Jump to content

Руҳуллоҳ Хумайнӣ

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод
(Тағйири масир аз Оятуллоҳ Хумайнӣ)
Руҳуллоҳ Хумайнӣ
форсӣ: سید روح‌الله موسوی خمینی‎
Раҳбари олии Эрон
3 декабр 1979 — 3 июн 1989
Ҷонишин Саид Алӣ Хоменеӣ
Таваллуд 17 май 1900(1900-05-17)[1][2][3][…] ё 24 сентябр 1902(1902-09-24)[4]
Даргузашт 3 июн 1989(1989-06-03)[3]
Мадфан
Ном ҳангоми таваллуд форсӣ: سید روح‌الله مصطفوی‎
Падар Seyyed Mostafa Khomeini[d]
Ҳамсар Khadijeh Saqafi[d]
Фарзандон Mostafa Khomeini[d], Ahmad Khomeini[d], Zahra Mostafavi Khomeini[d] ва Farideh Mostafavi[d]
Ҳизб
Эътиқод ислом[7] ва шиъаи дувоздаҳимомӣ[8][9][10]
Соядаст
Ҷоизаҳо
Вебгоҳ imam-khomeini.ir​(форсӣ)​(англ.)
Набардҳо
 Парвандаҳо дар Викианбор

Сайид Руҳуллоҳ Мостафавӣ Мусавии Хумайнӣ ё Имом Хумайнӣ (форсӣ: سيد روح الله مصطفوی موسوی خمینی‎; 17 май 1900[1][2][3][…] ё 24 сентябр 1902[4], Хумейн, Эрони Қоҷорӣ[5] — 3 июн 1989[3], Теҳрон) — арбоби динӣ, маънавӣ, давлатӣ ва сиёсатмадор, Оятуллоҳи муаззам, раҳбари инқилоби исломии соли 1979 дар Эрон аст. Раҳбари олии Эрон аз солҳои 1979 то 1989.

Шахсият

[вироиш | вироиши манбаъ]

Руҳуллоҳ (форсӣ: روح الله‎ ‎ ар. روح الله‎ — номи арабӣ, тарҷума ҳамчун «рӯҳи Худо». Мусавӣ, ки аз номи падари Сайид Мустафои Мусавӣ интиқол ёфтааст, мегӯяд, ки хонаводаи ӯ ба имоми ҳафтум Мӯсо ал-Козим ва аз ин рӯ ба пайғамбар Муҳаммад бармегардад.

Хумайнӣ дар Қум дарс медод, солҳои 50-ум унвони «Оятуллоҳ» -ро ба даст овард. Аз соли 1963, ӯ мухолифи режими шоҳ Муҳаммадризо Паҳлавӣ дар Эрон буд. Боздошти ӯ бузургтарин нооромиҳоро дар даҳсолаи охир ба вуҷуд овард, ки дар натиҷа беш аз 1000 нафар кушта шуданд. Хумайниро мақомоти шоҳигарӣ ба Туркия ронда ва сипас ба Ироқ кӯчидааст, соли 1978 — ба муҳоҷират Порис намудааст.

Моҳи январи соли 1979 Хумайнӣ ба инқилоби исломӣ дар Эрон роҳбарӣ кард. Ду ҳафта пас аз парвози шоҳ Муҳаммадризо Паҳлавӣ, 1 феврали соли 1979, ӯ ба Эрон баргашт. 11 феврал соли 1979 Имом Хумайнӣ ҳукумати муваққатиро бо сарварии Меҳдии Бозоргон таъйин кард.

Мувофиқи Конститутсияи моҳи декабри соли 1979 қабулшуда, ӯ вазифаи Раҳбари муаззами Ҷумҳурии Исломии Эронро гирифт. Имом Хумайнӣ дар шаҳри Қум зиндагӣ мекард, аммо дар ҳаёти сиёсии кишвар фаъолона иштирок мекард.

Аз пешвоёни сиёсии хориҷӣ, ӯ танҳо бо Ёсир Арафот мулоқот кардааст. Вай ба телеграммаҳои сершумори табрикии Леонид Брежнев посух надод.

