Иттиҳоди Ҷумҳуриҳои Арабӣ
| Иттиҳоди Ҷумҳуриҳои Арабӣ | |||||||||
| ар. اتحاد الجمهوريات العربية | |||||||||
| конфедеросиюн | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
.svg) ИҶА дар харита | |||||||||
| Пойтахт | Бенғазӣ (Ливия) | ||||||||
| Шаҳрҳои бузургтарин | Қоҳира, Искандария, Гиза, Димишқ, Халеб, Триполӣ, Бенғазӣ | ||||||||
| Забон(ҳо) | арабӣ | ||||||||
| Воҳиди пул | Динори Либия | ||||||||
| Майдон | 2 863 700 км² (1972, бе ҳисоби аз тарафи Исроил ғасбшудаи Синай ва Голанҳои Суриёӣ, Секунҷаи Халаиби аз тарафи Судон идорамешуда, ва ҳамчунин аз ҷониби Либия Хати Аузуи чадӣ ҳамроҳшуда | ||||||||
| Аҳолӣ | 43-50 млн нафар (1972-77) | ||||||||
| Шакли ҳукмронӣ | конфедеросиюн ва Ҷумҳурӣ | ||||||||
.svg)
.svg)
Иттиҳоди Ҷумҳури(ят)ҳои Арабӣ ( ар. اتحاد الجمهوريات العربية баъзан Иттиҳоди Ҷамоҳири Араб) — ташкили давлат конфедеросиюнӣ , ки расман дар солҳои 1972-1977 бо иштироки Миср, Либиё ва Сурия вуҷуд дошт.
Замимаи ташкили ИҶА
[вироиш | вироиши манбаъ]ИҶА яке аз кӯшишҳои дар доираи идеолужии панарабизм таъсис додани давлати ягонаи араб буд. Ғояи ташкили давлати араб хеле пеш, дар замонҳои гуногун ба вуҷуд омада буд: Федеросиюни арабии Ироқ ва Урдун (дар соли 1958 ), Ҷумҳурии Муттаҳидаи Араб (иттиҳоди Миср ва Сурия дар солҳои 1958-1961), Кишварҳои Муттаҳидаи Араб (конфедеросиюни Ҷумҳурии Муттаҳидаи Араб ва Ямани Шимолӣ дар солҳои 1958—1961), Федератсияи Арабистони Ҷанубӣ (солҳои 1959-1967, ибтидо Федеросиюни Аморати Арабии Ҷанубӣ ном дошт, ки дар соли 1962 ба ФААҶ табдил ёфт иттифоқи мустамликаи Аден ва аксарияти давлатҳои арабии Ямани Ҷанубӣ зери протекторати Бритониёро дар бар мегирифт). Аммо, ягона иттиҳоди воқеан амалишуда ва ҳанӯз ҳам мавҷудаи давлатҳои Аморати Муттаҳидаи Араб (АМА) мебошад, ки давлате, ки аз соли 1971 инҷониб вуҷуд дорад ва аз солҳои бистум инҷониб Бритониёи Кабир ба нақша гирифта буд, ки дар таркиби аморатҳои Уммони Аҳдномавӣ, Қатар ва Баҳрайн Иттиҳодияи Малакути Арабии халиҷи Форсро ташкил диҳад, созишномаи ният дар бораи таъсиси ин давлат дар доираи протекторати муваққатӣ (то соли 1971) Бритониё соли 1968 ба имзо расид, аммо бо чанд сабаб ҳеч гоҳ эътибор пайдо накард, танҳо дар соли 1971 Амороти Муттаҳидаи Араб, аммо бидуни Расул-Хайма (соли оянда ворид шудааст), Қатар ва Баҳрайн сохта шуду халос.
Музокирот дар бораи ташкили ИҶА
[вироиш | вироиши манбаъ]
Илҳомбахши асосии идеяи Иттиҳоди Ҷумҳуриҳои Араб (ИҶА) пешвои Либиё Муаммар Қаззофӣ буд, ки аз ҷониби пешвои ғайрирасмии ҷаҳони араб, президенти ҶМА Ҷамол Абдуносир дастгирӣ карда мешуд.
