Кобул
| Шаҳр | |||||||||
| пашту: ва дарӣ: کابل | |||||||||
| |||||||||
|
|||||||||
| 34°31′58″ с. ш. 69°09′57″ в. д.HGЯO | |||||||||
| Кишвар |
.svg){kind=small} |
||||||||
| Мақом | Афғонистон | ||||||||
| Роҳбар | Hamdullah Nomani[d] | ||||||||
| Таърих ва ҷуғрофиё | |||||||||
| Таъсис | 1200 | ||||||||
| Масоҳат |
|
||||||||
| Баландии марказ | 1 790 м | ||||||||
| Навъи иқлим | континенталии тропикӣ | ||||||||
| Минтақаи замонӣ | UTC+4:30 | ||||||||
| Аҳолӣ | |||||||||
| Аҳолӣ | 3 071 400 тан (2019) | ||||||||
| Эътиқодот | мусулмонон, дигар динҳо | ||||||||
| Забони расмӣ | урду | ||||||||
|
|
|||||||||
| km.gov.af | |||||||||
|
|
|||||||||
 Парвандаҳо дар Викианбор | |||||||||
.jpg)
Кобул (форсӣ: کابل) — пойтахт ва шаҳри бузургтарини Афғонистон. Аҳолаш 4 273 156 (2020[1]). Вай маркази иқтисодӣ ва маданӣ, дар дараи танги дарёи Кобул дар баландии 1,800 метр аз сатҳи баҳр ҷойгир шудааст.
Дар Кобул аслиҳа, либос, бисоти хона ва шакар истеҳсол мешаванд, ҳарчанд ки ҷанги аз соли 1979 пурдавом иқтидори иқтисодии шаҳрро костааст. Дар Кобул намояндагони миллату халқҳои гуногун, аз қабили тоҷикон 55 %, паштунҳо 20 % ва ҳазораҳо 20 % ва дигар миллатҳо 5 % зиндагонӣ мекунанд. Ҳамаи мардуми Кобул тоҷикӣ балад ва дар айни замон Порсигӯ ҳастанд. 90 дар 100 мардуми шаҳри Кобул ҳанафӣ ва 8 дар сад шиъа ва 2 дар сад боқӣ аз дин ва мазҳаб мебошанд. Дар айни замон дар Кобул раванди барқарорсозии харобаҳои замони ҷанг давом дорад.
Таърих
[вироиш | вироиши манбаъ]Номи Кобул бори аввал дар маъхазҳо, ҳамчун дарёи Кубҳа тақрибан 1200 пеш аз милод ва ҳамчун бошишгоҳ — Kabura тақрибан 300 пеш аз милод омадааст. Кобул дар замони антиқа номи Чабороро дошт. То забти арабҳо дар соли 664, Кобул дар ҳайати давлати Бохтар империяи Маурён, Кӯшониён, давлати ҳиндувон қарор дошт. Дар 6 асри минбаъда дар шаҳр намояндагони сулолаи Сомониён, Шоҳиёни Ҳинд, Ғазнавиён ва Ғӯриён ҳукмронӣ кардаанд.
Дар садаи XIII шаҳрро муғулон ғорат карданд. Дар садаи XIV, нуфузи Кобул боз афзуд ва он ба яке аз марказҳои тиҷорати давлати Темуриён табдил ёфт. Баъдтар шаҳрро соли 1504 Бобур ишғол кард ва пойтахти хеш қарор дод.
Кобулро соли 1738 Нодиршоҳ забт кард. Дар миёнаҳои садаи XVIII дар Афғонистон Аҳмадшоҳи Дурронӣ ба сари қудрат омад ва ҳукмронии афғонҳоро барқарор сохт. Соли 1772 писари Аҳмадшоҳи Дурронӣ Темуршоҳ Кобулро пойтахт эълон намуд.
Соли 1826 Дӯстмуҳаммад подшоҳи Афғонистон шуд, вале соли 1839 инглисҳо кишварро забт карда, дар Шоҳ Шуҷоъ — дастнигари худро ҳоким карданд. Шӯриши соли 1841 инглисҳоро шикаст дод ва ба ақибнишинӣ ба сӯи Ҷалолобод водор сохт. Соли 1842 инглисҳо бош гшата Болои Ҳисорро ғорат карданд ва ба Ҳиндустон ақибнишинӣ карданд. Дӯстмуҳаммад ба тахт баргашт.