Дар давраи ҳукмронии худ ӯ содироти инқилоби исломиро ба кишварҳои минтақа дастгирӣ карда, Ҷанги Эрон ва Ироқро эҳтимол донист. Вақте ки моҳи августи соли 1988 ӯ розӣ шуд, ки ҷангро бо Ироқ хотима диҳад, қарор барояш душвор буд, «чӣ гуна як пиёла заҳр нӯшидан лозим аст»[11].

Зиндагинома

[вироиш | вироиши манбаъ]

Ҷавонӣ ва оғози муборизаи сиёсӣ

[вироиш | вироиши манбаъ]
Руҳуллоҳ Хумайнӣ дар синни ҷавонӣ

Руҳуллоҳ Хумайнӣ дар оилаи рӯҳонии шиа Мустафо Мусавӣ, аз насли имоми шиа (сайид) ба дунё омадааст. Дар тифлӣ ӯ падари худро аз даст дод, ки ӯро як зархариди сулолаи шоҳ, ки он замон дар кишвар ҳукмронӣ карда буд, куштааст (тибқи як нусхаи дигари мӯътамад, Мустафо Хумайнӣ дар як задухӯрд бо заминдорони дигар дар ҷанг ҳангоми тақсимоти зироат кушта шуд), модари ӯ Ҳаҷар Оғохонум дар синни 15-солагӣ вафот кардааст. Хумайнӣ дар мактабҳои динии маҳаллӣ, дар Арок ва сипас дар Қум таҳсил карда, дар синни 23-солагӣ ба ӯ унвони муҷтаҳид дода шудааст, ки ҳуқуқи таълим доданро додааст. Ҳатто пас аз он, Хумайнӣ бар зидди режими дунявии шоҳони сулолаи Паҳлавӣ муборизаи сиёсиро пеш гирифт, ки барои ин, дар миёнаҳои солҳои 30-юм, вай аз ҳуқуқи тадрис дар бораи қонунҳои исломӣ ва фалсафа дар Қум маҳрум шуд. Дар синни 27-солагӣ Хумайнӣ бо духтари Оятуллоҳ Сагафӣ аз шаҳри Рай Хадиҷа Сагафӣ издивоҷ кард. Якҷоя бо Хадиҷа Оятуллоҳ ба Қум кӯчид ва мадрасаи худро ташкил кард, ки зуд зуд доираи донишҷӯёни содиқи Хумайниро гирд меовард. Таълими махфӣ ва навиштани навиштаҷоти муҳими исломӣ нуфузи маънавии Хумайниро хеле баланд бардошт ва дар охири солҳои 50-ум вай унвони Оятуллоҳ, унвони олии рӯҳониро дар исломи шиа гирифт.

Пирӯзиҳои нахустин ва муҳоҷират

[вироиш | вироиши манбаъ]

Дар соли 1962 Хумайнӣ корпартоии рӯҳониёнро роҳбарӣ кард ва ҳукумати Асадулло Аламро маҷбур кард, ки аз лоиҳаи қонун дар бораи ҷамоаҳои минтақавӣ ва маҳаллӣ даст кашад ва дар моҳи январи соли 1963 ба референдум оид ба гузаронидани ислоҳот (ба истилоҳ " Инқилоби Сафед ") мардумро даъват кард, ки овоз надиҳанд, чунки он, ба меъёрҳои исломӣ ва Конститутсияи кишвар ҷавобгНамоишҳои густардаи ҳимоят аз имомро, ки дар кишвар оғоз шуд, аз ҷониби полис пахш карданд, раъйпурсӣ 26 январи соли 1963 баргузор гардид ва Имом Хумайнӣ боздошт ва ба Теҳрон бурда шуд ва дар он ҷо 2 моҳ сипарӣ шуд зиндон Пас аз раъйпурсӣ ва эълони роҳи ислоҳот, Хумайнӣ «Инқилоби сафед» -ро сиёҳ номид.

