Ҳуснӣ Муборак

Ҳуснӣ Муборак
Ҳуснӣ Муборак
	ар. حُسني مُبارك‎
Президенти Миср
	14 октябр 1981 — 11 феврал 2011
Пешгузашта	Суфӣ Ҳасан Абутолиб
Ҷонишин	Муҳаммад Ҳусайн Тантовӣ
Таваллуд	4 май 1928[…]; Kafr el-Muṣīlḥa منوفيه[d], Вилояти Минуфия, Подшоҳии Миср[d];
Даргузашт	25 феврал 2020[…] (91 сол); Қоҳира, Миср;
Мадфан	Heliopolis[d];
Ҳамсар	Suzanne Mubarak[d]
Фарзандон	Alaa Mubarak[d] ва Gamal Mubarak[d]
Ҳизб	National Democratic Party[d]; Arab Socialist Union[d];
Таҳсилот	Академияи ҳарбии Миср[d] (1949); Military Academy of the General Staff of the Armed Forces of Russia[d]; Supreme Military Institute of the Armed Forces of the Kyrgyz Republic[d]; M.V. Frunze Military Academy[d];
Фаъолият	сиёсат
Эътиқод	суннӣ
Соядаст
Ҷоизаҳо	ҷоизаи Ҷавоҳирлаъл Неҳрӯ (1995) honorary doctor of the Peking University[d] (1999) доктори фахрии Донишгоҳи давлатии муносибатҳои байналмилалии Маскав (МГИМО)[d]
Навъи артиш	Egyptian Air Force[d]
Рутба	air marshal[d]
Набардҳо	Suez Crisis[d]; North Yemen civil war[d]; Six-Day War[d]; War of Attrition[d]; Yom Kippur War[d]; Libyan–Egyptian War[d]; Gulf War[d];
	Парвандаҳо дар Викианбор

Ҳуснӣ Муборак (номи пурра: Муҳаммад Ҳуснӣ Сайид Муборак ; ар. محمد حسنى سيد مبارك‎ ‎ англ. Hosni Mubarak ; 4 май соли 1928, Кафрул-Мусайла - 25 феврали 2020,^[9] Қоҳира ) — президенти чоруми Миср аз 14 октябри соли 1981 то 11 феврали соли 2011.

Ҳуснӣ Муборак пас аз хидмати тӯлонӣ дар нерӯҳои ҳавоии Миср муовини раиси ҷумҳури Миср таъйин шуд. Мувофики конститутсия вай баъди кушта шудани президент Анвар Содот дар паради харбӣ 6 октябри соли 1981 президент таъйин шуд. 11 феврали соли 2011 дар натиҷаи инқилоб дар Миср истеъфо дод ва қудратро ба Шӯрои олии нерӯҳои мусаллаҳ супурд ^[10] Ӯ бо иттиҳоми фасод ва сӯиистифода аз мақом ба зиндон маҳкум шуд. Дар охири ҳукмрониаш сарвати Муборак ва хонаводааш аз 1-5 ^[11]^[12] то 40-70 ^[13]^[14] миллиард доллар арзёбӣ мешуд.

Зиндагинома

Ҳуснӣ Муборак 4 майи соли 1928 дар деҳаи Кафр-ул- Мусайлаҳаи волии Шибинулқум ( вилояти Минуфия ), воқеъ дар яке аз сераҳолитарин манотиқи кишвар, дар шимолу ғарби Қоҳира ба дунё омадааст. Падари ӯ ас-Саид Иброҳим Муборак дар низоми додгоҳии марказҳои вилоят ва ноҳияҳо ва сипас тақрибан бист сол дар додгоҳи вилоятии Шибин ал-Комӣ ба ҳайси мансабдор кор кардааст. Баъди инқилоби июлии соли 1952 ас-Саид Иброҳим Муборак ба сифати инспектор ба Вазорати адлия ба Қоҳира фиристода шуд.

Баъди хатми мактаби миёна Муборак ба хидмати ҳарбӣ рафт. Ӯ Академияи ҳарбии Қоҳираро хатм карда, соли 1949 дар онҷо дараҷаи бакалаврӣ дар илми ҳарбӣ гирифтааст. Соли дигар, соли 1950, Ҳуснӣ Муборак ба Академияи Нерӯҳои Ҳавоии Билбайс дохил шуд ва дар он ҷо дараҷаи бакалаврӣ дар соҳаи авиатсияро ба даст овард ва дар соли 1952 ба эскадриллҳои ҷангӣ таъйин карда шуд ва дере нагузашта ба ҳавопаймоҳои бомбаандоз гузашт. Чанд сол инструктори Академияи қувваҳои харбии хавой буд. Вай дар чангҳои бебарор барои Миср дар мохи октябри соли 1956 ба мукобили Англия, Франция ва Исроил иштирок дошт. Солҳои 1959-60 дар ИҶШС таҳсил карда, дар полки таълимии авиатсионии шаҳри Фрунзе ҳавопаймои бомбаандози Ил-28-ро азхуд кардааст. Баъд вай дар самолёти вазнини бомбаандози Ту-16 парвоз карданро омухт. Солҳои 1962—63 дар хайати контингенти Миср дар чанги граждании Яман иштирок карда, ба эскадрильяи бомбаандоз фармондехй мекард. Солҳои 1964-65 Академияи ҳарбии ба номи Фрунзе дар Москва. Аз соли 1965 ба бригадаи авиатсионй рохбарй карда, сардори базаи хавоии Кохира буд.

Ҳуснӣ Муборак дар ҷанги Арабу Исроил дар соли 1967 ширкат дошт, ки ҳавопаймоҳои Миср ба таври фалокатбор шикаст хӯрда, қариб пурра нобуд карда шуданд. Аз соли 1967 — Сардори Академиям қувваҳои харбии хавой бо максади хеле зиёд кардани шумораи лётчикҳои тайёркардаи академия раванди таълимиро аз нав сохт. Соли 1970 Муборак Сардори ситоди қувваҳои харбии хавоии Миср таъйин шуд. Ӯ чанд амалиёти бомуваффақияти ҷангии Нерӯҳои Ҳавоиро дар солҳои 1970-72, дар замони ҷанги миёни Миср ва Исроил раҳбарӣ кардааст. Дар соли 1972 фармондеҳи нерӯҳои ҳавоии Миср ва муовини вазири дифоъи Миср шуд. Моҳи октябри соли 1973 ӯ нерӯҳои ҳавоии Мисрро дар замони Ҷанги Қиёмат, ки бо номи Ҷанги даҳуми Рамазон низ маъруф аст, раҳбарӣ мекард. Баъд қувваҳои харбии хавоии Миср бори аввал бар қувваҳои харбии хавоии Исроил як катор галабаҳои барчаста ба даст оварданд. Ҳарчанд Исроил пеш аз анҷоми ҷанг ташаббусро ба даст гирифта тавонист, аммо амалиёти нерӯҳои ҳавоии Миср муваффақ ҳисобида шуд, ки ин ба Муборак шуҳрати қаҳрамони миллӣ овард. Соли 1974 ба унвони сармаршали авиатсия дода шуд.

Мохи апрели соли 1975 бо қарори президенти Миср Анвар Содот Муборак ноиб-президенти Миср ва дар соли 1978 низ ҷонишини раиси Ҳизби миллим демократй интихоб шуд. То он вақт Муборак ба сиёсат машғул набуд. Қарори Содотро бисёриҳо ҳамчун хоҳиши дарёфти дастгирӣ дар шакли як мансабдори аз ҷиҳати сиёсӣ бетараф, фасодзада ва маъруфи баландрутбаи низомии худ медонистанд.

Ҳуснӣ Муборак бо орденҳои Миср “Ситораи фахрӣ” ( 1973 ), “Ситораи Синай” ( 1973 ), “Гарданбанди дарёи Нил” ( 1974 ) ва дигар ордену медалҳо ва ҷоизаҳои давлатӣ сарфароз гардидааст. Ҳамаи мукофотҳоро дар давраи хидмати харбӣ гирифта буд. 27 сол аст, ки раёсати Муборак танҳо бо нишонҳои ҷашнӣ ва ҷоизаҳои хориҷӣ сарфароз шудааст. Дар гузашта Ҳуснӣ Муборак гоҳе дар чорабиниҳои сирф низомӣ бо либоси низомӣ зоҳир мешуд, аммо ахиран президенти Миср дар тан либоси аврупоии ғайринизомӣ ба бар мекунад.

