Тақсимоти маъмурӣ-ҳудудии Озарбойҷон
Тақсимоти маъмурӣ-ҳудудии Озарбойҷон[вироиш | вироиши манбаъ]
Аз ҷиҳати маъмурӣ қаламрави Ҷумҳурии Озарбойҷон ба 66 ноҳия ( озарбойҷонӣ: rayonlar ) ва 11 шаҳри ( озарбойҷонӣ: şəhərlər) тобеи ҷумҳурӣ тақсим шудааст. Аз он ҷумла 7 ноҳия ва 1 шаҳри тобеи ҷумҳурӣ бо мақоми ҷумҳурии мухтор ( озарбойҷонӣ: muxtar respublika ) - Ҷумҳурии Мухтори Наҳҷувон ҳамчун эксклав (exclave) ташкил карда шудааст.[1]
Ноҳияҳо ба шаҳрдориҳо тақсим карда шудаанд. Дар Ҷумҳурии Озарбойҷон 2698 шаҳрдорӣ [2][3] ( озарбойҷонӣ: bələdiyyə, bələdiyyələr ) мавҷуд аст. Ду шаҳри тобеи ҷумҳурӣ - Боку ва Ганҷа, дар навбати худ, ба ноҳияҳо тақсим карда шудаанд.
Қисми қаламрави Озарбойҷон аз ҷониби Ҷумҳурии Қарабоғи Кӯҳӣ зери назорат аст , ки дар минтақаи назорати шартии нерӯҳои посдори сулҳ аз Федератсияи Русия мебошад, инчунин қисми - Арманистон ( эксклавҳои (exclave) Кярки, Бархудорлу, Софулу, Аскипраи болоӣ). Қисми қаламрави Арманистон ( Артсвашен (Artsvashen) анклавест (enclave), ки дар зери итоати Озарбойҷон аст.
Шаҳрҳои тобеи ҷумҳурӣ[вироиш | вироиши манбаъ]
- Боку ( озарбойҷонӣ: Bakı)
- Ганҷа ( озарбойҷонӣ: Gəncə )
- Евлах ( озарбойҷонӣ: Yevlax)
- Лонкоран ( озарбойҷонӣ: Lənkəran )
- Мингочевир ( озарбойҷонӣ: Mingəçevir )
- Нафталан ( озарбойҷонӣ: Naftalan )
- Наҳҷувон ( озарбойҷонӣ: Naxçıvan )
- Ханкенди ( озарбойҷонӣ: Xankəndi ) [4]
- Сумқайит ( озарбойҷонӣ: Sumqayıt )
- Шоки ( озарбойҷонӣ: Şəki )
- Шервон ( озарбойҷонӣ: Şirvan )
Ноҳияҳо ва шаҳрҳои Озарбойҷон[вироиш | вироиши манбаъ]
№
Дар харита |
Номи ноҳия | ба Забони озарбойҷонӣ | Маркази
маъмурӣ |
Масоҳат
км² [5] |
Аҳолӣ
(2020) |
---|---|---|---|---|---|
3 | |||||
4 | |||||
5 | |||||
1 | |||||
6 | |||||
9 | |||||
10 | |||||
11 | |||||
12 | |||||
13 | |||||
22 | |||||
21 | |||||
61 | |||||
19 | |||||
20 | |||||
16 | |||||
66 | |||||
67 | |||||
69 | |||||
68 | |||||
70 | |||||
24 | |||||
25 | |||||
26 | |||||
27 | |||||
40 | |||||
42 | |||||
41 | |||||
43 | |||||
37 | |||||
39 | |||||
38 | |||||
28 | |||||
29 | |||||
30 | |||||
31 | |||||
32 | |||||
33 | |||||
34 | |||||
35 | |||||
8 | |||||
36 | |||||
2 | |||||
44 | |||||
45 | |||||
48 | |||||
