Jump to content

Леонид Кучма

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод
Леонид Кучма
укр. Леоні́д Дани́лович Ку́чма
парчам
2-юм Президенти Украина
парчам
19 июли 1994 — 23 январи 2005
Нахуствазир Виталий Масол (1994—1995)
Евгений Марчук (1995—1996)
Павел Лазаренко (1996—1997)
Василий Дурдинетс (1997, и. в.)
Валерий Пустовойтенко (1997—1999)
Виктор Юшенко (1999—2001)
Анатолий Кинах (2001—2002)
Виктор Янукович (2002—2005)
Николай Азаров (2005, и. в.)
Пешгузашта Леонид Кравчук
Ҷонишин Виктор Юшенко
парчам
Раиси гурӯҳи тамос оид ба ҳалли масъалаи Донбасс
3 июни 2019 — 28 июли 2020
Президент Володимир Зеленский
Пешгузашта Евгений Марчук
Ҷонишин Леонид Кравчук
Президент Пётр Порошенко
Пешгузашта вазифа таъсис ёфт
Ҷонишин Евгений Марчук
парчам
Раиси Шӯрои раҳбарони кишварҳои ИДМ
парчам
29 январи 2003 — 16 сентябри 2004
Пешгузашта Владимир Путин
Ҷонишин Владимир Путин
парчам
Сарвазири Украина
13 октябри 1992 — 21 сентябри 1993
Президент Леонид Кравчук
Пешгузашта Витолд Фокин
Валентин Симоненко (и. в.)
Ҷонишин Ефим Звягилский (и. в.)
Виталий Масол
Таваллуд 9 август 1938(1938-08-09)[1] (86 сол)
Ҳамсар Liudmyla Kuchma[d]
Фарзандон Olena Pinchuk[d]
Ҳизб
Таҳсилот
Дараҷаи илмӣ номзади илмҳои техникӣ[d]
Унвони илмӣ профессор ва устод[d]
Эътиқод Калисои ортодоксии шарқӣ
Соядаст
Ҷоизаҳо
 Парвандаҳо дар Викианбор

Леонид Данилович Кучма (укр. Леонід Данилович Кучма; тав. 9 августи 1938, Чайкино, ноҳияи Новгород-Северский, вилояти Чернигов, ҶШС Украина, Иттиҳоди Шӯравӣ) арбоби сиёсӣ ва давлатии шӯравӣ ва украинӣ.

1992—1993 — сарвазири 2-юми Украина, 1994—2005 — президенти 2-юми Украина. Академики Академияи байналмилалии астронавтика. Ягона президенти Украина, ки ду давра дар ин вазифа кор кардааст. Раиси гурӯҳи тамос оид ба ҳалли низоъ дар Донбасс дар солҳои 2015—2018 ва аз соли 2019—2020.

Зиндагинома

[вироиш | вироиши манбаъ]

9 августи соли 1938 дар кордони ҷангал дар оилаи ҷангалбон таваллуд ёфт[2].

Падар — Даниил Прокофиевич Кучма (1901—1942), ҳамчун ҷангалбон дар хоҷагии ҷангали Новгород-Северский кор кардааст[2]. Дар солҳои ҷанг ӯ сержанти калон буд, моҳи октябри соли 1941, дар соҳили чапи Волхов, дивизияи 111-уми пиёдагард иҳота карда шуд. Баталиони муҳандиси 560-ум барои аз дегдон берун кардани дивизия фиристода шуд. Ҳангоми убур ба ҷангиён, аз ҷумла Д. П. Кучма, лозим омад, ки зери оташи душман дар оби яхбаста кор кунанд. Барои ин корнамоии ҳарбӣ 27 декабри соли 1941 бо фармони Президиуми Шӯрои Олии СССР сержанти калон Даниил Кучма бо ордени Ситораи Сурх сарфарозгардидааст[3]. Вай 7 феврали соли 1942 дар госпитали армияи No756 дар деҳаи Новоселитси вилояти Новгород аз илтиҳоби шуш ҳалок шуд, ки ҳангоми убур аз дарёи Волхов аз ҷониби сарбозони шӯравӣ гирифта шудааст. То соли 1996 Даниил Кучма гумшуда ҳисобида мешуд. Ҷои дафни ӯро мошинҳои ҷустуҷӯии новгородӣ кашф карданд[4].