Дар ибтидои асри ХХ дар Кобул Амонуллохон ҳукмронӣ намудааст. Ӯ чандин ислоҳот, аз ҷумла, мактаб барои духтарон ва сар кардани истифодаи қуввваи барқро гузаронидааст. Пойгоҳи ӯ — Қасри Доруламон дар қисми ҷанубу ғарбии Кобул буд. Соли 1919 Амонуллохон баъд аз ҷанги сеюми инглисҳову Афғонистон, истиқлоли Афғонистонро эълон мекунад.
Соли 1932 донишгоҳи Кобул кушода шуд ва солҳои 50-уми асри ХХ бо кумаки Иттиҳоди Шӯравӣ кӯчаҳои шаҳр мумфарш карда шуданд.
Аз миёнаҳои асри ХХ сар карда, шаҳр ба маркази саноатӣ табдил ёфт.
Соли 1975 дар Кобул бо кумаки Чехословакия хати троллейбус кушода шуд.
Баъд аз оғози ишғоли Афғонистон аз тарафи Шӯравӣ, Иттиҳоди Шӯравӣ Кобулро 23 декабри соли 1979 забт намуд ва онро маркази фармондеҳии қӯшунҳои худ дар Афғонистон, қарор дод. Баъд аз пошхӯрии ҳукумати Муҳаммад Наҷебуллоҳ дар соли 1992, Кобул ба маркази ҷанги шаҳрвҷандӣ табдил ёфт. Дар ин замон дар Афғонистон дар сари қудрат Ҷамъияти исломӣи Бурҳониддин Раббонӣ буд, вале пайравони Ҳизби исломии сарвазир Гулбуддин Ҳикматёр то соли 1996 қисми ҷанубиии шаҳрро пайваста мушакборон мекарданд.
Сентябри соли 1996 Кобулро толибон ишғол карданд, онҳо аҳолии босаводи шаҳрро таъқиб карда, пойтахтро ба Қандаҳор кӯчониданд.
Толибон Кобулро 12 ноябри соли 2001 баъд аз бомбапартоиҳои шадиди ИМА тарк гуфтанд ва ҳукмронии шаҳр ба дасти Иттиҳоди Шимол гузашт. Баъд аз ишғоли Афғонистон аз тарафи ИМА Кобул боз пойтахти Афғонистон қарор дода шуд.
Ба шаҳр Фурудгоҳи Байналмилалии Кобул хидмат мерасонад.
Иқлим
[вироиш | вироиши манбаъ]| Иқлими Кобул | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Нишондод | Янв. | Фев. | Март | Апр. | Май | Июн | Июл | Авг. | Сен. | Окт. | Нояб. | Дек. | Сол |
| Максимуми миёна, °C | 4,5 | 5,5 | 12,5 | 19,2 | 24,4 | 30,2 | 32,1 | 32,0 | 28,5 | 22,4 | 15,0 | 8,3 | 19,6 |
| Ҳарорати миёна, °C | −2,3 | −0,7 | 6,3 | 12,8 | 17,3 | 22,8 | 25,0 | 24,1 | 19,7 | 13,1 | 5,9 | 0,6 | 12,0 |
| Минимуми миёна, °C | −7,1 | −5,7 | −0,7 | 6,0 | 8,8 | 12,4 | 15,3 | 14,3 | 9,4 | 3,9 | −1,2 | −4,7 | 4,3 |
| Андозаи бориш, мм | 34 | 60 | 67 | 71 | 23 | 1 | 6 | 1 | 1 | 3 | 18 | 21 | 312 |
| Сарчашма: World Climate Боду ҳаво ва иқлим | |||||||||||||
Кобул имрӯз
[вироиш | вироиши манбаъ]Қисми қадимаи Кобул пур аз бозорҳои дар қади кӯчаҳои танг ва каҷу морпеч ҷой гирифта, мебошад. Донишгоҳи Кобул соли 1931 кушода шудааст ва дар инчунин боз якчанд донишкадаву донишгоҳҳо ҳастанд. Яке аз ҷойҳои тамошобоби шаҳр Музеи Кобул аст. Болои Ҳисор қалъае, ки инглисҳо соли 1879 хароб карда буданд, ҳоло барқарор шудааст ва ба сифати коллеҷи ҳарбӣ хидмат мекунад. Қасри Доруламон собиқ бинои харобгардидаи вазорати мудофиа мебошад.
