Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон

Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон
Иттилооти куллӣ
Кишвар	Тоҷикистон
Қаламрави додрасӣ	Тоҷикистон
Роҳбарӣ
Масъули иҷроия	Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон
Вазири фарҳанг	Матлубахон Сатториён
Муовини якум	Обид Назариён
Муовини вазир	Давлат Сафар
Муовини вазир	Манучеҳр Шарифзода
Сохтор
Дафтари марказӣ	Душанбе, Тоҷикистон
Вебгоҳ	vfarhang.tj

Вазорáти фарҳáнги Ҷумҳури́и Тоҷикистóн — мақомоти марказии ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳу­рии Тоҷикистон, ки барои таҳия ва татбиқи сиёсати дав­латӣ ва батанзимдарории меъёрии ҳуқуқии фаъолият дар соҳаи фарҳанг, ҳунар, табъу нашр ва ҳуқуқи муал­лифӣ масъ­ул аст.

Вазорати фарҳанг дар асоси Конститутсияи Ҷум­ҳурии Тоҷикистон, қонунҳои конститутсионии Ҷум­ҳурии Тоҷикистон, қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, фар­монҳои Президенти Тоҷикистон, қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси намояндагон ва Маҷли­си миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, санад­ҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Ҷумҳурии Тоҷикистон фаъолият мекунад.

Вазифаҳо

Вазифаҳои асосии вазорат фароҳам овардани фазои мусоиди меъёрӣ-ҳуқуқӣ барои фаъолияти муназзами муассисаҳои фарҳангии кишвар; таълиму тарбияи мутахассисони соҳаи фарҳанг; рушди фаъолияти китобдорӣ; назорату раҳнамоӣ ва пешбурди кори муассисаҳои фарҳангӣ ва таълимии соҳаи фарҳанг; рушди мусиқии касбӣ ва ҳунарҳои бадеии халқӣ; ҳифзу нигаҳдории мероси ниёгон ва сарватҳои фарҳангии кишвар; тармиму барқарорсозии ёдгориҳои таърихии фарҳангӣ; ташкилу баргузории чорабиниҳои фарҳангии ҷумҳуриявӣ, ҳамоишҳо ва конференсияҳо оид ба масъалаҳои фарҳанг; густариши ҳамкорӣ бо ташкилоту созмонҳои байналмилалӣ; муаррифӣ намудани фарҳанги ғаниву куҳанбунёди тоҷикон ба оламиён ва ғайра мебошад.

Таърих

Мақолаи асосӣ: Фарҳанги Тоҷикистон

Моҳи майи 1938 дар Тоҷикистон Хонаи эҷодиёти халқ ташкил карда шуд, ки роҳбарии муассисаҳои фарҳангӣ, театрҳо, боғҳои фарҳангию фароғатӣ, чойхонаҳои сурх, китобхонаҳоро ба уҳда дошт ва маслиҳатҳои методӣ медод. Бо зиёд гардидани муассисахои фарҳангӣ-фароғатӣ талабот ба идора ва роҳбарии онҳо афзуд. Бинобар ин соли 1944 бо қарори Шӯрои Комиссарони халқ дар назди Ҳукумати ҶШС Тоҷикистон Раёсати санъат ташкил карда шуд, ки роҳбарии онро шоири ҷавон Мирзо Турсунзода ба зимма дошт. 25 апрели 1953 дар заминаи Раёсати санъат Вазорати маданияти Тоҷикистон таъсис ёфт. Дар муддати кӯтоҳ сохтори вазорат, раёсату шуъбаҳо ва зерсохторҳои он ташкилу азнавсозӣ гардида, ба фаъолият шурӯъ намуданд. Соли 1995 дар натиҷаи муттаҳидсозии Вазорати маданият, матбуот ва ахбор, Кумитаи телевизион ва радиошунавонӣ ва умури кино Вазорати фарҳанг ва иттилоот ташкил карда шуд, ки он охири соли 1997 Вазорати фарҳанг ном гирифт.

Замони Шӯравӣ

Дар замони Шӯравӣ барои рушду такомули санъати касбӣ ва фарҳанги миллии тоҷик диққати ҷиддӣ дода шуд. Вазорат дар ин давра бо номҳои гуногун арзи вуҷуд карда, барои рушди санъату фарҳанги тоҷик корҳои бис ёри назаррасро анҷом дод. Диққати асосӣ ба таълиму тарбияи мутахассисони соҳибихтисоси соҳаи санъат ва фарҳанг равона карда шуд.