Модар — Прасковя Трофимовна Кучма (8 августи 1906—1986, Днепропетровск)[2][5], дар колхоз кор карда, се фарзанд ба воя расонидааст[6][7][8].

Таҳсил

[вироиш | вироиши манбаъ]

Вай дар мактаби миёнаи Костообровски ноҳияи Семёновски вилояти Чернигов таҳсил кардааст. Соли 1960 факултаи физика ва техникаи Донишгоҳи давлатии Днепропетровскро бо ихтисоси муҳандис-механик хатм кардааст[3]. Номзади илмҳои техникӣ, профессори донишгоҳ[9].

Карераи ракетчӣ

[вироиш | вироиши манбаъ]

Баъд аз хатм ӯ дар соҳаи ракетаву кайҳонӣ дар бюрои конструктории Южное (Днепропетровск) кор кард[3]. Дар синни 28-солагӣ вай пешвои техникии озмоишҳои ракетаи интиқолии Сиклон-2 дар космодроми Байконур гардид ва натиҷаи беназир ба даст овард: ҳамаи 106 партоб бомуваффақият анҷом ёфтанд. Ҳамчун тарроҳ вай дар таҳияи ҳам як қатор мушакҳои баллистикии ҳарбӣ ва лоиҳаҳои мулкӣ, аз ҷумла «Блоки Е» — системаи ҳаракатдиҳандаи модул барои ба сатҳи моҳ фуруд омадани кайҳоннавардон ширкат варзид. То он даме, ки барномаи сунъии сунъии советӣ дар соли 1969 бекор карда шуд, Блоки Е ягона ҷузъе буд, ки ҳамаи озмоишҳоро бомуваффақият гузашт ва барои истифода омода буд.

Дар синни 38-солагӣ ӯ котиби кумитаи ҳизбии «Южмаш», узви Кумитаи Марказии Ҳизби Коммунисти Украина шуд. Вакили съездҳои XXVII ва XXVIII КПСС[3].

Соли 1979 ӯ ҳамчун муҳандиси ракета Ҷоизаи Лениниро ба даст овард[3].

Аз соли 1982 — муовини якуми тарроҳи генералӣ, солҳои 1986—1992— директори генералии иттиҳодияи истеҳсолии «Заводи мошинсозии ҷанубӣ»[3].

Соли 1991 ӯ яке аз асосгузорони Академияи илмҳои технологии Украина гардид[3].

Сиёсатмадорӣ

[вироиш | вироиши манбаъ]

Соли 1990 вакили халқии Украина дар Радаи Олӣ даъвати 1[9], яке аз роҳбарони дирексия[3], як гурӯҳ роҳбарони корхонаҳои калон дар Верховная Радаи Украина даъвати 1 интихоб шуд.

Дар моҳи июли соли 1990 вай ба тарафдории Эъломияи соҳибихтиёрии давлатии Украина овоз дод.

Путч августиро маҳкум кард. 24 августи соли 1991 ба тарафдории Эъломияи истиқлоли Украина овоз дод. Дар аввалин интихоботи президентии Украина дар соли 1991, ӯ аз номзадии демократ Игор Юхновский пуштибонӣ кард ва шахси боэътимоди ӯ буд.

Моҳи октябри соли 1992 бо дастгирии Дирексияи корхонаҳои саноати вазнини Украина сарвазири Украина шуд[3] ва ин вазифаро то сентябри соли 1993 ба уҳда дошт. Кучма бо назардошти вазъи душвори иқтисодиёти кишвар розӣ шуд, ки сарвазир интихоб шавад. Пастравии ММД 10 %, гиперинфлятсия 2000 % ва касри буҷа 14 % нисбат ба ММД буд. Системаҳои андоз ва молия фалаҷ шуда буданд. Ҳамчун шарти ба вазифаи сарвазирӣ гузаштан Кучма квитансияро барои шаш моҳи ваколатҳои бесобиқа васеъ, аз ҷумла, ҳуқуқи баровардани фармонҳои ба қонунҳо баробар ва таъйин кардани роҳбарони минтақа муқаррар кард. Ин талаботҳо бо қабули Қонуни № 2796-XII аз 18 ноябри соли 1992 иҷро шуданд. Пас аз ба охир расидани ин қонун Кучма ба тамдиди он исрор варзид, аммо Радаи Олӣ рад кард ва пас аз он истеъфо дод. Муроҷиати истеъфо 10 сентябри соли 1993 аз ҷониби Президенти Украина Леонид Кравчук, 21 сентябри соли 1993 — аз ҷониби Радаи Олӣ Украина қабул карда шуд[9].

