Ҷумҳурии Мардумии Чин
|
|
| |
| Шиор: «Суруди миллӣ» | |
| Суруди миллӣ: «[[Суруди миллии Ҷумҳурии Халқии Чин|Марши хоҳишмандон
]]» | |
| Рӯзи истиқлолият | |
| Забони расмӣ | Забони чинӣ |
| Пойтахт | Пекин |
| Шаҳри калонтарин | Шанхай |
| Идораи давлат | Сотсиализм |
| Раиси Ҷумҳур | Сӣ Ҷинпинг |
| Масоҳат • Ҳамагӣ • Фоизи об. |
4-ум ҷой дар ҷaҳон 9,596,961 км² 0.28 % |
| Аҳолӣ • Ҳамагӣ (2013) • Зичӣ |
1-ум ҷой дар ҷaҳон 1,357,380,000 135 нафар/км² |
| ММД • Ҳамагӣ (2013) • Ба сари аҳолӣ |
2-ум ҷой дар ҷaҳон 16.149 трлн. $ 11,868 $ |
| Пули миллӣ | Юан (CNY, код 156)[1] |
| Интернет-Домен | .cn |
| Коди телефон | +86 |
| Соат | UTC +8 |
 | Ин мақола бояд ба таври комил бознависӣ шавад. |
 | Дар нусхаи забонии дигар мақолаи пурратар аст: China(англ.).
Шумо метавонед мақоларо бо иловаи тарҷума муфассалтар кунед ва ба лоиҳа кӯмак кунед. Дар ҳамин ҳол, бинобар риояи қоидаҳои нашр, шаблони {{Мақолаи тарҷумашуда}}-ро дар саҳифаи баҳс ишора кунед, ё пайвандро ба саҳифаи манбаъ (сарчашма) дар шарҳи вироиш нишон диҳед. |
Ҷумҳурии Мардумии Чин (ҶХЧ) (Ҷумҳурии Халқии Хитой (Чин); чинии сунатӣ: 中華人民共和國, сода: 中华人民共和国, пинйин: Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó), бештар маъруф ба Чин (Хитой; чинии сунатӣ: 中國, сода: 中国, пинйин: Zhōngguó)[1], — давлат дар Осиёи Шарқӣ. Калонтарин кишвари сернуфуз дар ҷаҳон (беш аз 1,38 млрд[2], аксарияти аҳолӣ — қавман чиниҳо, худномгузорӣ — ҳон); аз нуқтаи назари масоҳат дар ҷаҳон, мақоми савумминро пас аз Русия ва Канада дорад.
Ҷумҳурии Халқии Чин бо 14 кишвар ҳамсарҳад аст: Афғонистон, Бутан, Мянма (Бирма), Ҳиндустон, Қазоқистон, Қирғизистон, Лаос, Муғулистон, Непал, ҶХДК, Покистон, Русия, Тоҷикистон, Вйетнам ва бо Ҷопон сарҳади оби дорад.
Таърих[вироиш | вироиши манбаъ]
.gif)
Тамаддуни Чин — яке аз қадимтарин дар ҷаҳон мебошад. Аз рӯи тасдиқи олимони чинӣ, тамаддуни чинӣ зиёда аз панҷ ҳазор солро ташкил медиҳад, аз ҷумла дастхатҳои нодири таърихӣ воқеаҳои 3500 сол муқаддам рӯй додаро инъикос кардаанд. Мавҷудияти сохтори маъмурии идоракунии давлатӣ, ки сулолаҳои гуногун онро бозсозӣ намудаанд ва азхуд намудани киштзорҳои бузурги назди соҳилҳои дарёҳои Хуанхэ ва Янтсзы, афзалиятнокии хоҷагидории давлатҳои чиниро нисбат ба қабилаҳои кӯчии ваҳшӣ ва кӯҳистонӣ, тақозо мекард.
Тамаддуни чиниро инчунин, таълимоти динии Конфусий, ки ҳамчун идеолужии давлатӣ қабул гардид (асри I пеш аз мелод) ва ҷори гардидани навъи хат пурқувват намудааст.[3]
Борои дарк намудани таърихи қадиму муосири Чин, дар асоси таърихнигории Хан, чунин даврабандӣ қабул шудааст:
- Чин пеш аз имперотурӣ (Ся, Шан, Чжоу - то соли 221 п. м.).