Дар соли 1969 Муаммар Қаззофӣ пешниҳод кард, ки ИҶА аз Миср, Судон ва Либиё ташкил шавад, дар соли 1970 ба ин иттиҳод Сурия дохил шуданӣ буд. Дар худи ҳамон мол раҳбарони Либиё, Миср, Сурия Хартияи Қоҳираро имзо карданд, ки пешниҳоди эҷоди ИҶА-ро дар бвр дошт, Судон дар музокирот иштирок наварзид.
Дар соли 1970 Носир вафот кард ва ба ҷои ӯ Анвар Содотро иваз кард, ки вай дар сиёсати хориҷии Миср ақидаи каме фарқ дошт. Дар соли 1971, Судон эълом дошт, ки баъдтар вориди ИҶА хоҳад шуд, аммо дар ҳоли ҳозир он дар ҳошияи музокирот дар бораи таъсиси он алоҳида боқӣ хоҳад монд.
Таъсиси ИҶА
[вироиш | вироиши манбаъ]1 сентябри соли 1971 ҳамзамон оид ба Иттиҳоди Ҷумҳуриҳои Арабӣ дар Либиё, Миср ва Сурия раъйпурсӣ баргузор гардид, ки дар он сокинон бо аксарияти овозҳо таъсиси федератсияро тасдиқ карданд. Дар натиҷа, 17 апрели соли 1971 дар яке аз пойтахтҳои Либиё — шаҳри Бенғозӣ сарварони Миср, Сурия ва Либиё дар бораи таъсиси Иттиҳоди Ҷумҳуриятҳои Араб созишнома ба имзо расониданд, аммо таъсиси Иттиҳоди Ҷумҳуриҳои Арабӣ танҳо 2 августи соли 1971 эълон карда шуд. 1 январи 1972 федератсия бо парчами ягонаи давлатӣ ва герб расман ба фаъолият оғоз кард.
Ҳамин тариқ, Иттиҳоди Ҷумҳуриҳои Арабӣ (бо парчам ва нишони ягонаи давлатӣ) дар ҳайати се давлати араб расман ташкил карда шуд: Ҷумҳурии Арабии Миср, Ҷумҳурии Арабии Либиё ва Ҷумҳурии Арабии Сурия, илова бар ин, Ироқ низ ба он даъват карда шуд, ки он ҳеҷ гоҳ узви ИҶА нашудааст. Худи ҳамон сол Қаззофӣ пешниҳод кард, ки байни Либиё ва Тунис иттиҳод эҷод карда шавад.
Ихтилофи байни аъзои иттиҳод
[вироиш | вироиши манбаъ]Ҳамзамон, Миср ва Либиё дар соли 1972 кӯшиш карданд, ки байни худ дар дохили ИҶА иттифоқ эҷод кунанд, аммо дар соли 1973 ин талош ноком шуд. Дар аввали солҳои 70-ум Президенти нави Миср Анвар Содот сиёсати хориҷии зиддишӯравиро оғоз карда, кишварро ба Ғарб наздик кард. Муносибатҳои байни Миср ва Либиё дар солҳои 1973-1974 ба дараҷае муташанниҷ шуданд, ки соли 1974 Либиё воқеан аз ИҶА баромад ва танҳо бо он парчами умумии давлатиро нигоҳ дошт, илова бар ин, худи ҳамон сол роҳбарони Либиё ва Тунис дар ҷазираи Ҷерба ба мувофиқа дар бораи нияти онҳо барои таъсиси Ҷумҳурии Исломии Араб дар ҳудуди ду кишвар аст, аммо раҳбари Либия низ натавонист ин иттиҳодро ташкил кунад. Бадшавӣ дар муносибатҳои Либиё ва Миср дар соли 1976 бо айбдоркунии Триполӣ аз ҷониби Қоҳира, Тунис ва Хартум дар дастгирии ҳаракатҳои пинҳононаи зиддиҳукуматӣ дар ин кишварҳо ҳамроҳӣ карда шуд. Мақомоти Либиё дар посух бо он Мисрро айбдор карданд. Натиҷаи муноқиша ҷанги сареъи Ҷанги Миср ва Либиё дар соли 1977 ба амал овард.