Аз моҳи декабри соли 1993 — президенти Иттиҳоди саноатчиён ва соҳибкорони Украина[3][9].

Моҳи марти соли 1994 вай вакили халқии Украина даъвати II интихоб шуд[3].

10 июли соли 1994 дар интихобот президенти Украина интихоб шуд. 14 ноябри соли 1999 дар натиҷаи интихобот дубора ба ин мақом интихоб шуд.

Украина дар давраи раёсати Кучма

[вироиш | вироиши манбаъ]

Иқтисод

[вироиш | вироиши манбаъ]

Пас аз пошхӯрии Шӯравӣ вазъи иқтисодӣ ва иҷтимоии Украина мунтазам бад шуд. Иқтисод нисфи ба Русия вобаста буд; танҳо 20 % маҳсулоти саноатӣ сикли пӯшидаи дохилӣ доштанд.

Дар соли 1993, таваррум (инфлятсия) аз 10000 % зиёд шуд, дар соли 1994 — зиёда аз 400 %. Соли 1994 коҳиши рекордии ММД ба қайд гирифта шуд — 22,9 %. Қариб дар ҳама соҳаҳои иқтисодиёт истеҳсолот, аз ҷумла дар саноат — 27 %, дар сохтмон — 35 % коҳиш ёфт. Мувофиқи натиҷаҳои соли 1994 ММД-и Украина 54,4 % нисбат ба соли 1990 буд. Украина дар назди Русия барои манбаъҳои энергетикӣ қарзҳои калон дошт. Украина пули комилҳуқуқи миллӣ, низоми бонкӣ, фондҳои иҷтимоӣ, озуқаворӣ, молиявӣ ва дигар бозорҳоро надошт. Дарвоқеъ, ягон синфи миёна набуд, тиҷорати миёна ва хурд дар давраи ибтидоӣ буданд.

Мӯҳлати раёсати Леонид Кучмаро шартан метавон ба солҳои афтиши иқтисодӣ то соли 1998 тақсим кард, ки ММД ба 40,9 % -и соли 1990 расидааст ва ба давраи рушди иқтисодӣ дар солҳои 2000—2004, ки ба Украина дар соли 2004 имкон дод, ки Нишондиҳандаи ММД ба сатҳи соли 1994 расонад.

Солҳои бӯҳрон бо сатҳи пасти сармоягузорӣ, қарз аз аҳолӣ барои музди меҳнат ва нафақа ва мувофиқан қарзи аҳолӣ аз ҳаққи хидмати коммуналӣ ва бартеризатсияи иқтисодиёт қайд карда шуданд.

Ҳамзамон, муносибатҳои бозорӣ дар кишвар дар давраи раёсати Леонид Кучма ташаккул ёфтанд. Ба эътидол омадани вазъи иқтисодӣ имкон дод, ки соли 1996 гривна, пули миллии Украина ҷорӣ карда шавад.

Хусусигардонии хурду миёна, замин, аграрӣ, пулӣ, молиявӣ, буҷетӣ, андоз ва бисёр ислоҳоти дигар гузаронида шуданд. Барои солҳои 1995—2004 музди миёнаи меҳнат бо ҳисоби доллар 2,5 маротиба, сармоягузориҳои хориҷӣ — 11 маротиба, захираҳои тило ва асъор — 14 маротиба зиёд шуданд. Қарзҳо дар назди аҳолӣ барои нафақа ва музди меҳнат пардохта шуданд. Қарзҳо барои манбаъҳои энергетикӣ (пеш аз ҳама барои газ) дар назди Русия ва Туркманистон тавассути мубодила ҳал карда шуданд.

Дар аҳди Кучма, Украина нархи мӯътадили газро аз Федератсияи Русия таъмин кард; заводҳои нафткашонӣ бор карда шуданд; дар АЭС се агрегати энергетикӣ ба анҷом расид, баъзе иншооти роҳи оҳан аз нав сохта шуданд. Системаи ҳавасмандгардонии рушди соҳибкорӣ таъсис дода шуд. Бартер барҳам дода шуд, таваррум боздошта шуд, касри буҷа, сатҳи бори қарз, бори андоз ба иқтисодиёт ва аҳолӣ ба таври назаррас коҳиш ёфт, нишондиҳандаҳои савдои хориҷӣ ва тавозуни пардохт беҳтар шуданд, уҳдадориҳои қарз дар назди ХБА иҷро шуданд. Украина ҳамчун як кишвари дорои иқтисоди бозорӣ эътироф карда шуд.

Бинои давлатӣ

[вироиш | вироиши манбаъ]

Ҳамчун президент, Кучма идеяи таҳия ва қабули Конститутсияи нави Украинаро ҳамчун давлати мустақил пешбарӣ карда, ташаббускори имзои Аҳдномаи конститутсионӣ дар 8 июни соли 1995 буд[10]. Пас аз он ки раванди конститутсионӣ бо сабаби ба созиш наомада шудани қувваҳои мухталифи сиёсӣ ба мутаваққиф шудан оғоз кард, Кучма қарори худро дар бораи ба раъйпурсии умумихалқӣ расонидани матни Конститутсия эълон кард. Танҳо ин таҳдид Верховная Радаро маҷбур кард, ки раванди тасдиқи Конститутсияро суръат бахшад ва дар натиҷаи «шаби конститутсионӣ» 28 июни соли 1996 он қабул карда шуд[11][12].

Сиёсати хориҷӣ

[вироиш | вироиши манбаъ]

Дар сиёсати хориҷӣ Кучма принсипи ҳамкории бисёрвекторӣ ва баробарҳуқуқи Украинаро ҳам бо давлатҳои Ғарб ва ҳам бо кишварҳои Осиё, Амрикои Лотинӣ, Русия ва аъзои ИДМ пазируфт. 31 майи соли 1997 вай ҳамроҳ бо президенти Русия Борис Елтсин " Шартномаи дӯстӣ, ҳамкорӣ ва шарикии Федератсияи Русия ва Украинаро " имзо кард. Ва аллакай 9 июли соли 1997, ӯ «Оинномаи шарикии махсуси Украина ва НАТО» -ро имзо кард. 23 майи соли 2002 Шӯрои Амнияти Миллӣ ва Дифои Украина таҳти раёсати Кучма қарор кард, ки пайвастан ба НАТО ҳадафи стратегӣ барои ин кишвар аст.

Кучма яке аз ташаббускорони асосии таъсиси созмони ГУАМ дар соли 1997 буд. Ба гуфтаи аксари коршиносон, ин сохтор, ки Гурҷистон, Озарбойҷон, Молдова (ва баъдан Ӯзбекистонро) таҳти роҳбарии воқеии ғайрирасмии Украина муттаҳид кард, кӯшиши ташкили маркази алтернативии ҷозиба дар ИДМ ва муқовимат бо бартарияти ин фазои геополитикӣ бо Федератсияи Россия шуд[13].

Дар моҳи июни соли 2001, бо даъвати Кучма, Попи Рум Иоанни Павел II[14] ба Украина ташриф овард [1], ду маротиба Президенти ИМА Билл Клинтон бо даъвати Кучма бо сафари расмӣ ба Киев омад.

Дар соли 2001, Верховная Рада нисбати Леонид Кучма импичментро оғоз карданӣ шуд. Вай ба фурӯши ғайриқонунии силоҳ, ташкили лату кӯби вакил Аляксандр Эляшкевич айбдор карда шуд[15][16]. Леонид Кучма маъруфиятро аз даст медод. Рейтинги эътимоди ӯ 20 %, нобоварӣ — 60 % буд. Интихоби муҳлати сеюм барои ӯ камтар ва камтар воқеӣ мешуд.

Оила

[вироиш | вироиши манбаъ]
Леонид Кучма бо домодаш, соҳибкор Виктор Пинчук
  • Бародари калонӣ Александр Данилович Кучма (1928—1984), шахтёр, бар асари саратони шуш вафот кард[5].
    • Ҷиян Владимир Александрович Кучма — соҳибкор[17].
  • Хоҳар Вера Даниловна Тимошенко (Кучма), ки ба ҳайси ронандаи тепловоз кор мекард, дар синни 48-солагӣ аз сактаи мағзӣ даргузашт.
  • Зан Людмила Николаевна Кучма (1940) (зод. Талалаева). Людмила духтари ба фарзандӣ қабулшудаи Геннадий Туманов, муовини саринженери Южмаш (1952—1966), сармуҳандиси Саридораи техникии Вазорати мошинсозии умумии СССР (1966—1976) мебошад.
    • Духтар Елена Леонидовна Пинчук (1970), асосгузори Бунёди АНТИСПИД ва роҳбари шӯрои нозирони медиа-гурӯҳи StarLightMedia, ки ба он STB, ICTV, Novy, QTV, M1, M2 ва як қатор дигар ширкатҳои медиавӣ дохиланд. Вай бо як соҳибкори маъруф ва арбоби ҷамъиятӣ Виктор Пинчук издивоҷ кард[18] ; қаблан бо Игор Франчук издивоҷ карда буд.
      • Роман Игоревич Пинчук[19] (3 апрели 1991)[20].
      • Екатерина Викторовна Пинчук (4 июни соли 2003)[21].
      • Вероника Викторовна Пинчук (28 сентябри 2011)[22].