Нимаи моҳи марти соли 1963, дар арафаи Соли нави эронӣ, Хумайнӣ аз эрониён даъват кард, ки ҳама гуна ҷашнҳоро тарк кунанд ва бо шиорҳои сиёсӣ ба берун бароянд. Шоҳ фармон дод, ки тазоҳуркунандагон пароканда карда шаванд. Рӯзи 22 март, як амалиёти мусаллаҳона аз ҷониби агентҳои пулис SAVAK пинҳонӣ дар мадрасаи Фавзия дар Қум гузаронида шуд, ки аз ҷониби Хумайнӣ роҳбарӣ шуд; як донишҷӯ вафот кард. 3 июни соли 1963, Хумайнӣ ҳангоми суханронӣ дар мактаби Фавзия дар Қум сиёсати шоҳро шадидан маҳкум кард ва аз ӯ даъват кард, ки роҳи худро тағир диҳад. Дар посух, 5 июни соли 1963, полиси Шоҳ Оятуллоҳро боздошт ва ба ҳабси хонагӣ ба Теҳрон интиқол дод. Боздошт тазоҳуроти азимро ба бор овард, ки дар натиҷаи саркӯби бераҳмона 400 эътирозгар кушта шуданд. Танҳо дар моҳи август Оятуллоҳ аз ҳабс озод карда шуд.

Рӯҳуллоҳ Мусавӣ дар Бурса Туркия

Дар моҳи октябри соли 1964, Хумайнӣ барои маҳкум кардани қонун дар бораи мақоми махсуси шаҳрвандони Амрико дар Эрон (ба истилоҳ «амали таслим») дубора боздошт ва ба Туркия бадарға карда шуд. Аз Туркия Хумайнӣ аввал ба шаҳри муқаддаси шиаҳои Наҷаф дар Ироқ кӯчид ва соли 1978 ба Порис фирор кард ва дар он ҷо муборизаро бар зидди режими шоҳ Муҳаммадризо Паҳлавӣ идома дод.

Дар паёмҳои худ Хумайнӣ ба сарнагунии режими шоҳ ва таъсиси як давлати теократӣ таҳти сарпарастии рӯҳониён даъват кард. Хумайнӣ мухолифи ашаддии режими шоҳ Муҳаммадризо Паҳлавӣ ва ҳукумати ӯ буд ва нисбати Исроил, Амрико ва СССР нафрати шадид дошт. Дар яке аз вохӯриҳои рӯҳониён дар Қум ӯ изҳор дошт: "Амрико аз Англия бадтар аст, Англия аз Иттиҳоди Шӯравӣ бадтар аст ва шӯравиҳо аз ҳарду бадтаранд! Аммо ҳоло Амрико таҷассуми ҳама зишткорист. Бигзор президенти Иёлоти Муттаҳида бидонад, ки мардуми мо ӯро беш аз дигарон бад мебинанд… Ҳама мушкилоти мо аз Амрико ва аз Исроил аст. Халқҳои исломӣ дар маҷмӯъ хориҷиёнро бад мебинанд, алахусус амрикоиҳо ва русҳоро. Маҳз Амрико Исроил ва ҷонибдорони онро дастгирӣ мекунад. Маҳз Амрико Исроилро мусаллаҳ мекунад, то арабҳоро бехонумон кунад… "[12][13]

Ҳумайнӣ ҳангоми муҳоҷират аз як қатор пешвоёни кишварҳои минтақа, ки бо режими шоҳи Эрон душманӣ доштанд, пеш аз ҳама ба хотири сиёсати ғарбгаро дастгирӣ ёфт. Дар байни онҳо Президенти Сурия Ҳафиз Асад низ буд, ки аз соли 1973 ба дастгирии Хумайнӣ оғоз кард. Сурия ва Созмони озодхоҳии Фаластин (СОФ) низ дар омӯзиши ҷангиён аз гурӯҳҳои низомии чапгарои эронӣ ба монанди Муҷоҳидини Халқ ва Федаини Халқ ҷалб шудаанд. Идеологияҳои ин гурӯҳҳо зери таъсири тундгароёни араб қарор доштанд. Ба ташкилоти Хумайнӣ маблағ ва воситаҳои омӯзиш дода мешуданд ва шиносномаҳои Сурия ба ёрдамчиёни наздики Хумайнӣ, ба монанди Садеҳ Готбзода дода мешуданд[14]

Дар охири солҳои 1960 иттифоқчии Хумайнӣ Сайид Мусои Садр розӣ шуд, ки барои пайравони Хумайнӣ қароргоҳо ва паноҳгоҳҳои омӯзишии Лубнонро таъмин кунад.[15] Мӯсо Садр қаблан дар хадамоти иктишофии SAVAK- и шоҳ кор карда буд, аммо баъдтар вай бар зидди шоҳ мубориза мебурд ва ба Хумайнӣ пайваст.[16] Мӯсо Садр ва Хумайнӣ дар таҳкими режими Ҳофиз Асад дар ибтидои солҳои 70-ум нақши муассир доштанд[17][18].