Барои таълиму тарбияи мутахассисони миллӣ ва инкишофи соҳаҳои гуногуни санъат аз ҷумҳуриҳои собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ омӯзгорон, режиссёрон ва мутахассисони варзидаву соҳибтаҷриба даъват карда шуданд. Дар ин солҳо Вазорат баҳри рушду равнақи санъати театрӣ кӯшишҳои бисёр ба харҷ дод.

Замони истиқлол

Дар даврони истиқлоли Вазорати фарҳанг барои муназзам гардонидан ва нишон додани дурнамои рушди фарҳанг ва санъати касбӣ, фароҳам овардани фазои мусоиди меъёрӣ-ҳуқуқӣ барои фаъолияти пурсамари муассисаҳои фарҳангии Тоҷикистон бо супориши Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон як қатор барномаҳои давлатиро бо нақшаҳои мушаххас таҳия ва пешниҳод намуд, ки ба рушду такомули фарҳанги миллӣ такони бузург бахшиданд. Пайи ҳам «Барномаи компютерикунонии муассисаҳои таълимии фарҳанг ва санъати Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2007—2010» (№ 135, аз 3 апрели 2006), «Барномаи давлатии тайёр кардани кадрҳои соҳибихтисоси соҳаи фарҳанг, санъат ва табъу нашр барои солҳои 1007—2010» (№ 239, аз 3 июли 2006), «Барномаи давлатии рушди фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2008—2015» (№ 85, аз 3 марти 2007), «Барномаи давлатии рушди ҳунарҳои бадеии халқӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2009—2015» (№ 213, аз 31 октябри 2008), «Барномаи давлатии рушди мусиқии касбӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2011—2015» (№ 322, аз 1 июли 2010), «Барномаи давлатии компютерикунонии оммавӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2001—2013» (№ 384, аз 2 августи 2010) қабул гардиданд.

Байни Вазорат ва вазоратҳои марбутаи бисёр давлатҳои хориҷии дуру наздик дар соҳаи фарҳанг ва иттилоот созишномаҳо баста шудаанд. Дар доираи ин ҳамкориҳо Рӯзҳои фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикис тон дар Қазоқистон, Озарбойҷон, ҶХХ, Ҳиндустон, Беларус, Туркманистон, Федератсияи Руссия, Рӯзи Тоҷикистон дар ЮНЕСКО (Порис) ва Рӯзҳои фарҳанги ҶХХ, Беларус, Қазоқистон, Туркманистон ва ҶИЭ дар Тоҷикистон баргузор гардиданд.

Сохтори вазорат

• Роҳбарият;
• Раёсати санъат;
• Раёсати рушди муассисаҳои фарҳангӣ-фароғатӣ ва ҳунарҳои мардумӣ;
• Раёсати табъу нашр ва матбуот;
• Шуъбаи таҳлил ва дурнамои иқтисодӣ;
• Шуъбаи ҳисоботи муҳосибавӣ ва баҳисобгирӣ;
• Бахши танзими техникӣ;
• Шуъбаи илм ва муассисаҳои таълимӣ;
• Шуъбаи робитаҳои байналмилалӣ;
• Шуъбаи ҳуқуқ, ҳифзи ҳуқуқи муаллиф ва ҳуқуқҳои вобаста ба он;
• Шуъбаи ҳифз ва истифодаи мероси таърихию фарҳангӣ;
• Шуъбаи кадрҳо ва корҳои махсус;
• Шуъбаи идоракунии корҳо ва назорат;
• Шуъбаи аудити дохилӣ.

