Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон
(ВКХ ҶТ)
Рамзи Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон
Иттилооти умумӣ
Санаи таъсис	12 майи 1944
Мақомоти пешина	Комиссариати халқии корҳои хориҷии ҶШС Тоҷикистон Вазорати корҳои хориҷии ҶШС Тоҷикистон Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон Вазорати робитаҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон
Мудирияти фаъолиятҳо амал мекунад	Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон
Қароргоҳ	Душанбе, кӯч. Шероз, 33 734001
Вазири масъул	Сироҷиддин Аслов
Сайт	mfa.tj

Вазорáти корҳóи хориҷи́и Ҷумҳури́и Тоҷикистóн — мақомоти марказии ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки муносибатҳои Тоҷикистонро бо давлатҳои хориҷӣ ва ташкилотҳои байналмилалӣ танзим намуда, ба фаъолияти ниҳодҳои хадамоти дипломатӣ ва консулгарӣ роҳбарӣ мекунад.

Таърих

Ниҳоди корҳои хориҷии Тоҷикистони Шуравӣ дар асоси Қонун «Дар бораи ташкил додани Комиссариати халқии корҳои хориҷии иттифоқӣ-ҷумҳуриявӣ» (12.05.1944) таъсис дода шуда, ҳамагӣ 11 нафар корманд дошт. Дар тӯли 65 сол номи ниҳоди сиёсати хориҷии Тоҷикистон 5 бор тағйир ёфт: Комиссариати халқии корҳои хориҷии ҶШС Тоҷикистон (12.05.1944–06.1946), Вазорати корҳои хориҷии ҶШС Тоҷикистон (06.1946–31.08.1991), Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон (31.08.1991–10.01.1992), Вазорати робитаҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон (10.01.1992–20. 07.1992). Аз 20.07.1992 – Вазорати корҳои хориҷиии Ҷумҳурии Тоҷикистон.

То солҳои 1946–89 роҳбарии ниҳоди мазкурро ҳамза­мон раисони Совети вазирони ҷумҳурӣ ва муовинони раисони Совети вазирони ҷумҳурӣ ба уҳда доштанд. Вазифаву салоҳиятҳо ва сохтори идоравии он ҳамчун зерсохтори Вазорати корҳои хориҷии ИҶШС маҳдуд буданд.

Сохтор

Дар тӯли солҳои истиқлол сохтори Вазорат такмил дода шуд. Ҳоло (2014) Дастгоҳи марказии Вазорат ибо­рат аст:

• Роҳбарият (вазир, муовини аввал ва ду муовин);
• Гурӯҳи сафирон оид ба супоришҳои махсус;
• 12 Раёсат
  • Раёсати кишвар­ҳои Аврупо ва Амрико;
  • Раёсати кишварҳои Осиё ва Африқо;
  • Раёсати Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил;
  • Раёсати созмонҳои байналмилалӣ;
  • Раёсати шартномавӣ-ҳуқу­қӣ;
  • Раёсати иттилоот, матбуот, таҳлил ва тарҳрезии сиёсати хориҷӣ;
  • Раёсати ташрифоти давлатӣ; Раёсати кадрҳо ва иттилооти махсус;
  • Раёсати иттилооти умумӣ ва алоқаи дипломатӣ;
  • Раёсати консулӣ;
  • Раёсати молиявӣ;
  • Раёсати корҳо
• Шуъбаи ҳамкориҳои иқтисодии хориҷӣ;
• Шуъба оид ба ҳалли масъалаҳои ҳудудӣ ва сарҳаддӣ;
• Шуъбаи сохтмон,
• Комиссияи миллӣ оид ба корҳои ЮНЕСКО.

Вазифаҳо ва самтҳои фаъолият

Вазорат Ҷумҳурии Тоҷикистонро дар муносибат бо давлат­ҳои хориҷӣ ва созмонҳои байналмилалӣ намояндагӣ карда, барои баланд гардидани саҳми Ҷумҳурии Тоҷикистон ба сифати аъзои ҷомеаи байналмилалӣ дар ҳалли масъа­лаҳои глобалӣ ва минтақавӣ мусоидат менамояд; стратегияи сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистонро амалӣ ме­гардонад; роҷеъ ба масъалаҳои робитаҳои Ҷумҳурии То­ҷикистон бо давлатҳои хориҷӣ ва созмонҳои байнал­ми­лалӣ дар асоси таҳлили ахбори вобаста ба маҷмӯи му­носибатҳои дуҷониба ва бисёрҷониба ва масъалаҳои бай­налмилалӣ пешниҳодҳо омода ва манзур менамояд.