51 | |||||
52 | |||||
53 | |||||
57 | |||||
56 | |||||
58 | |||||
18 | |||||
60 | |||||
59 | |||||
62 | |||||
64 | |||||
63 | |||||
23 | |||||
17 | |||||
15 | |||||
14 | |||||
50 | |||||
49 | |||||
46 | |||||
47 | |||||
7 | |||||
54 55 | |||||
65 |
Ҷумҳурии Мухтори Наҳҷувон[вироиш | вироиши манбаъ]
Ҷумҳурии Мухтори Наҳҷувон 7 ноҳия ва 1 шаҳри дорои мақоми ҷумҳуриявиро дар бар мегирад:
№
на карте |
Номи ноҳия | ба Забони озарбойҷонӣ | Маркази
маъмурӣ |
Масоҳат
км² |
Аҳолӣ
(2020) |
---|---|---|---|---|---|
1 | |||||
2 | |||||
3 | |||||
4 | |||||
5 | |||||
6 | |||||
7 | |||||
8 |
Таърих[вироиш | вироиши манбаъ]
Солҳои 1921-1930[вироиш | вироиши манбаъ]
Дар соли 1921, ҶШС Озарбойҷон ба 17 шаҳристонҳо (уездҳо) тақсим шуда буд: Ағдаш, Боку, Гёкчой, Ганҷа, Ҷабраил-Карагин, Загатала, Зангизур (дар ҳамон сол ба ҶШС Арманистон гузашт), Қазах, Қубатлӣ, Қубо, Лонкоран, Салян, Товуз, Шамхор Шоки (Нуҳин), Шамахӣ ва Шуша.
Соли 1922 ноҳияи собиқ Ҷеваншир барқарор карда шуд ва дар вилояти Наҳҷувон ду ноҳия - Наҳҷувон ва Шаруру-Даралагез таъсис дода шуданд.
Соли 1923 Вилояти Мухтори Кӯҳистони Қарабоғ дар ҳайати ҶШС Озарбойҷон таъсис дода шуд. Ноҳияҳои Ҷеваншир, Қубатлӣ, Шуша ва Товуз барҳам дода шуданд; Ноҳияҳои Ағдам ва Курдистон ташкил карда шуданд. Тақсимоти уездӣ дар Наҳҷувон барҳам дода шуд.
Соли 1924 вилояти Наҳҷувон ба ҶМШС Наҳҷувон табдил дода шуд.
Соли 1926 ноҳияҳои Ағдаш ва Шамхор барҳам дода шуданд.
Дар соли 1929, сохтори шаҳристон (уездӣ) барҳам дода шуд - ба ҷои шаҳристонҳо ҳавзаҳо ( Боку, Ганҷа, Загатала-Нӯҳин, Қарабоғ, Қуба, Лонкоран, Муган ва Шервон ), ки аз ҷумла ба ноҳияҳо тақсим шуда буданд, таъсис дода шуданд. 25 январи соли 1930 ҳавзаи Курдистон ташкил ёфт ва ноҳияи Загатала-Нӯхин ба ҳавзаҳои Загатала ва Нӯҳин тақсим карда шуданд. Аммо тобистони соли 1930 ҳамаи ноҳияҳо низ барҳам дода шуданд ва ноҳияҳое, ки ба онҳо шомил буданд тобеи бевоситаи РСС Озарбойҷон.[12]
Солҳои 1931-1962[вироиш | вироиши манбаъ]
Соли 1956 минтақаи Дастафур ба Дашкесан табдили ном кард. Худи ҳамон сол минтақаи Хизӣ барҳам дода шуд. Дар соли 1959 вилояти Карягинск ба Физулинск номгузорӣ шуд; Агстафа, Кази-Магомед, Конахкенд, Маразин, Нефтечала, Сафаралиев, Сиазан ва Худат барҳам дода шуданд.[12]