Пошхӯрии ИҶА
[вироиш | вироиши манбаъ]Дар ҳамин ҳол, дар соли 1976 Миср ва Сурия муваффақ нашуданд дар байни худ ҳамчун як қисми ИҶА иттифоқ созмон диҳанд ва соли 1977 Судон ба идеяи пайвастан ба федератсияи мавҷуда баргашт, аммо танҳо дар доираи иттифоқ бо Федератсияи Миср—Сурия. Аммо, он вақт федератсия комилан ғайри қобили қабул буд ва 11 ноябри соли 1977, пас аз сафари таърихии Содот ба Исроил, ки дар он ҷо дар Кнессет дар Уршалим суханронӣ кард ва ба ин васила ҳуқуқи давлати яҳудиёнро барои мавҷудият эътироф кард, фаъолияташро қатъ кард. Ҳамин тариқ, Миср — бузургтарин ва аз ҷиҳати ҳарбӣ пурқудратин кишвари араб — аввалин шуда принсипи "се не"-ро — "не" -ро барои сулҳ бо Исроил, ки соли 1967 дар қатъномаи Хартум эълон шуда буд, "не" — ба эътирофкунии Исроил, "не" — ба музокирот бо Исроил-ро қабул кард. Аксари кишварҳои арабӣ дар посух ба қатъи равобити дипломатӣ бо Мисрро пеш гирифтанд; инчунин узвияти Миср дар Лигаи Араб барои 10 сол баста шуд.
Кишварҳои Муттаҳидаи Либиё ва Чад
[вироиш | вироиши манбаъ]Пешвои Либиё Қаззофӣ соли 1980 кӯшиш кард, ки бо давлати Чад як давлати ягона созмон диҳад, аммо ба таври расмӣ эълом дошт, ки он дарвоқеъ шакли воқеӣ ба даст наовард ва дар соли 1982 низ нопадид шуд. Парчами ИҶА парчами давлатии Сурия — то соли 1980, аз Миср - то соли 1984 боқӣ монд, аммо Либиё онро тарк кард ва ба ҷои он парчами "инқилоби сабз" -и Либиёро дар рӯзи барҳам хӯрдани расмии ИҶА дар соли 1977 давлатӣ гардонид.
Адабиёт
[вироиш | вироиши манбаъ]- Косач Г.Г. Миллатгароии арабӣ ё миллатгароии араб: таълимот, этноним, вариантҳои гуфтугӯ // Тишков В.А., Шнирелман В.А. (сармуҳаррир). Миллатгароӣ дар таърихи ҷаҳонӣ. - М.: Институти этнология ва антропологияи РАС, 2007.
- Дюла Газдик. A közel-keleti térség. Дар: 20.századi egyetemes történet. (II. Kötet: Európán kívüli országok. ) Сзерк.: Немет Истван. Будапешт, Осирис, 2006. ISBN 9633897602. саҳ. 272-294.(Hungarian) )
- Blundy, David; Lycett, Andrew. Qaddafi and the Libyan Revolution. — Boston and Toronto: Little Brown & Co, 1987. — ISBN 978-0-316-10042-7.
- Harris, Lillian Craig. Libya: Qadhafi's Revolution and the Modern State. — Boulder, Colorado: Westview Press, 1986. — ISBN 0-8133-0075-4.
- Kawczynski, Daniel. Seeking Gaddafi: Libya, the West and the Arab Spring. — Biteback, 2011. — ISBN 978-1-84954-148-0.
- Vandewalle, Dirk (2008), Инқилоби Либия дар дурнамо: 1969-2000, Либия Аз соли 1969: Инқилоби Қаззофӣ бознигарӣ шудааст, Палграв Макмиллан, саҳ. 9-53, ISBN 0-230-33750-3
Пайвандҳо
[вироиш | вироиши манбаъ]- Иттиҳоди Ҷумҳуриҳои Арабӣ дар buckyogi.com(англ.) )
 | |
|---|---|
| Дар феҳристҳои китобшинохтӣ |
|