Муассисаҳои тобеъ

• Театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ;
• Театри давлатии академии драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ;
• Театри давлатии ҷавонони Тоҷикистон ба номи Маҳмудҷон Воҳидов;
• Театри давлатии ҷумҳуриявии лухтак;
• Театри давлатии драмаи русии ба номи Владимир Маяковский;
• Театри мусиқӣ-мазҳакавии Сайдалӣ Вализодаи шаҳри Кӯлоб;
• Театри мусиқӣ-мазҳакавии Ато Муҳаммадҷонови шаҳри Бохтар;
• Театри ҷумҳуриявии мусиқӣ-драмавии ноҳияи Данғара;
• Сирки давлатии Тоҷикистон;
• Донишкадаи давлатии фарҳанг ва санъати Тоҷикистон ба номи Мирзо Турсунзода;
• Донишкадаи давлатии санъати тасвирӣ ва дизайни Тоҷикистон;
• Консерваторияи миллии Тоҷикистон ба номи Талабхуҷа Сатторов;
• Коллеҷи санъати шаҳри Душанбе ба номи Аҳмад Бобоқулов;
• Коллеҷи фарҳанги ҷумҳуриявии ба номи Партов Бӯйдоқов;
• Коллеҷи ҷумҳуриявии рассомии ба номи Мирзораҳмат Олимов;
• Коллеҷи ҷумҳуриявии хореографии ба номи Малика Собирова;
• Коллеҷи санъати Кароматулло Қурбонов шаҳри Кӯлоб;
• Коллеҷи санъати ба номи Содирхон Ҳофиз;
• Мактаб-интернати миёнаи махсуси мусиқии ҷумҳуриявии ба номи Зиёдулло Шаҳидӣ;
• Мактаб-интернати миёнаи махсуси санъати ҷумҳуриявии ба номи Миратулло Атоев;
• Пажӯҳишгоҳи илмӣ-тадқиқотии фарҳанг ва иттилоот;
• Филармонияи давлатии Тоҷикистон ба номи Акашариф Ҷӯраев;
• Филармонияи давлатии бачагонаи Тоҷикистон;
• Китобхонаи давлатии бачагонаи ҷумҳуриявии ба номи Мирсаид Миршакар;
• Иттиҳодияи давлатии гуруҳҳои эҷодию консертӣ;
• Агентии миллии рақамгузории стандарти байналмилалии китоб — Хонаи Китоби Тоҷикистон;
• Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик;
• Маҷаллаи «Фирӯза»;
• Маҷаллаи «Истиқбол»;
• Рӯзномаи «Баҳори Аҷам»;
• Муассисаи нашриявии «Ирфон»;
• Муассисаи нашриявии «Адиб»;
• Маҷаллаи «Илм ва ҳаёт»;
• Маҷаллаи «Хорпуштак»;
• Маҷаллаи «Чашма»;
• Маркази эҷодии «Илҳом»;
• Ансамбли тарона ва рақси «Сомон»;
• Ансамбли «Лола»;
• Муассисаи ҳунарии «Базморо»;
• Осорхонаи ҷумҳуриявии маданияти мусиқии ба номи Зиёдулло Шаҳидӣ;
• Осорхонаи ҷумҳуриявии таърихӣ-кишваршиносии ба номи Абӯабдуллоҳи Рӯдакии шаҳри Панҷакент;
• Осорхона-мамнӯъгоҳи ҷумҳуриявии Данғара;
• Осорхонаи таърихӣ-кишваршиносии ноҳияи Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ;
• Мамнӯъгоҳи таърихию фарҳангии Ҳулбук;
• Мамнӯъгоҳи таърихию фарҳангии Ҳисор;
• Муҷтамаъи ҷумҳуриявии осорхонаҳои шаҳри Кӯлоб;
• Корхонаи воҳиди давлатии «Таъмиру сохтмон»;
• Меҳмонҳонаи «Фарҳанг»;
• Корхонаи воҳиди давлатии илмию истеҳсолии «Созтарош»;
• Минтақаи истироҳатии «Шарифобод»;
• Корхонаи воҳиди давлатии «Хидматрасонии биноҳои маъмурӣ».

Вазирон

Дар солҳои мухталиф вазирон Мӯсо Раҷабов (1953—1955), Қосим Ҳакимзода (1955—1958), Алиқул Имомов (1958—1961), Мирзо Раҳматов (1961—1966), Меҳрубон Назаров (1966—1979), Султон Мирзошоев (1979—1987), Нур Табар (1987—1990), Тамара Абдушукурова (1990—1992), Ато Ҳамдам (1992—1995), Бобохон Маҳмадов (1995—2001), Абдураҳим Раҳимов (2001), Кароматулло Олимов (2001—2004), Раҷабмад Амиров (2004—2006), Мирзошоҳрух Асрорӣ (2006‒2013), Шамсиддин Орумбекзода (2013—2020), Зулфия Давлатзода (2020—2024) буданд.

Вазири кунунии фарҳанг аз 29 январи 2024 Матлубахон Сатториён таъйин шудааст.

Адабиёт

• Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон / Н. Шарипов, А. Зубайдов // Боз — Вичкут. — Д. : СИЭМТ, 2014. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2023, ҷ. 3). — ISBN 978-99947-33-46-0.

• Из истории культурного строительства в Таджикистане. Т. 2. Д., 1972;

Пайвандҳо

• vfarhang.tj — вебгоҳи расмии Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон