ҷоизаи Нобел дар иқтисод
- Леви, Отто (1873-1961) - табиб, Ҷоизаи Нобел дар соҳаи физиология ё тиб 1936
- Мулликен, Роберт Сандерсон (1896-1986) - кимиёшинос, 1966 Ҷоизаи Нобел дар соҳаи химия
- Очоа, Северо (1905-1993) - табиб, 1959 Ҷоизаи Нобел дар соҳаи физиология ё тиб
Дигарон
- Баумол, Вилям (1922) - иқтисоддон
- Бернхэм, Ҷеймс (1929-1953) - файласуф, сотсиолог, иқтисоддон
- Блок, Нед (1942) - файласуф
- Громов, Михаил Леонидович (1943) - математик
- Докторов, Эдгар Лоуренс (1931) - нависанда
- Друкер, Питер Фердинанд (1909-2005) - иқтисоддон
- Йованович, Боян (1951) - иқтисоддон
- Кантор, Норман (1929-2004) - муаррих
- Курант, Ричард (1888-1972) - риёзидон
- Мизес, Людвиг фон (1881-1973) - иқтисоддон
- Морзе, Сэмюэл (1791-1872) - ихтироъкор ва рассом
- Нагел, Томас (1937) - файласуф
- Амир Пнуели (1941) - олими соҳаи компютер
- Сарджент, Томас (1943) - иқтисоддон
- Фромм, Эрих (1900-1980) - равоншинос
Хатмкардагони машҳур[вироиш | вироиши манбаъ]
Ҷоизадорони Нобел[вироиш | вироиши манбаъ]
- Акселрод, Юлиус (1912-2004) - биохимик, 1970 Ҷоизаи Нобел дар соҳаи физиология ё тиб
- Муҳаммад ал-Барадей (соли таваллудаш 1942) - ҳуқуқшинос, 2005 Ҷоизаи сулҳи Нобел
- Элион, Гертруда (1918-1999) - кимиёшинос, 1988 Ҷоизаи Нобел дар соҳаи химия
- Кандел, Эрик (соли таваллудаш 1929) - табиб, Ҷоизаи Нобел дар соҳаи физиология ё тиб 2005
- Рейнс, Фредерик (1918-1998) - физик, 1995 Ҷоизаи Нобел дар соҳаи физика
- Рут, Элиҳу (1845-1937) - Котиби давлатии ИМА оид ба корҳои хориҷӣ, 1912 Ҷоизаи сулҳи Нобел
- Шалл, Клиффорд (1915-2001) - физик, 1994 Ҷоизаи Нобел дар соҳаи физика
- Уолд, Ҷорҷ (1906-1997) - табиб, 1967 Ҷоизаи Нобел дар соҳаи физиология ё тиб
Ғолибони Оскар[вироиш | вироиши манбаъ]
- Вуди Аллен (1935) - коргардон, актёр
- Ҷоли, Анжелина (1975) - актриса
- Коэн, Ҷоэл - коргардон, продюсер
- Стоун, Вилям Оливер (1946) - коргардон
- Вупи Голдберг (1955) - актриса, продюсер, сенариянавис, барандаи телевизион
- Харден, Марша Гей (1959) - актриса
- Томей, Мариса (1964) - актриса
- Герман, Бернард (1911-1975) - бастакори кино
- Скорсезе, Мартин (1942) - коргардон
- Гофман, Филип Сеймур (1967-2014) - актёр
- Хэтэуэй, Энн (1982) - актриса
- Идина Мензел (1971) - актриса
Дигарон[вироиш | вироиши манбаъ]
Филмсозӣ[вироиш | вироиши манбаъ]
- Бай Линг (1966) - актриса
- Барта, Ҷастин (1978) - актёр, коргардон, продюсер
- Бенс, Ҷули - актриса
- Блис Кармен (1861-1929) - шоири Канада
- Болдуин, Алек (1958) - актёр (хатм накардааст)
- Бледел, Алексис (1981) - актриса (хатм накардааст)
- Блэр, Селма (1972) - актриса
- Диана Гейдрри (1964) - актриса, продюсер, равоншинос
- Делпи, Ҷули (1969) - актриса, коргардон
- Ярмуш, Ҷим (1953) - коргардон
- Керриган, Лоҷ (1964) - кинорежиссёр, профессори Донишгоҳи Ню-Йорк
- Ким, Даниэл Дей (1968) - актёр
- Колумб, Крис (1958) - коргардони кино
- Крамер, Стэнли (1913-2001) - истеҳсолкунанда
- Кристалл, Билли (1948) - ҳаҷвнигор
- Локтев, Ҷулия (1969) - коргардони кино
- Мессинг, Дебра (1968) - актриса
- Мюлгрю, Кейт (1985) - актриса
- Мег Райан (1961) - актриса
- О'Коннелл, Ҷерри (1974) - актёр
- Олсен Эшли ва Мэри-Кейт - актрисаҳо
- Элизабет Олсен - актриса
- Спайк, Ли (1957) - актёр ва коргардон
- Сандлер, Одам (1966) - актёр
- Шямалан, М. Найт (1970) - коргардон, сенариянавис
- Анг Ли (1954) - коргардон
- Наталя Дайер - ҳунарпеша
- Фрэнк Грилло - актёр
- Коул ва Дилан Спроуз - актёрҳо
Адабиёт, васоити ахбори омма[вироиш | вироиши манбаъ]
- Мэтюз, Корнелиус (1817-1889) - нависанда, драматург
- Левин, Ира (1929-2007) - насрнавис, драматург
- МакКорт, Франк (1930-2009) - нависанда, Ҷоизаи Пулитцер
- Резникофф, Чарлз (1894-1976) - шоир
- Уильямс, Шоул (1972) - нависанда, актёр, навозанда
- Франкел, Бетенни (1970) - барандаи телевизион
- Матенопулос, Дебби (1974) - журналист, ровии телевизион ва ҳунарпеша.