24 феврали соли 2020 адвокат гуфт, ки Муборак дар реаниматсия қарор дорад: саломатиаш баъди ҷарроҳии рӯда мушкил буд ^[15]

Ӯ 25 феврали соли 2020 дар Қоҳираи Миср даргузашт.^[16] Ҳангоми марг ӯ 91 сола буд.^[17]

Миср дар замони Ҳуснӣ Муборак

Дарҳол пас аз ба қудрат расидан Муборак барои мубориза бо фасод як қатор чораҳо андешид. Бисёр аъзоёни гирду атроф, инчунин аъзоёни оилаи президенти собиқ Анвар Содот ва баъзе ходимони олимартаба ба суд кашида шуданд.

Президент Муборак дар ҳамапурсӣ дар солҳои 1987, 1993 ва 1999 бо аксарияти овозҳо такроран интихоб шудааст. Аммо овоздиҳӣ танҳо барои як номзаде, ки аз ҷониби Маҷлиси Миллӣ пешбарӣ шудааст, сурат мегирифт, ки Миср борҳо мавриди интиқоди кишварҳои демократии устувор қарор гирифтааст. Зарурати баргузории раъйпурсӣ бо нигоҳ доштани вазъи изтирорӣ дар кишвар, ки дар натиҷаи ташдиди мушкили исломӣ тавассути фаъолияти созмонҳои радикалӣ ба вуҷуд омадааст, асоснок карда шуд.

Муборак сиёсати Анвар Содотро нисбат ба оппозиция аз нав дида баромад. Садҳо аъзои созмонҳои мухолиф аз зиндонҳо раҳо шуданд, шароити мухолифин сабук шуд ва ба онҳо иҷоза дода шуд, ки нашрияҳои худро нашр кунанд.

Ҳамзамон, Муборак ҳамчун як муборизи шадиди зидди зуҳуроти бунёдгароии исломӣ дар Миср шинохта шудааст. Як катор ташкилотҳои радикалй торумор карда шуда, баъзе аъзоёни онҳо ба қатл расонда шуданд. Аз ҷумла, иштироккунандагони суикасди президент Анвар Содот баъди мурофиаи намоишй ба қатл расонда шуданд.

Дар посух ба ин тадбирҳои қатъӣ соли 1982 бунёдгароён Муборакро ба қатл маҳкум карданд. Шаш суиқасд ба ҷони ӯ сурат гирифт ^[18]. Дутои онҳо ба оммаи васеъ маълум гардид - соли 1995 ҳангоми сафараш ба Эфиопия дар Аддис-Абеба мошини ӯро аз силоҳи автоматӣ тирборон карданд ва соли 1999 дар яке аз намоишҳо Муборакро бо корд захмӣ карданд. Дар ҳарду ҳолат Муборак осеб надидааст.

Дар соли 2005 ислоҳот ба Қонуни асосии кишвар қабул шуд, ки ба ҳизбҳо ҳуқуқи пешбарии номзадҳои худро ба президентӣ дод. Аввалин интихоботи президентӣ тибқи низоми нав 7 сентябри соли 2005 баргузор шуд. Ҳуснӣ Муборак, тавре интизор мерафт, бар онҳо пирӯзии комил ба даст овард. Бо вуҷуди ин, қонунияти ин интихобот ба далели қафомонии қонуншиканиҳои ҳуҷҷатгузорӣ зери суол шудааст.

Бозгашти Миср ба Лигаи кишварҳои араб

Миср ягона кишваре буд, ки дар таърихи Лигаи кишварҳои араб аз узвияташ бар асари созишномаи сулҳи соли 1979 бо Исроил ( созишномаҳои Кэмп Дэвид ) маҳрум карда шуд. Бо вуҷуди ин, дар соли 1989, Муборак муваффақ шуд, ки узвияти Мисрро дар Лига тамдид кунад. Миср дар айни замон яке аз бонуфузтарин аъзои Лига мебошад.