Вазорат лоиҳаҳои шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистонро таҳия менамояд, оид ба бастан, иҷро намудан, қатъ кардан ва боздоштани амали шартномаҳо так­лифҳо омода ва пешниҳод менамояд; бо давлатҳои хори­ҷӣ, созмонҳои байналмилалӣ ва минтақавӣ гуфтушунид­ҳо анҷом медиҳад; ҷиҳати иҷрои шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон назорати умумӣ бурда, дар тайёр намудани таклифҳо оид ба мувофиқ намудани қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон бо уҳдадориҳои бай­налмилалӣ иштирок менамояд. Вазорат дар таҳияи сиёсат ва чорабиниҳои мушаххас оид ба таъмини ҳуқуқ ва озоди­ҳои шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, мудофиа ва амният,  ҳамчунин густариши робитаҳои иқтисодӣ-тиҷора­тӣ ва молиявӣ, илмӣ-техникӣ, фарҳангӣ ва дигар шакл­ҳои алоқаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон бо давлатҳои хори­ҷӣ, созмонҳои байналмилалӣ ва минтақавӣ иштирок менамояд; иштироки Ҷумҳурии Тоҷикистонро дар фаъолияти СММ, САҲА, ИДМ ва дигар созмонҳои байналми­ла­лӣ ва минтақавӣ, конференсияҳо, форумҳо таъмин намуда, баланд бардоштани нақши Ҷумҳурии Тоҷикистонро ҳамчун узви ҷомеаи ҷаҳонӣ дар ҳалли масъалаҳои ҷаҳо­нӣ ва минтақавӣ таъмин менамояд.

Вазорат таъминоти ҳуқуқӣ ва ҳамоҳангсозии фаъолияти во­ситаҳои ахбори умуми давлатҳои хориҷиро дар қаламра­ви Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ менамояд; барои паҳн намудани ахбор дар хориҷи кишвар оид ба сиёсати хори­ҷӣ ва дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳаёти иҷтимоӣ-иқтисодӣ, фарҳангӣ ва маънавии кишвар мусоидат менамояд; дар таъмини маросими ташрифотӣ ҳангоми мубодилаи байнидавлатӣ дар сатҳи олӣ иштирок мекунад, ҳамчунин аз болои иҷрои имтиёз ва масуниятҳои дипло­матӣ ва консулӣ назорат мебарад; ба амалӣ намудани ро­битаҳои байнипарламентӣ ва дигар робитаҳои хориҷии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон мусоидат менамояд.

Вазорат дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ва хориҷи кишвар фаъолияти консулиро ташкил менамояд, бо тартиби муқар­рар­гардида хизматрасонии консулӣ, ахборӣ-машваратӣ ва дигар намуди хизматрасониҳоро анҷом медиҳад; дар асоси меъёрҳои ҳуқуқи байналмилалӣ ҳимояи ҳуқуқ ва манфиатҳои ҳамватанонеро, ки берун аз марзи Ҷумҳурии Тоҷикистон зиндагӣ мекунанд, таъмин менамояд; ҳуҷ­ҷат­ҳои шиносномавӣ – раводидиро ба расмият медарорад; имзоҳои шахсони мансабдори Ҷумҳурии Тоҷикис­тонро дар ҳуҷҷатҳое, ки барои фиристодан ба хориҷи кишвар муайян шудаанд, тасдиқ менамояд ва таъйид намудани ҳуҷҷатҳои хориҷиро ба амал мебарорад.

Дастовардҳо

Дастоварди нодиртарини миллат дар даврони истиқ­лолият ба имзо расидани Созишномаи умумӣ дар бораи истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон аст. Ҳоло таҷрибаи сулҳофарии тоҷикон аз ҷониби ҷомеаи ҷа­ҳо­нӣ эътироф гардида, ба мактаби омӯзиш табдил ёфтааст.

