Jump to content

Созмони Милали Муттаҳид

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод
(Тағйири масир аз Созмони Миллали Муттаҳид)
Парчами СММ
Харитаи СММ

Созмони Милали Муттаҳид (СММ) — созмони байналмилалӣ аст, ки кишварҳои пирӯз дар ҷанги дувуми ҷаҳонӣ барои пуштибонӣ ва устувории сулҳу амният дар ҷаҳон ва густариши ҳамкорӣ миёни кишварҳо бунёд кардаанд. Мақсади асосии СММ нигоҳдории сулҳ ва амнияти байналмилалӣ, инкишофи муносибатҳои аҳлона дар заминаи эҳтироми принсипҳои баробарҳуқуқӣ ва худмуайянкунӣ: ҳамкории байналмилалӣ доир ба ҳалли мушкилоти сиёсӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ, маданӣ, ҳавасмандгардонӣ нисбат ба ҳуқуқи инсон ва амсоли инҳо мебошад.

Созмони Милали Муттаҳид аз шаш ташкилоти асосии амалиётӣ иборат аст: Маҷмаи Умумӣ, Шӯрои Амният, Шӯрои Иқтисодӣ ва Иҷтимоӣ, Суди Байналмилалӣ, Дабирхонаи СММ ва Шӯрои Амбор, гарчанде Шӯрои Амбор аз соли 1994 инҷониб фаъол нест.[1][2] Системаи СММ шумораи зиёди муассисаҳои махсусгардонидашуда, фондҳо ва барномаҳоро дар бар мегирад, аз ҷумла Гурӯҳи Бонки Ҷаҳонӣ, Созмони Умумиҷаҳонии Тандурустӣ,[3] Барномаи Умумиҷаҳонии Озуқа, ЮНЕСКО ва ЮНИСЕФ. Гузашта аз ин, ба созмонҳои ғайриҳукуматӣ метавонад мақоми машваратӣ дар назди Шӯрои Иқтисодӣ ва Иҷтимоӣ ва дигар муассисаҳо дода шавад.[4][5]

Мақоми ташкилотии асосии маъмурии СММ котиби генералӣ мебошад, ки ҳоло Антониу Гутерриш, сиёсатмадор ва дипломати португалист.[6][7] Ӯ 1-уми январи соли 2017 ба вазифа дар давраи панҷсолаи аввал шуруъ кард ва 8-уми июни соли 2021 дубора интихоб шуд. Созмон аз ҳисоби саҳмҳо аз давлатҳои узв ва хайрияҳои ихтиёрӣ маблағгузорӣ мешавад.

СММ, кормандонаш ва агентиҳояш шумораи зиёди Ҷоизаҳои Нобелии Сулҳро ба даст овардаанд, гарчанде дигар баррасии самарабахшии он мухталиф ҳастанд. Баъзе шарҳдиҳандагон созмонро пешвои соҳаҳои сулҳ ва рушди башар мешуморанд, дар ҳоле ки дигарон барои самарабахшии номутаносиб, пешгӯинашавандагӣ ва коррупсия.

Созмони Милали Муттаҳид ҳамчун илҳомбахши Модели фаъолияти беруназмактабии Созмони Милали Муттаҳид (ё MUN) тарзи амалӣ шудааст.[8] MUN - имитсияи фаъолияти Созмони Милали Муттаҳид мебошад, ки ба асоси рӯзномаи СММ ва раванди он асос ёфтааст. Умуман, он аз ҷониби хонандагони мактабҳои олӣ ва донишҷӯёни донишгоҳҳое, ки конфронсҳо ташкил мекунанд, ки кори кумитаҳои гуногуни СММ-ро барои баррасии масъалаҳои муҳимтарими рӯз имитсия менамоянд, ташриф оварда мешавад. Имрӯз MUN ба даҳҳо ҳазор одамон дар саросари ҷаҳон дар бораи фаъолияти СММ маълумот медиҳад. Дар миёни хатмкунандагони MUN шахсони маъруф ва барҷаста бисёранд, мисли собиқ котиби генералии СММ Пан Ги Мун.[9]