Варзиш[вироиш | вироиши манбаъ]
- Ҷонс, Сэмюэл (1880-1954) - варзишгар
Мусиқӣ[вироиш | вироиши манбаъ]
- Гловер, Доналд (1983) - актёр, сенариянавис, навозанда
- Гото, Мидори (1971) - скрипканавоз
- Даймонд, Нил (1941) - сароянда
- Леди Гага (1986) - сароянда
Иқтисод[вироиш | вироиши манбаъ]
- Гринспан, Алан (1926) - иқтисоддон
- Рич, Марк (1934-2013) - соҳибкор, миллиардер
- Кристи Терлингтон (1969) - модели беҳтарин
Сиёсат[вироиш | вироиши манбаъ]
- Александр, Ламар (1940) - сиёсатмадор, сенатор
- Муҳаммад Ал-Барадей (1942) - дабири кулли Агентии Байналмилалии Энержии Атомӣ
- Ҷулиани, Рудолф (1944) - собиқ шаҳрдори Ню-Йорк (1994-2001)
- Каллаха, Карлос (1976) - соҳибкор ва сиёсатмадори салвадорӣ
- Кахане, Мейр (1832-1930) - сиёсатмадор
- Ла Гвардия, Фиорелло (1882-1947) - сиёсатмадор
- Мюллер, Роберт (1944) - Директори Бюрои федералии тафтишоти Иёлоти Муттаҳида
- Рут, Элиҳу (1845-1937) - сиёсатмадор
Илмҳои иҷтимоӣ[вироиш | вироиши манбаъ]
- Зинн, Ҳовард (1922) - муаррих, сиёсатшинос
- Хайек, Фридрих Август фон (1899-1992) - файласуф ва иқтисоддон
- Нуссбаум, Марта (1947) - файласуф
Тиб[вироиш | вироиши манбаъ]
- Акселрод, Юлиус (1912-2004) - биохимик
- Амбатӣ, Баламуралӣ (соли таваллудаш 1977) - табиби чашм
- Келлогг, Ҷон Харви (1852-1943) - табиб
- Сабин, Алберт (1906-1993) - вирусолог
- Солк, Йнас (1914-1995) - муҳаққиқ, вирусолог
Математика ва технология[вироиш | вироиши манбаъ]
- Набуд, Питер (1926) - математик, Ҷоизаи Абел
- Ямасаки, Минору - меъмор
Саноати бозӣ[вироиш | вироиши манбаъ]
- Рагнар Тёрнквист (1970) таҳиягари бозии компютерӣ мебошад. Вай дар ширкати норвегии Funcom кор мекунад ва дар Осло зиндагӣ мекунад.
Эзоҳ[вироиш | вироиши манбаъ]
- ↑ https://www.nyu.edu/employees/resources-and-services/administrative-services/institutional-research/factbook.html
- ↑ U.S. and Canadian 2022 NTSE Participating Institutions Listed by Fiscal Year 2022 Endowment Market Value, Change in Market Value from FY21 to FY22, and FY22 Endowment Market Values Per Full-time Equivalent Student (Excel) (ингл.) — National Association of College and University Business Officers, 2023.
- ↑ QS USA Rankings 2020(англ.). Top Universities (11 March 2020). 13 сентябри 2020 санҷида шуд.
- ↑ 2020 College Hopes & Worries Press Release | The Princeton Review. www.princetonreview.com. 13 сентябри 2020 санҷида шуд.
- ↑ New York University(англ.). Times Higher Education (THE) (18 April 2020). 13 сентябри 2020 санҷида шуд.
- ↑ 1965(пайванди дастнорас — таърих). 24 сентябри 2015 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 7 Январ 2016.
- ↑ New York University(англ.) // Wikipedia. — 2020-09-02.
Пайвандҳои берунӣ[вироиш | вироиши манбаъ]
 | ||||
|---|---|---|---|---|
| Тасвир, видео ва садо | ||||
| Фарҳангҳо ва донишномаҳо | ||||
| ||||