- Имперотурии Чин (Син)
- Чини нав (аз соли 1911 – давраи муосир)[3]
Даврабандӣ[вироиш | вироиши манбаъ]
| Харита | Сол | Давра |
|---|---|---|
|
8500 сол п.м. - 2070 сол п.м. | Давраи қадимтарини Чин |
|
2070 сол п.м. - 1600 сол п.м. | Сулолаи Ся |
|
1600 сол п.м. - 1046 сол п.м. | Сулолаи Шан |
|
1046 сол п.м. — Соли 256 п.м. | Сулолаи Чжоу |
|
1046 сол п.м. — Соли 771 п.м. | Чжоуи Ғарбӣ |
|
Соли 770 п.м. — Соли 255 п.м. | Чжоуи Шарқӣ |
|
Соли 771 п.м. — Соли 476 п.м. | Баҳор ва Тирамоҳ |
|
Соли 403 п.м. — Соли 256 п.м. | Шоҳигариҳои ҷангзада |
|
Соли 221 п.м. — Соли 206 п.м. | Сулолаи Син |
|
Соли 209 п.м. — Соли 202 п.м. | Сулолаи Чу |
|
Соли 206 п.м. | Сулолаи Хан |
|
|
Соли 206 п.м. — Соли 9 | Хани Ғарбӣ |
|
Соли 9 — Соли 23 | Сулолаи Син |
|
|
Соли 25 — Соли 220 | Хани Шарқӣ |
|
Соли 220 — Соли 280 | Давраи се подшоҳӣ |
|
|
Соли 200 — Соли 266 | Вэй |
|
|
Соли 221 — Соли 263 | Шу |
|
|
Соли 222 — Соли 280 | У |
|
Соли 265 — Соли 420 | Сулолаи Син |
|
|
Соли 265 — Соли 316 | Сини Ғарбӣ |
|
|
Соли 317 — Соли 420 | Сини Шарқӣ |
.jpg)
|
Соли 305 — Соли 439 | Шонздаҳ кишвари ваҳшӣ |
|
Соли 420 — Соли 589 | Сулолаҳои Ҷанубӣ ва Шимолӣ |
|
Соли 581 — Соли 618 | Сулолаи Суй |
|
Соли 618 — Соли 907 | Сулолаи Тан |
|
Соли 690 — Соли 705 | Сулолаи Чжоуи дуюм |
|
Соли 907 — Соли 960 | 5 сулола ва 10 подшоҳӣ |
|
Соли 907 — Соли 1125 | Ляо |
|
Соли 960 — Соли 1279 | Сулолаи Сун |
|
|
Соли 960 — Соли 1127 | Суни Шимолӣ |
|
Соли 1127 — Соли 1279 | Суни Ҷанубӣ |
|
Соли 1115 — Соли 1234 | Сулоли Син |
|
Соли 1038 — Соли 1227 | Си Ся |
|
Соли 1271 — Соли 1368 | Сулолаи Юан |
|
Соли 1368 — Соли 1644 | Сулолаи Мин |
|
Соли 1644 — Соли 1912 | Сулолаи Син |
.svg)
|
Соли 1912 — Соли 1949 | Ҷумҳурии Чин |
|
Соли 1915 — Соли 1916 | Имперотурии Чин |
|
Соли 1912 — Соли 1928 | Ҳукумадории Бэйян |
|
Соли 1928 — Соли 1949 | Ҳукуматдории миллатпарстон |
|
Соли 1949 — давраи муосир | Ҷумҳурии Халқии Чин |
.svg)
|
Соли 1949 — давраи муосир | Ҷумҳурии Чин |
Бахшбандии кишварӣ[вироиш | вироиши манбаъ]
Вилоятҳо (чинии сода: 省, пинйин: shěng дар Чин - воҳидҳои маъмурию ҳудудии сатҳи болоӣ, дар якҷоягӣ бо минтақаҳои мухтори ноҳиявӣ ва шаҳрҳои тобеи марказ.) Расман воҳидҳои сатҳи вилоятӣ ҳамчунин минтақаҳои маъмурии махсуси Гонконг ва Макао,баррасӣ мешаванд, ҳарчанд ки онҳо мухторияти бештар доранд.