Ирсият

Аз соли 2000 инҷониб писари хурдии Муборак, Ҷамол, борҳо ба вазифаҳои баландтари Ҳизби миллии демократӣ таъйин шудааст. Ӯ ҷонибдори насли нави неолибералҳо маҳсуб мешавад. Ба далели афзоиши маҳбубияти Ҷамол ва густариши нуфузаш, овозаҳое паҳн шуданд, ки ӯ дар курсии президенти кишвар ҷойгузини падараш мешавад. Аммо инро ҳам президент ва ҳам Ҷамол Муборак борҳо ошкоро рад карданд. Бисёриҳо боварӣ доштанд, ки чунин интиқоли меросии қудрат дар асл маънои баргаштан ба низоми мутлаққиятро дорад.

Эътирозҳои соли 2011

Дар аввали соли 2011 тазоҳуроти оммавии зиддиҳукуматӣ дар як қатор кишварҳои арабӣ бар сари масоили иқтисодӣ ва иҷтимоӣ шурӯъ шуд. Мавҷи ошӯбҳо аз воқеаҳои Тунис илҳом гирифта буд, ки дар он ҷо президент Бен Алӣ бар асари эътирозҳои мардумӣ сарнагун шуд. 25 январи соли 2011 чанд ҳазор нафар дар Қоҳира бо талаби истеъфои Ҳуснӣ Муборак ба майдон баромаданд.

Эътирозҳо дар Миср 18 рӯз идома карданд.

11 феврали соли 2011 Президенти Миср Ҳуснӣ Муборак истеъфо дод; Пеш аз рафтан, Муборак дастур дод, ки кишварро Шӯрои олии Қувваҳои Мусаллаҳ,^[19] бо сардории вазири дифоъ Муҳаммад Ҳусайн Тантовӣ идора кунад.^[20]

Эзоҳ

↑ Internet Movie Database (ингл.) — 1990.
↑ Энциклопедия Брокгауз (нем.)
↑ Gran Enciclopèdia Catalana (кат.) — Grup Enciclopèdia, 1968.
↑ Dictionary of African Biography (ингл.) / E. K. Akyeampong, Henry Louis Gates, Jr. — NYC: OUP, 2012.
↑ https://www.aljazeera.com/news/2020/02/egypt-president-hosni-mubarak-dies-91-200225105344417.html
↑ https://www.nytimes.com/2020/02/25/obituaries/hosni-mubarak-dead.html
↑ ^7.0 ^7.1 L’ancien président égyptien Hosni Moubarak est mort (фр.) / J. Fenoglio — Paris: Société éditrice du Monde, 2020. — ISSN 0395-2037; 1284-1250; 2262-4694
↑ Чешская национальная авторитетная база данных
↑ Повідомлення про смерть політика від єгипетського незалежного видання Mada Masr.
↑ Президент Єгипту подав у відставку
↑ нусхаи бойгонӣ. 13 феврали 2022 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 17 октябри 2018.
↑ https://abcnews.go.com/Blotter/hosni-mubaraks-wealth-thief-big-thief/story?id=12897677
↑ https://abcnews.go.com/Business/egypt-mubarak-family-accumulated-wealth-days-military/story?id=12821073
↑ Mubarak family fortune could reach $70bn, says expert. The Guardian (4 лютого 2011). 9 червня 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 14 апрели 2021. (англ.)
↑ Ex-President Hosni Mubarak in intensive care unit: Lawyer
↑ Помер екс-президент Єгипту Хосні Мубарак - ЗМІ(укр.). www.unian.ua. 25 феврали 2020 санҷида шуд.
↑ Former Egyptian President Hosni Mubarak dies (en-GB), BBC News (25 феврали 2020). Проверено 25 феврали 2020.
↑ Помер Хосні Мубарак: що відомо про колишнього президента Єгипту. 24 Канал. 25 феврали 2020 санҷида шуд.
↑ Мубарак ушел в отставку //LENTA.RU(рус.)
↑ Військову раду Єгипту очолив міністр оборони країни М.Тантаві