Ҷоизаҳо

[вироиш | вироиши манбаъ]
  • Ордени Байраки Сурхи Меҳнат (1976)
  • Ҷоизаи Ленинӣ (1979)
  • Ордени Нишони фахрӣ барои Ватан, дараҷаи 1 (Россия, 20 апрели 2004) — барои саҳми бузурги шахсӣ дар таҳкими дӯстӣ ва ҳамкории байни халқҳои Россия ва Украина[23] (орденро президенти Леонид Кучма тақдим кард Федератсияи Россия Дмитрий Медведев дар Кремл, 28 июли соли 2011))[24]
  • Фармони Ҷумҳурии Молдова (8 августи 2003) — ҳамчун нишони сипосгузории амиқ барои саҳми махсус дар рушди муносибатҳои дӯстӣ ва ҳамкории Украина ва Ҷумҳурии Молдова[25][26]
  • Ордени Истиқлолият (Озарбойҷон, 6 августи 1999) — барои хидматҳои бузург дар рушди дӯстӣ ва ҳамкории Украина ва Озарбойҷон, корҳои арзанда дар тавсеаи шарикии стратегии кишварҳо[27]
  • Ордени Вахтанг Горгазал дараҷаи I (Гурҷистон, 2013)[28]
  • Ордени Уқоби тилоӣ (Қазоқистон, 7 сентябри 1999) — барои саҳми барҷастаи шахсӣ дар таҳкими муносибатҳои анъанавии дӯстӣ ва бародарии байни халқҳои Қазоқистон ва Украина, хоҳиши бепоёни густариши ҳамкориҳои ҳамаҷониба ва мутақобилан судманди Қазоқистон[29]
  • Орден барои хидмати шоиста (Ӯзбекистон, 16 феврали 1998) — барои хидматҳои барҷаста дар таҳкими дӯстии байни халқҳои Узбекистон ва Украина, рушди муносибатҳои дуҷонибаи байнидавлатӣ, инчунин барои саҳми назаррас дар ҳифзи сулҳ ва субот, афзоиши нуфузи байналмилалии кишвар[30]
  • Дорандаи Салиби калони ордени Витаутаси Бузург (Литва, 20 сентябри 1996) — барои хидматҳояш дар рушди муносибатҳои наздисарҳадии Украина ва Ҷумҳурии Литва ва ҳамкории дӯстонаи байни халқҳо[31]
  • Дорандаи Салиби калони ордени Герсогии Гедиминас (Литва, 1998)[32]
  • Салиби Бузург бо ситораи ордени Гули Сафед (Финляндия, 1995)
  • Ордени Серафим (Шветсия, 23 марти 1999)[33]
  • Дорандаи Салиби калони ордени Нишони Ҷумҳурии Итолиё (Италия, 3 майи соли 1995)[34]
  • Занҷираи ордени Ордени Шоистаи шаҳрвандӣ (Испания, 4 октябри 1996)[35]
  • Занҷири бузурги ордени Инфанта дон Энрике (Португалия, 16 апрели 1998)[36]
  • Ордени Уқоби Сафед (Лаҳистон, 16 майи 1997)
  • Ситораи калони фахрӣ «Барои хидматҳо дар Ҷумҳурии Австрия» (Австрия, 1998)
  • Занҷири ордени Ситораи Руминия (Руминия, 2000)[37]
  • Ордени Мугунхва (Ҷумҳурии Корея, 1996)
  • Ордени Оилаи Шоҳонаи Бруней, дараҷаи 1 (Бруней, 2004)[38]
  • Ордени Инқилоби Бузурги Сентябр (Либия, 2003)[39]
  • Медали «Байтулмуқаддас 2000» (Мақомоти Миллии Фаластин, 2000)[40].
  • Медали солгарди «25 соли истиқлоли Украина» (19 августи 2016) — барои хидматҳои назарраси шахсӣ дар ташаккули Украинаи мустақил, тасдиқи соҳибихтиёрии он ва таҳкими нуфузи байналмилалӣ, саҳми назаррас дар сохтмони давлатӣ, иҷтимоӣ-иқтисодӣ, рушди фарҳангию маърифатӣ, фаъолияти фаъоли ҷамъиятӣ-сиёсӣ, хидмати софдилона ва бенуқсон ба халқи украин
  • Нишони фахрии Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил (16 сентябри 2004) — барои саҳми калон дар рушди дӯстӣ, ҳамсоягии нек, ҳамдигарфаҳмӣ ва ҳамкории мутақобилан судманд дар доираи Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ҳамчун Раиси Шӯрои Сарони давлатҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил[41]
  • Занҷири ордени қабри муқаддас (Патриархи Православии Ерусалим, 2000)
  • Ордени шоҳзодаи муқаддас Владимир, баробар ба ҳаввориён, дараҷаи I (UOC (MP), 1999)
  • Ордени Роҳиб Иля аз Муромец дараҷаи I (UOC (MP), 2004)[42]
  • Ҷоизаи давлатии Украина дар соҳаи илм ва технология дар соли 1993 (31 декабри соли 1993) — барои таҳияи тарроҳӣ, технологияи истеҳсолот ва рушди истеҳсоли силсилавии троллейбусҳои мусофиркаши сершумори силсилаи YuMZ-T (ҳамчун қисми як даста)[43]
  • Шаҳрванди фахрии вилояти Донетск (2002)[44]
  • Шаҳрванди фахрии Севастопол (2002)
  • Шаҳрванди фахрии Кривой Рог (22 октябри 1999)[45]
  • Гражданини фахрии Днепр
  • Гражданини фахрии Белгород-Днестровский
  • Шаҳрванди фахрии Полтава
  • Шаҳрванди фахрии Ереван (2002)
  • Унвони академики Академияи байналмилалии астронавтика[46]