Дигар ҷойҳои тамошобоби шаҳр Кобули Ғарбӣ, Боғи ҳайвоноти Кобул, Боғҳои Бобур, Болои Ҳисор, Масҷиди Шоҳи Душамшера, Галереяи миллии Афғонистон, Бойгонии миллии Афӯонистон, Мақбараи Шоҳони Афғонистон, теппаи Бибӣ Моҳрӯ, Қабристони насорои Кобул ва Боғи Пағмон мебошанд.
Аз нав барқароркунӣ
[вироиш | вироиши манбаъ]Нақлиёти шаҳрӣ дар Кобул камшумор буда, ҳамагӣ 108 автобус ба аҳолии 2-4 миллиона хидмат мерасонанд. Ҳиндустон, Эрон ва Ҷопон қарор додаанд, ки ба шаҳр автобусҳои мусофиркаш биёваранд.
Октябри соли 2005 дар Кобул 13 муассисаи бонкӣ фаъолият мекард.
Меҳмонхонаи Кобул (дар маркази шаҳр) бо кумаки AKDN бо маблағи 25 миллион доллари амрикоӣ таъмиру тармим карда шуд.
Маориф
[вироиш | вироиши манбаъ]Кобул дар адабиёт ва шеър
[вироиш | вироиши манбаъ]Номи Кобул дар бисёр асарҳои адабиёти форсӣ — дарӣ (тоҷикӣ) омадааст. Аз ҷумла.
ززابل به کابل رسید آن زمان
Аз Зобул ба Кобул расид он замон
---Шоҳномаи Фирдавсӣ
Адабиёт
[вироиш | вироиши манбаъ]- Hill, John E. 2004. The Western Regions according to the Hou Hanshu. Draft annotated English translation.[1]
- Hill, John E. 2004. The Peoples of the West from the Weilue 魏略 by Yu Huan 魚豢: A Third Century Chinese Account Composed between 239 and 265 CE. Draft annotated English translation. [2]
Нигаред
[вироиш | вироиши манбаъ]Пайвандҳо
[вироиш | вироиши манбаъ]- Kabul — City of Light, 9 Billion dollar modern urban development project Бойгонӣ шудааст 22 май 2007 сол.
- RAWA photos gallery of Kabul City after war
- Beggary in Kabul
Қаламравҳои вобаста ва кишварҳои бо расмият маҳдуд бо хатти моил ишора шудааст. | ||||||||||
| ||||||||||
* Кишварҳои фароқораӣ. † Ниг. Вазъи сиёсии Уршалим. Ҳарду кишвар, Исроил ва Фаластин, Уршалимро ҳамчун пойтахти худ қарор додаанд. Дар Уршалим порлумони Исроил ва тақрибан ҳама вазорату ҳукумати Исроил ҷой доранд. Дар Тел-Авив қисми бештари сафоратҳои хориҷӣ дар Исроил қарор доранд; Ромуллоҳ дафтари маъмурии Худмухтории Фаластин мебошад. + Бо таваҷҷуҳ ба Конститутсияи Ҷумҳурии Чин дар соли 1947, Нанкин пойтахти расмии Ҷумҳурии Чин ва Тайбэй — қароргоҳи ҳукумат мебошад. Ниг. низ Сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Чин. | ||||||||||
Шаҳрҳои калонтарини Афғонистон | ||
|---|---|---|
| Пойтахт | | |
| Шаҳрҳо бо шумораи аҳолӣ зиёда аз 100 ҳаз. нафар | ||
- Википедия:Статьи с вики-разметкой в изображении карточки
- Википедия:Статьи с табличной вставкой в карточке
- Википедия:Статьи со ссылками на элементы Викиданных без русской подписи
- Википедия:Статьи со сложным входом в Модул:URL
- Маҳалҳои аҳолинишин аз рӯи алифбо
- ПРО:Шаҳрҳо:Вироиши охирин: дар соли гузашта
- Пойтахтҳои Осиё
- Шаҳрҳои Шоҳроҳи Абрешим
- Шаҳрҳои Афғонистон
- Кобул
- Pages using the Kartographer extension