Сарчашмаҳо ва пайвандҳо

Ҳуснӣ Муборак дар вебсайти расмии нерӯҳои ҳавоии (англ.)
Стивен Глайнис Миср пас аз Муборак // Миллат (англ.) апрели 2009
Тарҷумаи ҳоли Ҳуснӣ Муборак Бойгонӣ шудааст 8 май 2021 сол. дар www.middleeast.org.ua (Маркази иттилоотии Шарқи Наздик Бойгонӣ шудааст 7 феврали 2022 сол. (рус.)
Ҳуснӣ Муборак дар www.peoples.ru (рус.)

Адабиёт

Муборак Муҳаммад Ҳуснӣ Сайд // Энсиклопедияи дипломатии Украина : Дар 2 ҷилд / Муҳаррир.: Л. ДАР. Губерский (раис) ва дигарон. - Киев: Дониши Украина, 2004 - Ҷилди 2 - 812с. ISBN 966-316-045-4
Ю Скороход. Муборак Муҳаммад Ҳуснӣ Саид // Энсиклопедияи сиёсӣ. Сармухаррир: Ю Левенец (раис), Ю Шаповал (чонишини раис) ва дигарон. - Киев: Нашриёти парламентӣ, 2011. - саҳ.470 ISBN 978-966-611-818-2
Чикризова ОС Ҳуснӣ Муборак: "Фиръавн охирини" Миср // Бюллетени PFUR. Силсила: Таърихи умумӣ. 2015. № 2.

[_fbf2733e47e8190c-1] Internet Movie Database (ингл.) — 1990.

[_921e85b6cd2bce38-2] Энциклопедия Брокгауз (нем.)

[_164dace34d2471a0-3] Gran Enciclopèdia Catalana (кат.) — Grup Enciclopèdia, 1968.

[_cb5368a401f50da9-4] Dictionary of African Biography (ингл.) / E. K. Akyeampong, Henry Louis Gates, Jr. — NYC: OUP, 2012.

[_5cc063989da37223-5] ttps://www.aljazeera.com/news/2020/02/egypt-president-hosni-mubarak-dies-91-200225105344417.html

[_ce90a38fb54439db-6] ttps://www.nytimes.com/2020/02/25/obituaries/hosni-mubarak-dead.html

[_ab72a0d2bcb00e13-7] 7.0 ^7.1 L’ancien président égyptien Hosni Moubarak est mort (фр.) / J. Fenoglio — Paris: Société éditrice du Monde, 2020. — ISSN 0395-2037; 1284-1250; 2262-4694

[_644039d99ff5bd60-8] Чешская национальная авторитетная база данных

[9] Повідомлення про смерть політика від єгипетського незалежного видання Mada Masr.

[10] Президент Єгипту подав у відставку

[11] нусхаи бойгонӣ. 13 феврали 2022 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 17 октябри 2018.

[12] ttps://abcnews.go.com/Blotter/hosni-mubaraks-wealth-thief-big-thief/story?id=12897677

[13] ttps://abcnews.go.com/Business/egypt-mubarak-family-accumulated-wealth-days-military/story?id=12821073

[14] Mubarak family fortune could reach $70bn, says expert. The Guardian (4 лютого 2011). 9 червня 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 14 апрели 2021. (англ.)

[15] Ex-President Hosni Mubarak in intensive care unit: Lawyer

[16] Помер екс-президент Єгипту Хосні Мубарак - ЗМІ(укр.). www.unian.ua. 25 феврали 2020 санҷида шуд.

[17] Former Egyptian President Hosni Mubarak dies (en-GB), BBC News (25 феврали 2020). Проверено 25 феврали 2020.

[18] Помер Хосні Мубарак: що відомо про колишнього президента Єгипту. 24 Канал. 25 феврали 2020 санҷида шуд.

[19] Мубарак ушел в отставку //LENTA.RU(рус.)

[20] Військову раду Єгипту очолив міністр оборони країни М.Тантаві

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]