Солҳои 1963-1990[вироиш | вироиши манбаъ]
Дар давраи ислоҳоти тақсимоти маъмурию ҳудудии ИҶШС тамоми қаламрави ҶШС Озарбойҷон ба ноҳияҳои деҳот ва шаҳрҳои тобеи ҷумҳурӣ бо қаламрави тобеи худ тақсим карда шуданд. То 4 январи 1963 Озарбойҷон воҳидҳои зеринро дар бар мегирифт:
- ноҳияҳои деҳот (31): Ағдам, Ағдаш, Апшерон, Астрахан-Бозор, Барда, Варташен, Гёкчой, Загатала, Зангелан, Имишли , Исмоиллӣ, Қазах, Қосим-Исмоил, Кедабек, Келбаҷар, Қуба, Кусар, Кюрдамир, Лочин, Лонкоран, Лерик, Массалӣ, Собирабад, Салян, Уҷар, Физулӣ, Ханлар , Шамхор, Шаумян, Шамахӣ, Ярдимлӣ;
- шаҳрҳои тобеи ҷумҳурӣ (10): Али-Байрамли, Боку, Дашкесан, Дивичи, Евлах, Кировобод, Мингечаур, Нафтечала, Нуха, Сумгаит;
- Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Наҳҷувон: 3 ноҳия (Ҷулфа, Наҳҷувон, Норашен) ва шаҳри Наҳҷувон;
- Вилояти Мухтори Қаробоғи Кӯҳӣ: 4 ноҳия (Хадрут, Мардакерт, Мартуни, Степанакерт) ва 2 шаҳр - Степанакерт ва Шуша.[13]
29 майи соли 1963, шаҳри Ордубади Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Наҳҷувон ба шаҳрҳои тобеи ҷумҳурӣ дода шуд.
6 январи соли 1965 тамоми ноҳияҳои деҳот ба ноҳияҳои "муқаррарӣ" гузаронида шуданд. Шаҳрҳои тобеи ҷумҳурӣ Дашкесан, Дивичи ва Нафтечала ба тобеияти ноҳиявӣ дода шуданд. Дар ҶМШС Наҳҷувон ноҳияҳои Ордубад ва Шаҳбуз ташкил карда шуданд ва шаҳри Ордубад аз тобеи ҷумҳурӣ ба тобеи вилоятӣ гузашт. Дар Вилояти Мухтори Қаробоғи Кӯҳӣ ноҳияи Шуша ташкил карда шуд ва шаҳри Шуша аз вилоятӣ ба тобеияти ноҳиявӣ гузашт.
Дар солҳои 1960-1970, Лонкоран ва Нафталан мақоми шаҳрҳои тобеи ҷумҳуриро гирифтанд. Дар моҳи июли соли 1967 ноҳияи Астраханбозор ба Ҷалилобод ва моҳи сентябри соли 1968 ноҳияи Нӯҳин ба Шоки ва шаҳри тобеи ҷумҳуриявии Нӯҳ ба Шоки иваз карда шуд. Соли 1973 ноҳияи Нафтечала аз нав барқарор карда шуд. Соли 1978 ноҳияи Степанакерт ба Аскеран ва ноҳияи Наҳҷувон ба Бобак иваз карда шуд. Дар солҳои 80-ум, Ҷулфа ва Ордубад мақоми шаҳрҳои тобеи ҷумҳурӣ гирифтанд.
аз соли 1991[вироиш | вироиши манбаъ]
Дар моҳи феврали соли 1991, дар ноҳияҳои Шаумян ва Қосим Исмоилов муттаҳид шуданд ва номи ноҳияи Горанбой дода шуд.