Сафоратҳо

Дар марҳилаи аввали соҳибистиқлолӣ Тоҷикистон фа­қат дар ш. Маскави Федератсияи Руссия Намояндагии ваколатдори кишварро таъсис дода буд, ки баъдан 18 декабри 1993 ба Сафорати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Руссия табдил дода шуд. 18 январи 1994 нахустин сафири Ҷумҳурии Тоҷикистон ба роҳбари давлати хориҷӣ эътимоднома супорид. Алҳол (2014) дар кишварҳои хориҷӣ 24 намояндагии дипломатии Тоҷикистон, аз ҷумла намо­ян­да­гиҳои доимии ҷумҳурӣ дар назди СММ, САҲА, ИДМ, СҲШ, Созмони Аҳдномаи Амнияти Дастаҷамъӣ, Итти­ҳо­ди иқтисодии Авруосиё ва дигар созмонҳои байналмилалию минтақавӣ амал мекунанд, инчунин 5 консулгарии генералӣ ва 3 консулгарии кишвар дар хориҷа фаъолият дорад. Соли 1993 дар Туркманистон, Ӯзбекистон, Қазо­қис­тон сафоратҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ба фаъолият шурӯъ намуданд, соли 1994 дар Олмон нахустин сафорати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар кишварҳои аврупоӣ ба фаъолият оғоз намуд. Соли 1995 дар Эрон ва Туркия, 1997 дар Хитой, Австрия, Беларус Сафорати Ҷумҳурии Тоҷи­кистон ба фаъолият пардохт. Сафорати Тоҷикистон дар Афғонистон моҳи январи 2002 дар Кобул ба фаъолият шурӯъ намуд. Ҳамон сол сафоратҳои Тоҷикистон дар ИМА ва Белгия (ҳамзамон намояндагӣ дар НАТО ва Иттиҳоди Аврупо) ба кор оғоз намуданд. Солҳои 2003–2005 сафоратҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Ҳиндустон ва Покистон таъсис ёфтанд. Баъдан соли 2007 дар Миср, Арабистони Саудӣ, Ҷопон, соли 2008 дар Британияи Кабир, Озарбойҷон, Украина, Швейсария (ҳамзамон намо­ян­дагӣ дар шуъбаи СММ) ва Амороти Муттаҳидаи Араб сафоратҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ба фаъолият пардохтанд. Дар чанд соли охир инчунин дар шаҳрҳои Екатеринбург ва Уфаи Руссия, Алмаатои Қазоқистон, Дубайи Амороти Муттаҳидаи Араб, Истанбули Туркия, Мазори Шариф, Қундуз ва Файзободи Афғонистон консулга­ри­ҳои Тоҷикистон ба кор шурӯъ карданд.

То имрӯз 151 кишвари ҷаҳон давлати Тоҷикистонро ба расмият шинохтааст ва бо 126-тои он муносибатҳои дип­ломатӣ барқарор гардидаанд. Ҷумҳурии Тоҷикистон аъзои фаъоли 51 созмони байналмилалӣ, минтақавӣ ва ни­ҳод­ҳои байналмилалии молиявӣ мебошад. Ҳоло дар Душанбе сафоратҳои 21 кишвари хориҷӣ фаъолият намуда, 65 давлати дигар сафирони ғайримуқими худро дар То­ҷикистон таъйин кардаанд, инчунин намояндагиҳои аксари созмонҳои бонуфузи байналмилалӣ ва ниҳодҳои мо­лиявии ҷаҳонӣ дар қаламрави ҷумҳурӣ фаъолият мекунанд.

Дар Консепсияи сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикис­тон (2002) моҳияту мундариҷа ва дурнамои сиёсати хо­ри­ҷии кишвар, роҳу василаҳо ва усулҳои амалисозии он ба таври мушаххас инъикос карда шудаанд. Дар он сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун сиёсати сулҳ­ҷӯёна ва бисёрсамтае, ки дар асоси эҳтироми мутақоби­лаи истиқлолияти давлатӣ ва риояи манфиатҳои миллӣ амалӣ мегардад, муайян карда шудааст. Соли 2003 дар асоси ҳамин санади барномавӣ дар муносибатҳои байналмилалии ҷумҳурӣ «сиёсати дарҳои боз» эълом гардид. Тоҷикистон ба шарофати сиёсати «дарҳои боз» мав­қеи худро дар сиёсати байналмилалӣ ва ҳаллу фасли муш­килоти сайёра мустаҳкам сохта, ба доираи ҳамкори­ҳои худ давлатҳои бисёрро ворид намуд ва бо дарназардошти манфиатҳои миллӣ тавозуни муносибатҳо ва ман­фиатҳои худро таъмин кард.

