Хачмаз
| Шаҳр | |
|---|---|
озарбойҷонӣ: Xaçmaz | |
 | |
| Кишвар | Озарбойҷон |
| Координатаҳо | 41°28′05″ с. ш. 48°48′10″ в. д.HGЯO |
Хачмаз ( озарбойҷонӣ: Xaçmaz) - шаҳр дар шимоли Озарбойҷон. Маркази маъмурии ноҳияи Хачмаз. Дар соҳили дарёи Кудиалчай ҷойгир аст. Истгоҳи роҳи оҳан дар масофаи 163 км шимолу ғарби Боку дар хатти Гудермес - Боку.
Таърих[вироиш | вироиши манбаъ]
Таърихшиноси армании асри V Егише ёдовар мешавад, ки тибқи К. Тревер, дар минтақаи Хачмази муосир қабилаи хечматакҳо зиндагӣ мекарданд [1]. Дар асри XVIII деҳа дар баробари деҳаи Бебелӣ ба ноҳияи Мушкур тааллуқ дошт, аҳолии арманӣ дошт ва аз 52 хонавода иборат буд [2]. Дар соли 1880, тибқи "Маҷмӯаи маълумот дар бораи Кавказ", дар ин маҳал 30 хонаводаи арманиҳо ва инчунин 13 хонаводаи тоторҳо ((озарбоҷониҳо)) маскун буданд. Он замон дар Хачмаз 168 арманиҳо, пайравони калисои арманӣ ва 68 тоторҳо ((озарбоҷониҳо)), мусулмонони суннӣ, зиндагӣ мекарданд. Ин шаҳрак як калисои арманӣ ва як масҷиди суннӣ дошт [3]. Ба гуфти В. П. Кобычев манзилҳои арманиҳои дар асри XIX дар Хачмаз сокиншуда бо озарбойҷониҳои ҳамсоя шабеҳ буданд. Соли 1898 дар масири Боку то бандари Петровский истгоҳи роҳи оҳан сохта шуд [4]. Соли 1938 Хачмаз мақоми шаҳрро гирифт [5]. Дар давраи Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ 8739 зодагони Хачмаз ба фронт рафтанд, ки аз онҳо 2800 нафар ҳалок шуданд. Дар ҷангҳо барои Маскав 124 сокини Хачмаз ҳалок шуданд [6].
Аҳолӣ[вироиш | вироиши манбаъ]
Соли 1974 шаҳр 24 ҳазор нафар аҳолӣ дошт [5]. Мувофиқи барӯйхатгирии умумииттифоқии аҳолии соли 1989, дар Хачмаз 28990 нафар зиндагӣ мекарданд [7]. Тибқи барӯйхатгирии соли 2009 дар Озарбойҷон, 39,500 нафар дар ин шаҳр зиндагӣ мекарданд [8].
Ҷозибаҳои гардишгарӣ[вироиш | вироиши манбаъ]
- Масҷиди Ҷумъа
- Хонаи фарҳанг
- Осорхонаи таърихӣ-кишваршиносӣ [9]
- Боғи ходимони фарҳангии Озарбойҷон
- Калисои муқаддаси Николи - соли 1946 сохта шудааст [10]
Мақомоти давлатӣ [11][вироиш | вироиши манбаъ]
- Нерӯгоҳи барқии Хачмаз
- Суди халкии Хачмаз
- Истгоҳи автобус
- Идораи гумрук
- Идоракунии қубурҳои об
- Беморхонаи марказии Хачмаз
- Дафтари Хадамоти муҳоҷират
- Маркази табобатӣ ва ташхисӣ
- Ҳокимияти иҷроияи минтақаи Хачмаз
- Комиссариати ҳарбии минтақаи Хачмаз
- Раёсати байтории минтақаи Хачмаз
- Осорхонаи таърихӣ-кишваршиносии ноҳияи Хачмаз
- Прокуратураи ноҳияи Хачмаз
- Идораи адлияи минтақавӣ
- Шуъбаи полиси ноҳияи Хачмаз
- Аввалин идораи нотариалӣ дар Хачмаз
- Шуъбаи ноҳиявии Хачмаз, Фонди давлатии ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ
- Хонаи фарҳанги ба номи Ҳайдар Алиев
- Маркази минтақавии иттилоотӣ ва сайёҳӣ
- Идораи минтақавии Феҳристи давлатии амволи ғайриманқул
- Раёсати минтақавии Вазорати амнияти миллии Ҷумҳурии Озарбойҷон
- Маркази ҳифзи иҷтимоии аҳолии ноҳияи Хачмаз
Иқтисод[вироиш | вироиши манбаъ]
Дар ин ҷо як корхонаи консервбарории "Кавказ" мавҷуд аст.
Шаҳрвандони машҳур[вироиш | вироиши манбаъ]
- Аббосова Лала Гулбаба гизӣ - вакили Маҷлиси Миллии Ҷумҳурии Озарбойҷон, узви Иттифоқи журналистони Озарбойҷон, раиси ташкилоти ҷамъиятии "Зан ва Прогресс", лауреати ҷоизаи Ҳасан-беки Зардобӣ, муаллифи 12 суруд, 4 маҷмӯаи энсиклопедӣ ва як китоби бадеӣ [12].
- Байрамов Тарверди Оруж оғли - шаҳид, иштирокчии чанги Карабоғ. Вай 25 майи соли 1992 дар ҳимояи Зангелан қаҳрамонона ҳалок шудааст. Пас аз вафоташ ба мактабе, ки Тарверди Байрамов таҳсил кардааст, номи қаҳрамон гузошта шуд [13].
Бародаршаҳр[вироиш | вироиши манбаъ]
Нигористон[вироиш | вироиши манбаъ]
Китобхонаи ба номи М. Ф. Охундова
Боғ дар маркази шаҳр
Мактаби шоҳмот
Харитаҳои топографӣ[вироиш | вироиши манбаъ]
Пайвандҳо[вироиш | вироиши манбаъ]
Эзоҳ[вироиш | вироиши манбаъ]
- ↑ К. В. Тревер. Очерки по истории и культуре Кавказской Албании IV в. до н. э.−VII в. н. э. (источники и литература). — М. Л.: Издательство Академии наук СССР, 1959. — С. 211.
- ↑ Бутков П. Г. Материалы для новой истории Кавказа с 1722 по 1803 год. — СПб.: 1869. — Глава 19. — С. 94.
- ↑ Сборник сведений о Кавказе. — Шаблон:Тф., 1880. — Т. V. — С. 308. — 343 с.
- ↑ Цветущий яблоневый край(пайванди дастнорас — таърих). «ИЗВЕСТИЯ» (31 марти 2010). 19 ноябри 2010 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 4 апрели 2010.
- ↑ 5.0 5.1 Хачмас. БСЭ.
- ↑ Хачмазский музей пользуется популярностью ӯ туристов Читать полностью: http://news.day.az/society/428067.html
- ↑ Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей.
- ↑ Азстат(пайванди дастнорас — таърих). 22 апрели 2012 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 15 феврали 2012.
- ↑ Ильхам Алиев принял участие в открытии Историко-краеведческого музея в Хачмазе // Официальный сайт Президента АР. 19 июля 2013.
- ↑ Свято-Никольский храм г.Хачмас
- ↑ Xaçmaz rayonu müəssisələrinin kataloqu
- ↑ Deputat Lalə Abbasova ilə fotosöhbət
- ↑ AZƏRBAYCAN ŞƏHİDLƏRİ. 9 феврали 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 27 феврали 2017.
- ↑ Хачмаз и Ялта стали городами-побратимами (Russian)