26 ноябри соли 1991 Вилояти Мухтори Қарабоғи Кӯҳӣ барҳам дода шуд (амалан он давлати эътирофнашудаи Ҷумҳурии Қарабоғи Кӯҳӣ шуд ), ҳамаи ноҳияҳо ва шаҳрҳои тобеи вилоятӣ, ки ба ҳайати он дохил буданд, мустақиман ба тобеияти Озарбойҷон гузаронида шуданд. Шаҳри Степанакерт, Ханкенди ном гирифт. Ноҳияҳои Аскеран, Ҳадрут ва Мардакерт барҳам дода шуданд. Ноҳияи Мартунӣ ба Хоҷавенд иваз карда шуд. Дар қаламрави собиқ ноҳияи Аскеран ноҳияи Хоҷалӣ ташкил карда шуд. Қаламрави собиқ ноҳияи Мардакерт ба ноҳияҳои ҳамсояи Келбаҷар ва Тертер дохил карда шудааст. Қаламрави собиқ ноҳияи Ҳадрут ба минтақаи ҳамсояи Хоҷавенд дохил карда шудааст.
Соли 2004 дар Ҷумҳурии Мухтори Наҳҷувон ноҳияи Кенгерли ташкил карда шуд.[12]
Дар соли 2020 Озарбойҷон аксари қаламравҳои қаблан ишғолшударо баргардонд: як қисми собиқ Вилояти Мухтори Қарабоғи Кӯҳӣ (аз ҷумла шаҳрҳои Шуша ва Ҳадрут), инчунин Келбаҷар (бидуни қаламравҳое, ки ба собиқ ноҳияи Мардакерт дохил мешуданд) ), Ноҳияҳои Ағдам ва Лочин (ба истиснои долони Лачин) баргардонида шудаанд.
Инчунин нигаред[вироиш | вироиши манбаъ]
- Шаҳрҳои Озарбойҷон - рӯйхати пурра
- Рӯйхати шаҳрҳои тағирёфтаи Озарбойҷон
Манбаъҳо[вироиш | вироиши манбаъ]
- ↑ Классификатор административно-территориального устройства Азербайджана(озарб.)
- ↑ Azərbaycan bələdiyyələri(пайванди дастнорас — таърих). 27 октябри 2009 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 18 феврали 2010.
- ↑ Административно-территориальные единицы Азербайджана(пайванди дастнорас — таърих). 27 октябри 2009 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 18 октябри 2018.
- ↑ Город контролируется непризнанной Нагорно-Карабахской Республикой
- ↑ Goverment of Azerbaijan. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsi / Azərbaycanın statistik göstəriciləri / Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. — Baku: PREZİDENT KİTABXANASI, 2020. — С. 32-202. — 234 с.
- ↑ Kəlbəcər rayonu, Государственный комитет по статистике Азербайджанской Республики. Бойгонӣ шудааст 14 ноябри 2009 сол. Проверено 8 сентябри 2009.
- ↑ Краткая история Лачинского района, Генеральное консульство Азербайджана в Санкт-Петербурге. Бойгонӣ шудааст 1 июли 2013 сол. Проверено 8 сентябри 2009.
- ↑ Город Ханкенди находится в зоне контроля миротворческого контингента РФ в Азербайджане до 1 декабря 2025 года, контролируется непризнанной Нагорно-Карабахской Республикой, считающий его своей столицей, и называется Степанакерт
- ↑ 9.0 9.1 Район частично находится в зоне контроля миротворческого контингента РФ в Азербайджане до 1 декабря 2025 года, большая часть территории контролируется непризнанной Нагорно-Карабахской Республикой
- ↑ Большая часть района находится в зоне контроля миротворческого контингента РФ в Азербайджане до 1 декабря 2025 года, территория контролируется непризнанной Нагорно-Карабахской Республикой
- ↑ Əhalisi - ŞƏKİ ŞƏHƏR İcra Hakimiyyəti. sheki-ih.gov.az. 7 феврали 2021 санҷида шуд.
- ↑ 12.0 12.1 12.2 Управление делами Президента Азербайджанской Республики. Административно-территориальное деление. С. 4. 13 феврали 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 22 марти 2012.
- ↑ Атлас Азербайджанской ССР. — Баку — Москва, 1963. — С. 6—7.
<ref>
tag defined in <references>
has no name attribute.