Сиёсати иқтисодӣ

Ҳар сол миёни Тоҷикистон ва беш аз 100 кишвари ҷаҳон табодули мол сурат мегирад. Соли 2013 Ҷумҳурии Тоҷикистон узви комилҳуқуқи яке аз созмонҳои бонуфузтарини дунё – Созмони Умумиҷаҳонии Савдо гардид. То имрӯз Тоҷикистон бо кишварҳои гуногуни олам беш аз 1200 ҳуҷҷати дуҷониба ба имзо расонидааст, ки масъа­лаҳои муносибату ҳамкориҳои дуҷонибаро дар соҳаҳои сиёсӣ, иқтисодӣ, тиҷоратӣ, ҳарбӣ-техникӣ, амният, илм, фарҳанг, маориф, тандурустӣ, сайёҳӣ ва дигар самтҳо фаро мегиранд. Ағлаби ташаббусҳои сиёсӣ, аз ҷумла ҳал­лу фасли мухолифати шаҳрвандӣ, тариқи гуфтушунид, мусоидат ба ҳалли мушкилоти сиёсиву иқтисодӣ ва иҷти­моии Афғонистон, рушди ҳамкориҳои минтақавӣ, як зумра ташаббусҳо оид ба истифодаи оқилонаи захираҳои обӣ ва ҳамкорӣ дар соҳаи энергетика, мубориза бар зидди терроризм, экстремизм ва қочоқи маводди мухаддир, инчунин дигар пешниҳодҳои арзишманди роҳбариятиТо­ҷикистон аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ ҳамовозӣ ва дастгирӣ пайдо намудаанд.

Тоҷикистон бунёнгузори форматҳои нави муколама дар доираи кишварҳои форсизабон (сегонаи Тоҷикистон – Афғонистон‒Эрон) ва кишварҳои «Чаҳоргонаи Душанбе» (Тоҷикистон – Руссия‒Афғонистон – Покистон) мебошад. «Соли байналмилалии оби тоза» (2003); «Даҳсо­лаи амалиёти байналмилалии «Об барои ҳаёт» (солҳои 2005–2015); «Соли байналмилалии ҳамкориҳо дар соҳаи об» (2013) ташаббусҳои роҳбарияти ҶумҳурииТоҷикис­тон дар соҳаи об мебошанд, ки аз ҷониби СММ дастгирӣ ёфта, самти фаъолияти ҷомеаи ҷаҳониро аз баррасиву изҳори мақсад ва эълони уҳдадориҳо ба иҷрои чораҳои амалӣ равона кардаанд. Бо ибтикори ҷониби Тоҷикистон «Соли байналмилалии ҳамкориҳо дар соҳаи об» эълон шудани соли 2013 мафҳуми дипломатияи обро ба сатҳи амалӣ боло бароварда, онро бо таркибаи воқеӣ мукаммал намуд. Ғояи дипломатияи об аз фаҳмиши анъанавӣ ё классикии он фарқ дошта, роҳандозии чунин техноло­гияҳои нави гуфтушунидро тақозо мекунад, ки онҳо тавонанд ба анҷоми муваффақонаи ихтилофу муноқишаҳо оид ба идора ва истифодаи захираҳои оби дарёҳои фаро­миллӣ мусоидат намоянд.