Дар айни замон, ба ҳайати Ҷумҳурии Халқии Чин 33 субъектҳои сатҳи олӣ, аз ҷумла 22 вилоят дохил аст. Расман вилояти 23-ум то ҳол Тайван ҳисобида мешавад.
Феҳристи воҳидҳои маъмурӣ дар Ҷумҳурии Халқии Чин[вироиш | вироиши манбаъ]
| Минтақа | (en.) (инг.) | чинӣ | марказ | (en.)(инг.) | Аҳолӣ |
|---|---|---|---|---|---|
| Вилоятҳо | |||||
| Анҳуй | Anhui | 安徽省 | Хефей | Hefei | 59,860,000 |
| Фуҷиан | Fujian | 福建省 | Фучжоу | Fuzhou | 34,710,000 |
| Гансу | Gansu | 贵州省 | Ланчжоу | Lazhou | 25,620,000 |
| Гуандун | Guangdong | 贵州 省 | Гуанчжоу | Guangzhou | 35,250,000 |
| Гуйчжоу | Guizhou | 广东 省 | Гуйан | Guiyang | 86 420 000 |
| Лиаонин | Liaoning | 辽宁 省 | Шенуан | Shenyang | 42 380 000 |
| Сичуан | Sichuan | 四川省 | Ченду | Chengdu | 83,290,000 |
| Хайнан | Hainan | 海南 省 | Хайкоу | Haikou | 7 870 000 |
| Ҳебей | Hebei | 河北省 | Шитсзячжуан | Shijiazhuang | 67,440,000 |
| Хэйлунҷиан | Heilongjiang | 黑龙江 省 | Харбин | Harbin | 36,890,000 |
| Ҳенан | Henan | 河南省 | Ҷенчжоу | Zhengzhou | 92 560 000 |
| Ҳубей | Hubei | 湖北省 | Уҳан | Wuhan | 60 280 000 |
| Ҳунан | Hunan | 湖南省 | Чанша | Changsha | 64,400,000 |
| Ҷиангсу | Jiangsu | 江苏 省 | Нанҷин | Nanjing | 74 380 000 |
| Ҷиангсӣ | Jiangxi | 江西省 | Нанчан | Nanchang | 41,400,000 |
| Ҷилин | Jilin | 吉林省 | Чангчун | Changchun | 27 280 000 |
| Қингҳай | Qinghai | 青海省 | Синин | Xining | 5 180 000 |
| Чжеҷиан | Zhejiang | 浙江省 | Ҳанчжоу | Hangzhou | 46,770,000 |
| Шанси | Shanxi | 山西省 | Тайуан | Taiyuan | 36,050,000 |
| Шандун | Shandong | 山东 省 | Ҷинан | Jinan | 90 790 000 |
| Шаанси | Shaanxi | 陕西 省 | Сиан | Xi’an | 32,970,000 |
| Йуннан | Yunnan | 云南省 | Кунмин | Kunming | 42,880,000 |
| Вилоят зери назорати Ҷумҳурии Чин (мақоми сиёсӣ номуайан) | |||||
| Тайван | Táiwān | 台灣 | Тайбэй | Táiběi | 臺北 |
| Минтақаҳои мухтори ноҳиявӣ | |||||
| Гуансӣ | Guangxi Zhuang | 广西壮族自治区 | Наннин | Nanning | 48,890,000 |
| Муғулистони дохилӣ | Inner Mongolia | 内蒙古自治区 | Хоҳхот | Hohhot | 23,840,000 |
| Нинсиа | Ningxia | 宁夏回族自治区 | Йинчуан | Yinchuan | 5,880,000 |
| Синзян - Уйғур | Xinjiang | 新疆维吾尔自治区 | Урумчи | Urumqi | 19,630,000 |
| Тибет | Tibet | 西藏自治区 | Лҳаса | Lhasa | 2 740 000 |
| Шаҳрҳои тобеи марказ | |||||
| Пекин | Beijing | 北京市 | Чунқин | Chongqing | 15 810 000 |
| Шанхай | Shanghai | 重庆 市 | Тианҷин | Tianjin | 31,442,300 |
| Минтақаҳои махсуси маъмурӣ | |||||