Инқилоби соли 1979 ва таъсиси Ҷумҳурии Исломии Эрон

[вироиш | вироиши манбаъ]
Бозгашти Хумайнӣ ба Эрон пас аз 14 соли муҳоҷират, 1 феврали 1979

Марги мармузи писари Имом Мустафа Хумайнӣ ва мақолаи таҳқиромез алайҳи Оятуллоҳ боиси он гуна ҳамовозии густарда дар Эрон шуд, ки як бахши қобили таваҷҷуҳи аҳолии кишвар ба зуҳурот рафт ва аксари корхонаҳои саноати нафт корпартоӣ карданд. Дар натиҷа, режими шоҳ тавонист каме каме бештар аз як моҳ истодагарӣ кунад: дар моҳи январи соли 1979, шоҳ ва оилаи ӯ кишварро абадӣ тарк карданд, 1 феврали соли 1979 Хумайнӣ ҳамроҳ бо як гурӯҳ тарафдоронаш (дар байни онҳо шарикони боэътимоди ӯ Ҳасан Ҳабибӣ, Садек Табатай, Аболҳасан Банисадр, Садек Готбзода, Меҳдӣ Арагӣ, филмсоз Расул Садр Амели) ба Эрон баргаштанд.

11 феврал нерӯҳои таҳти назорати шоҳ муқовиматро бас карданд. 14 феврал «Ҷабҳаи Миллӣ» бо роҳбарии Оятуллоҳ Хумайнӣ ҳукуматро ташкил кард ва аксарияти мутлақи иштирокчиёни раъйпурсии моҳи март аз таъсиси Ҷумҳурии Исломии Эрон пуштибонӣ карданд.

Сиёсати Хумайнӣ дар солҳои 1979—1989

[вироиш | вироиши манбаъ]

Бо фармони Хумайнӣ " Сипоҳи посдорони Инқилоби исломӣ " таъсис дода шуд, Конститутсияи нави ҷумҳурӣ таҳия ва қабул карда шуд, ки ба ӯ қудрати олиро ҳамчун «мақоми олии маънавӣ» дод. Дар кишвар як дастгоҳи пурқудрати амниятӣ таъсис дода шуда, қонунҳои исломӣ ҷорӣ карда шуданд: исломигардонии пурраи тамоми ҷабҳаҳои ҳаёти ҷомеа — сиёсат, иқтисод ва фарҳанг. Пӯшидани либосҳое, ки занони мусалмон муқаррар накардаанд, ба занон манъ карда шудааст. Системаи судии исломӣ дар асоси муқаррароти Қуръон ва шариат ҷорӣ карда шуд. Мубориза барои пахш кардани оппозисиюни чап ва ташкилотҳои ақаллиятҳои миллӣ оғоз ёфт. Додгоҳи Инқилоби Исломӣ, ки таҳти раёсати «додраси бадоркаш» Содик Халхалӣ ба як абзори саркӯбии азими сиёсӣ табдил ёфт..

4 ноябри соли 1979 тарафдорони Оятуллоҳ Хумайнӣ сафорати ИМА дар Теҳронро забт карданд ва талаб карданд, ки шоҳи собиқи Эрон Муҳаммад Ризо Паҳлавӣ, ки дар Амрико паноҳгоҳ ёфта буд, барои интиқом ба ин кишвар баргардад. Сарфи назар аз ҳама кӯшишҳои маъмурияти ИМА, аз ҷумла кӯшиши бо роҳи мусаллаҳҳона озод кардани он, 52 гаравгони амрикоӣ аз ҷониби эрониҳо танҳо пас аз 444 рӯз, 20 январи соли 1981, пас аз марги Муҳаммад Ризо Паҳлавӣ ва дар натиҷаи созишномаҳо байни Иёлоти Муттаҳида ва Эрон. озод карда шуданд. Оятуллоҳ дар Қум ҷойгир шуда, шахсан ба сиёсати кишвар роҳбарӣ намуда, бо салоҳдиди худ аъзои Шӯрои Назорати конститутсионӣ таъйин кард. Ҷанги Эрон-Ироқ (1980—1988) ҷонибдорони Хумайниро боз ҳам бештар гирд овард, гарчанде ки Эрон оқибат бояд Қарори 598 Шӯрои Амнияти Созмони Милали Муттаҳидро дар бораи оташбас дар моҳи июли соли 1987 имзо кард ва ба созишномаи сулҳе, ки ба манфиатҳои Ироқ наздик буд, розӣ шуд.

Инчунин, бо исрори Хумайнӣ, дар нимаи дуюми соли 1988, амалан ҳама сарони ҳизбҳои чап ва чапгарои «Тӯдеҳи Эрон», " Муҷоҳидини Ҳалқ ", " Фидаини Халқ « Ҷунбиши Миллӣ» ва созмони зидди исломии " Азадеган " ки дар зиндонҳои Эрон буданд, қатл карда шуданд.

Фаъолият дар соли 1989

[вироиш | вироиши манбаъ]

14 феврали соли 1989 Оятуллоҳ Хумайнӣ амр дод, ки нависанда нобуд карда шавад, чунки китоби ӯ — « Оятҳои шайтонӣ „ — ро мусалмонон барои Ислом таҳқиромез ҳисобиданд.

Пас аз сактаи шадиди қалбӣ дар соли 1989, Хумайнӣ ва оилааш дар як канори Теҳрон ҷойгир шуданд. Рӯзи 23 май ӯ барои ҷилавгирӣ аз хунравӣ дар системаи ҳозима ҷарроҳӣ карда шуд, аммо рӯзи 3 июн соли 1989 дар натиҷаи сактаи қалб вафот кард ва васиятномаи 23-саҳифагӣ боқӣ гузошт, ки он дар ҷаласаи раҳбарияти Эрон рӯзи 4 июн хонда шуд. Дар Эрон 40 рӯзи мотам эълон карда шуд. 5 июн дар Теҳрон маросими мотам баргузор шуд (аҳолӣ ба назди тобути имом пазируфта шуд, ки дар як сохтори мукааби шишагӣ ҷойгир карда шуда буд). Ҳамзамон, дар ҳамоиши издиҳом, дар майдони Ҷамаран рӯй дода, якчанд нафар ҳалок шуданд, тақрибан 500 нафар ҷароҳат бардоштанд[19].

Рӯзи 6 июн Хумайнӣ дар мақбарае воқеъ дар 8-километрии ҷануби Теҳрон ва 25-километрии фурудгоҳи байналмилалии Имом Хумайнӣ, дар наздикии қабристони низомии Беҳште-Заҳро, дафн карда шуд. Номи оятуллоҳро шаҳрҳои Хумайнишаҳри устони Исфаҳон ва Бандар Хумайнии Хузистон ном мебаранд.

Руҳуллоҳ Мусавӣ Хумайниро дар қабристони Беҳиште-Зааҳро дафн карданд. Дар маросими дафни ӯ тақрибан 10 миллион нафар ҷамъ омаданд.

Васиятнома

[вироиш | вироиши манбаъ]

Соли 2008 дар Русия «Васиятнома»-и машҳури Оятуллоҳ Хумайнӣ расман ҳамчун адабиёти экстремистӣ эътироф карда шуд (бо қарори Суди ноҳияи Городищенски вилояти Пенза аз 02.21.2008) ва 2.06.2008. ба рӯйхати умумиҷаҳонии адабиёти экстремистии Хадамоти федералии бақайдгирии Федератсияи Русия дохил карда шудааст. Ин қарори суд боиси эътирози баъзе доираҳои исломии Русия гардид[20].