Эзоҳ

[вироиш | вироиши манбаъ]
  1. ↑ Munzinger Personen (нем.)
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 Леонид Кучма: «Все время борьба. Ни одного важного решения без борьбы, без противостояния, без...(рус.). fakty.ua. 5 июни 2019 санҷида шуд.
  3. ↑ 3.00 3.01 3.02 3.03 3.04 3.05 3.06 3.07 3.08 3.09 3.10 Кучма Леонид Данилович. lb.ua. 5 июни 2019 санҷида шуд.
  4. ↑ Кучма побывал на могиле отца и раскритиковал Ющенко за 9 мая. podrobnosti (9 май 2007). 5 июни 2019 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 5 июни 2019.
  5. ↑ 5.0 5.1 Луканов відцифрував Кучму, Ющенка і закличе «не вбивати Януковича»(укр.). maidan.org.ua (6 июни 2012). 5 июни 2019 санҷида шуд.
  6. ↑ К 64-летию Леонида Кучмы — справка | Общество | Лента новостей «РИА Новости»
  7. ↑ Леонид кучма: "сейчас часто говорят: "данилыч, прости… " я очень дорожу этим. Убежден, что… — Газета «ФАКТЫ и комментарии»>
  8. ↑ Досье — Корреспондент(пайванди дастнорас — таърих). 24 феврали 2011 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 25 Январ 2011.
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 Леонид Кучма: биография уходящего президента. NEWSru.com (31 октябри 2004). 5 июни 2019 санҷида шуд.
  10. ↑ Конституційний Договір між Верховною Радою України та… | від 08.06.1995 № 1к/95-ВР (Сторінка 1 з 2)
  11. ↑ https://www.bbc.com/ukrainian/ukraine_in_russian/2012/06/120628_ru_s_constitution_anniversary
  12. ↑ День Конституции Украины — Как принималась Конституция Украины
  13. ↑ Внешнеполитический стартап Кучмы таки сработал. comments.ua. Comments.UA (11 октябри 2013).
  14. ↑ Иоанн Павел II прибыл в Киев. newsru.com. Newsru.com (23 июни 2001).
  15. ↑ Второй президент. — Дело, 09.08.2006. — № 192
  16. ↑ День в истории — 10 июля. — РИА Новости, 10.07.2005
  17. ↑ Селяне ходят к Кучме домой, а на его 70-летие споет Элтон Джон | Новости Украины | Накануне юбилея бывшего президента мы побывали на месте будущего праздника и в его родном селе
  18. ↑ Дочь Кучмы сменила фамилию — Украина — ТСН.ua. 8 май 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 25 Январ 2018.
  19. ↑ Внук Кучмы в составе команды "Интерпайпа" восстанавливает Хьюстон после урагана. Интерфакс-Украина (26 октябри 2017).
  20. ↑ Игорь Франчук: Я не обращаю внимания на характеристики «держатель наследства внука президента» | Украинская правда
  21. ↑ Елена Пинчук родила дочь — Газета «ФАКТЫ и комментарии»
  22. ↑ У Кучмы родилась внучка
  23. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 20 апреля 2004 года № 556 «О награждении орденом „За заслуги перед Отечеством“ I степени Кучмы Л. Д.»
  24. ↑ В Кремле Медведев вручил Кучме орден «За заслуги перед Отечеством» I степени. 8 май 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 25 Январ 2018.