| Ҳонгконг (Хиангган) | Hong Kong (Xianggang) | 香港特别行政区 | 6,864 346 [4] | ||
| Макао (Аомин) | Macau (Àomén) | 特别 行政区 | 541,200 [5] | ||
| Вилояте, ки зери назорати Ҷумҳурии Чин аст | |||||
| Тайван | Taiwan | 台湾 省 | 23,069,345 [6] | ||
Бори аввал дар Чин, вилоят ҳамчун воҳиди маъмурӣ-ҳудудӣ, дар замони ҳукуматдории Имперотурии Юан таъсис дода шуда буд. Дар он замон (асри XIII-XIV) дар Имперотурии Юан тақрибан 10 вилоят мавҷуд буд. Ҳокимияти имперотуриро дар ҳар як вилоят ҳокимон (ҳоким — сунфу) ва ҳокимони низомӣ (инс, тиду) намояндагӣ мекарданд.[7]
Шаҳрҳои бузургтарин[вироиш | вироиши манбаъ]
Ҷуғрофия ва иқлим[вироиш | вироиши манбаъ]
Сохтори маъмурӣ ва сиёсӣ[вироиш | вироиши манбаъ]
Аҳолӣ[вироиш | вироиши манбаъ]
Ҳайати миллӣ[вироиш | вироиши манбаъ]
Фарҳанг[вироиш | вироиши манбаъ]
Дин[вироиш | вироиши манбаъ]
Маориф[вироиш | вироиши манбаъ]
Алоқа[вироиш | вироиши манбаъ]
Нақлиёт[вироиш | вироиши манбаъ]
Тандурустӣ[вироиш | вироиши манбаъ]
Варзиш[вироиш | вироиши манбаъ]
Иқтисодиёт[вироиш | вироиши манбаъ]
Ҷозибаҳои гардишгарӣ[вироиш | вироиши манбаъ]
Пайвандҳо[вироиш | вироиши манбаъ]
|
Ин мақолаи хурд аст. Бо густариши он ба Википедия кумак кунед. Дар сурати имкон ин ёддошт бояд дақиқтар ҷойгузин шавад. |
Эзоҳ[вироиш | вироиши манбаъ]
- ↑ См. также статью Два Китая
- ↑ The World Factbook. www.cia.gov. 10 ноябри 2015 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 13 октябри 2016.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Аз Википедияи русӣ. Таърихи Чин
- ↑ Гонконг
- ↑ Estimates of population
- ↑ Official National Statistics Taiwan estimate
- ↑ Аз Википедияи русӣ. Вилоятҳои Чин
| |
|---|---|
| Қазоқистон | Қирғизистон | ҶХЧ | Русия | Тоҷикистон | Ӯзбекистон | |
| Кишварҳо-мушоҳидачиён: Ҳиндустон | Эрон | Муғулистон | Покистон | |
| Вилоятҳои Ҷумҳури Халқии Чин | | |
|---|---|---|
| Минтақаҳои мухтори ноҳиявӣ | ||
| Минтақаҳои махсуси маъмурӣ | ||
Вебгоҳҳои мавзӯъӣ | ||||
|---|---|---|---|---|
| Фарҳангҳо ва донишномаҳо | Большая каталанская · Большая норвежская · Большая российская · Брокгауза и Ефрона · Военная Сытина · Еврейская Брокгауза и Ефрона · Краткая еврейская · Кругосвет · Донишномаи Ларусс · Малый Брокгауза и Ефрона · Православная · Britannica (11-th) · Britannica (онлайн) · Brockhaus · Catholic (1907—13) · Catholic (1997—…) · Treccani · Современной Украины · Швейцарский исторический | |||