Акс:IranP143c-1000Rials-(1992-)-dab f.jpg
пулҳои 1000 риёл (1992) бо акси Хумайнӣ
  • Хумайнӣ дар паҳлӯи пулҳои эронӣ аз 1000 риёл, аз соли 1992 то имрӯз тасвир шудааст. См. Риёли эронӣ

Дар адабиёт

[вироиш | вироиши манбаъ]

Хумайнӣ бо номи Имом дар романи Салмон Рушдӣ " Оятҳои шайтонӣ " манфӣ тасвир шудааст.

Дар суруди Владимир Висотский «Лексия дар бораи вазъи байналмилалӣ, ки онро марде барои авбошии хурд ба ҳамсафони худ барои 15 рӯз зиндонӣ хондааст.» зикр шудааст

Галерея

[вироиш | вироиши манбаъ]

Эзоҳ

[вироиш | вироиши манбаъ]
  1. ↑ 1.0 1.1 Nationalencyklopedin (швед.) — 1999.
  2. ↑ 2.0 2.1 Discogs (ингл.) — 2000.
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформаи додаҳои боз — 2011.
  4. ↑ 4.0 4.1 https://www.britannica.com/biography/Ruhollah-Khomeini/additional-info#Researchers-Note
  5. ↑ 5.0 5.1 Али-заде А. Хомейни Рухулла (рус.) // Исламский энциклопедический словарь — М.: Ансар, 2007.
  6. ↑ https://www.lonelyplanet.com/iran/tehran/attractions/holy-shrine-of-imam-khomeini/a/poi-sig/1118982/361025
  7. ↑ http://english.khamenei.ir/news/2116/Imam-Khomeini-s-Biography
  8. ↑ (unspecified title) — ISBN 978-1-4008-3855-4
  9. ↑ (unspecified title) — ISBN 978-0-19-151738-9
  10. ↑ (unspecified title) — ISBN 978-1-135-00731-7
  11. ↑ Реза Мараши, Али Реза Эшраги. Мотивы руководства Ирана. National Interest (Перевод – «InoZpress.kg») (11 апрели 2012). 5 Декабри 2013 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 9 апрели 2014.
  12. ↑ «Имам Хомейни» (Хамид Ансари)(рус.)(пайванди дастнорас — таърих). 2 ноябри 2013 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 3 ноябри 2013.
  13. ↑ Хамид Ансари. Имам Хомейни. Политическая борьба от рождения до кончины…. — Denoël, 2009. — С. 88 – 89.
  14. ↑ Michael Arthur Ledeen, William H. Lewis. «Debacle, The American Failure in Iran», Vintage Books; 1st Vintage Books ed edition (1982), p. 110.
  15. ↑ Ledeen and Lewis, Ibid., pp. 109—110.
  16. ↑ Issa Pejman. Assar-e Angosht-e SAVAK. Vol. 2 (Paris: Nima, 1995).
  17. ↑ Ledeen and Lewis, Ibid., p. 110.
  18. ↑ Daniel Pipes, ‘The Alawi capture of power in Syria’, Middle Eastern Studies, 25 (1989).
  19. ↑ “Комсомольская правда», 6 июня 1989 г.
  20. ↑ "Завещание" аятоллы Хомейни в России признали экстремистским(рус.). Лента.Ру (10 июни 2008). 5 Декабри 2013 санҷида шуд.

Адабиёт

[вироиш | вироиши манбаъ]
  • Имом Хумайнӣ ва эҳёи маънавӣ. Маводҳои Конгресси байналмилалӣ бахшида ба садсолагии таваллуди Имом Хумайнӣ. (Москва, 9-10 марти соли 2000).)
  • Willett EC Оятуллоҳ Хумайнӣ. 2004.
  • Hoveyda F. Шоҳ ва Оятуллоҳ: мифологияи Эрон ва Инқилоби Исломӣ. 2003.

Руҳуллоҳ Мусавӣ Хумайнӣ дар синамо

[вироиш | вироиши манбаъ]
  • Милтиқи урён / Аз файлҳои дастаи полис! (1988 ; ИМА) коргардон Дэвид Зукер дар нақши Хумайнӣ Чарлз Герарди.

Пайвандҳо

[вироиш | вироиши манбаъ]
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/w/index.php?title=Руҳуллоҳ_Хумайнӣ&oldid=1349533"