  25. ↑ Указ Президента Республики Молдова от 8 августа 2003 года № 1437 "О награждении Его Превосходительства господина Леонида Кучмы орденом «Ordinul Republicii». 8 май 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 31 октябри 2020.
  26. ↑ Владимир Воронин наградил Леонида Кучму «Орденом Республики». 8 май 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 18 Декабри 2007.
  27. ↑ Указ Президента Азербайджанской Республики от 6 августа 1999 года № 177 «О награждении орденом „Независимость“ президента Украины Леонида Даниловича Кучмы». 8 май 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 11 ноябри 2018.
  28. ↑ State Awards Issued by Georgian Presidents in 2003-2015(англ.). IDFI. 12 май 2019 санҷида шуд.
  29. ↑ Указ Президента Республики Казахстан о награждении орденом «Золотого орла» (Золотой Орел) Л. Д. Кучмы Бойгонӣ шудааст 8 марти 2008  сол.(пайванди дастнорас)[[Гурӯҳ:Википедиа:Мақолаҳо бо пайвандҳои дастнорас аз Хато: замони ғайримиҷоз]]
  30. ↑ Указ Президента Республики Узбекистан от 16 февраля 1998 года "О награждении Президента Украины Кучмы Леонида Даниловича орденом «Буюк хизматлари учун» Бойгонӣ шудааст 10 май 2021  сол. // Народное слово выпуск № 33-34 (1817—1818)
  31. ↑ Dėl L.Kučmos apdovanojimo Vytauto Didžiojo 1-ojo laipsnio ordinu
  32. ↑ Сайт Президента Литвы. 8 май 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 3 Январ 2006.
  33. ↑ Lista över mottagare av Serafimerorden
  34. ↑ Le onorificenze della Repubblica Italiana
  35. ↑ Bollettino Ufficiale di Stato
  36. ↑ Информация на сайте Президента Португалии(порт.)(пайванди дастнорас)[[Гурӯҳ:Википедиа:Мақолаҳо бо пайвандҳои дастнорас аз Хато: замони ғайримиҷоз]]
  37. ↑ Tabella degli insigniti
  38. ↑ Кучма в гостях ӯ султана
  39. ↑ Кучма получил орден из рук диктатора-пособника террористов
  40. ↑ Medal of Bethlehem, 2000(англ.)
  41. ↑ Протокольное Решение Совета глав государств СНГ «О награждении Почётным знаком Содружества Независимых Государств» (Совершено в Астане 16 сентября 2004 года)
  42. ↑ В Севастополе освящён восстановленный храм святого равноапостольного князя Владимира. 8 май 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 29 сентябри 2007.
  43. ↑ Указ Президента України № 617/93 від 31 грудня 1993 року «Про присудження Державних премій України в галузі науки і техніки 1993 року»(укр.)
  44. ↑ Бубка стал Почетным гражданином Донецкой области(пайванди дастнорас — таърих). 22 Январ 2008 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 28 ноябри 2012.
  45. ↑ Кучма Леонид Данилович — Почётный гражданин Кривого Рога. 8 май 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 2 апрели 2015.
  46. ↑ Кучма получил звание академика Международной академии астронавтики(рус.). ТАСС. 16 марти 2020 санҷида шуд.
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/w/index.php?title=Леонид_Кучма&oldid=1401943"