Муваффақиятҳои сиёсати хориҷии Тоҷикистон дар ҳам­корӣ бо ЮНЕСКО

Пойтахти Тоҷикистон ‒ ш. Душанбе ба ҳайси «Шаҳри сулҳ» сазовори ҷоизаи ЮНЕСКО гардид (2002); «Шашмақом» ҳамчун мусиқии Тоҷикистон ва Ӯзбекистон ба ҳайси шоҳкориҳои шифоҳӣ ва фарҳан­гии мероси ғайримоддии башарият ба феҳристи ЮНЕСКО ворид карда шуд (2003); бо қарори ҷаласаи 34-уми Кумитаи мероси умумиҷаҳонии ЮНЕСКО шаҳраки қа­ди­маи «Саразм» ба феҳристи мусаввараҳои Мероси фар­ҳангии умумиҷаҳонии ЮНЕСКО ворид карда шуд (2010); бо қарори ҷаласаи 36-уми Кумитаи мероси умумиҷа­ҳо­нии ЮНЕСКО «Боғи миллии Тоҷикистон – Кӯҳҳои Помир» ба феҳристи Мероси табиии умумиҷаҳонии ЮНЕСКО шомил гардид (2013); дар ш. Порис дар қарор­гоҳи ЮНЕСКО муаррифии китоби «Меъмори сулҳ», ки ба саҳми пурарзиши Президенти Тоҷикистон – Эмомалӣ Раҳмон дар роҳи расидан ба сулҳу суботи комил дар киш­вар бахшида шуда буд, баргузор гашт (2013); бо эътирофи пайравии пайваста ба ҳадафҳои ташаккули сулҳи пойдор ва пешбурди рушди устувор, аз ҷумла тавассути ташаббусҳо оид ба пешбурди ҳамкорӣ ва муколамаи байналмилалӣ дар соҳаи об, табодули донишҳои илмӣ ва мусоидат ба пешрафт дар самти татбиқи Ҳадафҳои Рушди Ҳазорсола ва ҳадафҳои рушди дар сатҳи байналми­лалӣ ҳамоҳангшуда, Созмони ЮНЕСКО Президенти Ҷум­ҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмонро бо Медали ҷаш­нии «60-солагии ЮНЕСКО» сарфароз гардонид (2013); дар ш. Порис дар рафти иҷлосияи 37-уми Конфронси генералии ЮНЕСКО ҷашнҳои 3000-солагии Ҳисор, 700-со­лагии Мирсайид Алии Ҳамадонӣ (дар ҳамкорӣ бо ҶИЭ), 600-солагии Абдурраҳмони Ҷомӣ ва 100-солагии Зиёдулло Шаҳидӣ ба феҳристи ҷашнҳое, ки бо иштироки ЮНЕСКО дар солҳои 2014–2015 таҷлил мешаванд, ворид гардиданд (2013).

Интишорот

Фаъолияти нашриётии Вазорат хусусан аз соли 2006 вусъат пайдо кард; нашри фаслномаи иттилоотии «Дипломатия Таджикистана» ташкил карда, он аз соли 2007 ба солнома табдил дода шуд. Силсилаи китобҳо дар мавзӯи сиёсати хориҷӣ ва муносибатҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз ҷумла, «Рыночная экономика и международное сотрудничество» (2006), «Тоҷикистон – САҲА: му­колама ва ҳамкорӣ» (2009, бо забонҳои тоҷикӣ, анг­лисӣ, русӣ), «Дипломатияи Тоҷикистон: дирӯз ва имрӯз» (2009, 2012, дар ду ҷилд, бо забонҳои тоҷикӣ, англисӣ, ру­сӣ), «Многовекторная дипломатия Таджикистана» (2010), «Хазинаи тилоии тоҷикон» (2010–2013, бо забонҳои то­ҷикӣ, русӣ, форсӣ, англисӣ, фаронсавӣ, олмонӣ, арабӣ, хи­тойӣ, туркӣ), «Сиёсати хориҷии Тоҷикистон дар масири истиқлолият» (2011, бо забонҳои тоҷикӣ ва англисӣ), «Таджикистан в системе обеспечения региональной безо пасности ОБСЕ» (2011) ба нашр расонида шуданд. Соли 2011 дар назди Вазорат маҷаллаи «Сиёсати хориҷӣ» таъсис дода шуд.

Роҳбарони собиқи вазорат

Роҳбарони ниҳоди сиёсати хориҷии Тоҷикистон: А. Аҳ­мадов (29.7.1944–6.1946), Ҷаббор Расулов (22.7.1946–3.1955), Турсун Улҷабоев (29.3.1955–25.5.3.1956), Н. Додхудоев (25.5. 1956–12.4.1961), А. Қаҳҳоров (19.6.1961–20.7.1973), Раҳмон На­­биев (20.7.1973–9.12.1981), Р. Юсуфбеков (9.12.1981–5.1984), У. Усмонов (30.5.1984–11.1989), Л. Қаюмов (7. 11.1989–11.5.1992), Х. Холиқназаров (11.5.1992–11.1992), Р. Олимов (11.8.1992–27.12.1994), Талбак Назаров (28.12.1994–30.11.2006), Ҳамрохон Зарифӣ (1.12.2006‒29.11.2013), Сироҷиддин Аслов (аз 29.11.2013).

Пайвандҳо

• mfa.tj — сайти расмии Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон(тоҷ.)(рус.)(англ.)

Сарчашма

Мақола дар асоси маводи Энсиклопедияи Миллии Тоҷик навишта шудааст.