Таърихи СММ

[вироиш | вироиши манбаъ]
Бинои СММ дар шаҳри Ню Йорк
Бинои СММ дар шаҳри Ню Йорк

Пеш аз СММ ташкилоти Лигаи Миллатҳо, дар соли 1919 таъсис дода шуда буд. Номи Созмони Милали Муттаҳид, аз тарафи президенти ИМА Франклин Д. Рузвелт пешкаш карда шуда буд, ва дар Эъломияи Созмони Милал 1 январи соли 1942 истифода бурда шуд, вақте ки намояндагони 26 давлатҳо аз номи ҳукумати худ муборизаро бар зидди Ҳитлер ба ӯхда гирифтанд.

Дар ҳоли ҳозир СММ 192 давлатро дарбар мегирад. Аз рӯйхати давлатҳои пазируфтаи мустақил, танҳо Ватикан ба СММ дохил нест.

Низомномаи СММ

[вироиш | вироиши манбаъ]
Ассамблеяи Генералии Созмони Милали Муттаҳид

Декларатсияҳо и конвенсияҳои СММ

[вироиш | вироиши манбаъ]

Сохтори СММ

[вироиш | вироиши манбаъ]
Дабири Созмони Милали Муттаҳид Антонио Гутерриш

Штаб-квартираи СММ дар шаҳри Ню-Йорк ҷойгир аст. Идораи асосии СММ ин:

иборат мебошанд.[10]

Фаъолияти СММ

[вироиш | вироиши манбаъ]

СММ конференсияҳо ва форумҳо мегузаронад, ки дар онҷо ҳаллу фасли масъалаҳои байналмилалӣ муҳокима карда мешаванд. Ба он чунин масъалаҳо дохил мешаванд:

Ҷоизаи Нобелӣ

[вироиш | вироиши манбаъ]

СММ — барандаи Ҷоизаи Нобел (2001) мебошад. Ҷоизаро ташкилот ва шахсан Дабири куллӣ он Кофи Аннан байни худ тақсим намуданд. Дар соли 1988, нахустин маротиба барандаи ҷоизаи Нобелӣ оид ба сулҳ — Қудратҳои сулҳовари СММ буд.

Забонҳои расмӣ

[вироиш | вироиши манбаъ]

Аъзоёни СММ

[вироиш | вироиши манбаъ]

Аъзоёни нахустини СММ 50 давлатро ташкил медод. Низомномаи СММ — дар конференсияи шаҳри Сан-Франциско 26 июни 1945 имзо шудааст. Дар давраи 19462002 СММ боз 140 давлатро ба узвият пазируфт. Дар ҳоли ҳозир СММ 192 давлатро дарбар мегирад.

  1. Principal organs. www.britannica.com. 7 феврали 2025 санҷида шуд.
  2. United Nations 101: The Six Primary Organs of the UN. www.amun.org. 7 феврали 2025 санҷида шуд.
  3. What is the World Health Organization and why does it matter?. news.un.org. 7 феврали 2025 санҷида шуд.
  4. UN consultative status for NGOs: politics, processes and privileges. www.devex.com. 7 феврали 2025 санҷида шуд.
  5. The Role of Nongovernmental Organizations. www.sweetliberty.org. 7 феврали 2025 санҷида шуд.
  6. The Role of the UN Secretary-General. www.cfr.org. 7 феврали 2025 санҷида шуд.
  7. Antonio Guterres. www.forbes.com. 7 феврали 2025 санҷида шуд.
  8. Model United Nations. empowerly.com. 7 феврали 2025 санҷида шуд.
  9. The Re-Emergence of Conquest: International Law and the Legitimate Use of Force. link.springer.com. 7 феврали 2025 санҷида шуд.
  10. http://andesha.tj/node/423(пайванди дастнорас)
Анбори Википедиа дар бораи ин мавзӯъ гурӯҳ дорад: