Размсоз: Тафовут байни таҳрирҳо

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод
Browse history interactively
← Фарқияти аввалинаФарқияти баъдина →
Content deleted Content added
ВизуалӣВики-матн
ислоҳ, гурӯҳбандӣ
х →‎Вожашиносӣ: дақиқсозӣ, сарчашмаҳо
Сатри 34: Сатри 34:
== Вожашиносӣ ==
== Вожашиносӣ ==


«''Размсоз''» аз ду бахш сохта шудааст: ''разм'' + ''соз''. Мақулаи дастурии ин вожа исму сифати фоъилӣ ва сохтвожаи он ба сурати [исм (''разм'') + асоси феъли замони ҳозираи «''сохтан''» (''соз'')] аст. Дар сохти ин сифат аз фароянди вожасозии таркиб истифода шудааст: ''разм'' ({{lang-fa|'''رزم'''}} «''ҷанг'', ''набард''» < {{lang-pal|''razm''}} < {{lang-peo|''*razman-''}} «''[[рада]], ороиш''» < эронии бостон: √''raz''- «''рост кардан''; ''дар як рада рост кардан'', ''оростан''» > {{lang-ae|''rasman-''}}) + ''соз'' > ''сохтан''.
«''Размсоз''» аз ду бахш сохта шудааст: ''разм'' + ''соз''. Мақулаи дастурии ин вожа исму сифати фоъилӣ ва сохтвожаи он ба сурати [исм (''разм'') + асоси феъли замони ҳозираи «''сохтан''» (''соз'')] аст. Дар сохти ин сифат аз фароянди вожасозии таркиб истифода шудааст: ''разм'' ({{lang-fa|'''رزم'''}} «''ҷанг'', ''набард''» < {{lang-pal|''razm''}} < {{lang-peo|''*razman-''}} «''[[рада]], ороиши ҷангӣ''» < эронии бостон: √''raz''- «''оростан''; ''тартиб додан'', ''идора кардан''» > {{lang-ae|''rasman-''}})<ref>''Ҳасандӯст, Муҳаммад''. Фарҳанги решашинохтии забони форсӣ. Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Нашри осор, 1393. ISBN: 978-600-6143-57-6. ҷ. 3, с. 1441—1442.</ref> + ''соз'' > ''сохтан''.


«''Размсоз''» таркибе аз «''разм сохтан''» ба маънии «''омодаи ҷанг шудан''; ''асбоби разм сохтан''; ''фароҳам овардани абзори ҷанг''; ''ба ҷанг пардохтан''; ''ҷанг кардан'', ''разм кардан'', ''ҷангидан''» аст ва ба маънии «''ҷанговар'', ''сипоҳӣ'', ''созандаи ҷанг'', ''омодакунандаи набард''» дар осори куҳани адабии форсӣ бисёр ба кор рафтааст<ref>''Фарҳанги забони тоҷикӣ''. Зери таҳрири М. Ш. Шукуров, В. А. Капранов, Р. Ҳошим, Н. А. Маъсумӣ — М., «Советская Энциклопедия», 1969. ҷ. 2, с. 116</ref>. Чунончи, бузургвор [[Рӯдакӣ]] гуфта:
«''Размсоз''» таркибе аз «''разм сохтан''» ба маънии «''омодаи ҷанг шудан''; ''асбоби разм сохтан''; ''фароҳам овардани абзори ҷанг''; ''ба ҷанг пардохтан''; ''ҷанг кардан'', ''разм кардан'', ''ҷангидан''» аст ва ба маънии «''ҷанговар'', ''сипоҳӣ'', ''созандаи ҷанг'', ''омодакунандаи набард''» дар осори куҳани адабии форсӣ бисёр ба кор рафтааст<ref>''Фарҳанги забони тоҷикӣ''. Зери таҳрири М. Ш. Шукуров, В. А. Капранов, Р. Ҳошим, Н. А. Маъсумӣ — М., «Советская Энциклопедия», 1969. ҷ. 2, с. 116</ref>. Чунончи, бузургвор [[Рӯдакӣ]] гуфта:

Нусха 13:27, 26 феврали 2020

Размсоз
Кишвар
Бунёдшуда 1649
Дараҷаи болотар лейтенанти хурд ва Размовар
Дараҷаи поинтар размозмо
Ҳамто Новдор дувум ва Khorunzhy[d]

Размсоз (форсӣ: رزم‌ساز‎) — дараҷае низомӣ ва симате афсарёрӣ дар нерӯҳои мусаллаҳ ва ниҳодҳои низомӣ, интизомӣ ва амниятӣ аст, ки поинтар аз таҳмовар ва болотар аз размовар мебошад; прапоршики калон[1].

Пайдарпаии дараҷаҳои низомӣ
Дараҷаи поинтар:
Размовар

Размсоз 		Дараҷаи болотар:
Таҳмовар

Размсозон дар нерӯҳои мусаллаҳи бисёре аз кишварҳои ҷаҳон дараҷае болотар аз гурӯҳбонон ва поинтар аз таҳмдорон доранд ва ёварони афсарон ҳастанд, ба ин далел «афсарёр» номида мешаванд.

Вожашиносӣ

«Размсоз» аз ду бахш сохта шудааст: разм + соз. Мақулаи дастурии ин вожа исму сифати фоъилӣ ва сохтвожаи он ба сурати [исм (разм) + асоси феъли замони ҳозираи «сохтан» (соз)] аст. Дар сохти ин сифат аз фароянди вожасозии таркиб истифода шудааст: разм (форсӣ: رزم‎ «ҷанг, набард» < порсии миёна: razm < порсии бостон: *razman- «рада, ороиши ҷангӣ» < эронии бостон: √raz- «оростан; тартиб додан, идора кардан» > авестоӣ: rasman-)[2] + соз > сохтан.

«Размсоз» таркибе аз «разм сохтан» ба маънии «омодаи ҷанг шудан; асбоби разм сохтан; фароҳам овардани абзори ҷанг; ба ҷанг пардохтан; ҷанг кардан, разм кардан, ҷангидан» аст ва ба маънии «ҷанговар, сипоҳӣ, созандаи ҷанг, омодакунандаи набард» дар осори куҳани адабии форсӣ бисёр ба кор рафтааст[3]. Чунончи, бузургвор Рӯдакӣ гуфта:

Аё хуршеди солорони гетӣ,
Савори размсозу гурди настӯҳ[4].

Бузургвор Фирдавсӣ гуфта:

Биёбон гирифтанду роҳи дароз,
Ҳама шуд чунон лашкари размсоз[5].

Бузургвор Асадӣ низ гуфта:

Сипаҳдори ҷанговари размсоз,
Фиристодаш аз пеши Меҳроҷ боз.

«Размсоз» дар пайравӣ аз «размовар» сохта шуда ва барои ҷойгузин кардани дараҷаи низомии «прапоршики калон» ба Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод шудааст[6].

Пешина

Номи ин дараҷа дар бисёре аз артишҳо бо «дирафш» пайванд дорад. Чунончи, ин дараҷа дар нерӯҳои мусаллаҳи Тоҷикистон ва Русия «прапорщик», Лаҳистон «хорунжий» (лаҳӣ: chorąży), кишварҳои Югословии пешин «заставник», Бритониё «ensign», Фаронса «enseigne» ва Олмон «Fähnrich» номида мешавад, ки маънояшон «парчамдор» (форсӣ: پرچمدار‎) аст[7]. Дар артишҳои қадим парчамдор сарбозе буд, ки пешопеши ягони низомӣ парчами онро мебурд. «Прапорщик» дақиқан ҳамин «парчамдор» аст, ки онро «дирафшдор» ҳам мегӯянд[8].

Дар сипоҳи Ҳахоманишиён ҳар ҳазора ё ҳанг барои худ парчаме дошт[9], ки ба забони порсии бостон «drafša-» номида мешуд (аз «*drafša-» дар эронии бостон, ки «drafšā-» дар авестоӣ, «drafš» дар порсии миёна, «arδašf» / «ərδəšf» дар забони суғдӣ ва «λraφo» дар забони балхӣ аз он рӯидаанд[10]). Бино ба ривояте, дирафши аждаҳопайкарро Куруши Кабир аз осуриён вом гирифта буд ва он то поёни подшоҳии Дорои Севум дар сипоҳ ба кор мерафт. Искандари Мақдунӣ пас аз пирӯзӣ бар Доро ин дирафшро парчами расмии подшоҳии Мақдуния карда буд, аммо пас аз пирӯзии румиён бар мақдуниҳо «дирафши аждаҳопайкар» ба дасти фарзандони Ромул уфтод. Ин дирафш дар подшоҳии Руми Шарқӣ низ боз мондаву ба кор мерафтааст[11].

Дар сипоҳи Ашкониён ва Сосониён ҳангро «дирафш» ва фармондеҳонашонро «дирафшсолор» меномиданд[12].

Пайвандҳо

Манобеъ

  1. ↑ Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи уҳдадории умумии ҳарбӣ ва хизмати ҳарбӣ»
  2. ↑ Ҳасандӯст, Муҳаммад. Фарҳанги решашинохтии забони форсӣ. Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Нашри осор, 1393. ISBN: 978-600-6143-57-6. ҷ. 3, с. 1441—1442.
  3. ↑ Фарҳанги забони тоҷикӣ. Зери таҳрири М. Ш. Шукуров, В. А. Капранов, Р. Ҳошим, Н. А. Маъсумӣ — М., «Советская Энциклопедия», 1969. ҷ. 2, с. 116
  4. ↑ Абуабдуллоҳ Рӯдакӣ. Ашъор. Абёти пароканда
  5. ↑ Абулқосим Фирдавсӣ. Шоҳнома. — Душанбе: «Адиб», 2008. Таҳияи матн ва луғату тавзеҳот аз Камол Айнӣ ва Зоҳир Аҳрорӣ. Муҳаррир Мубашшир Акбарзод. ҷ. 4. — 480 саҳ. — ISBN 978-99947-32-84-5. — c. 253
  6. ↑ Умед Джайхани: В национальной армии и терминология должна быть максимально национальной
  7. ↑ Фарҳанги муъосири форсӣ (якҷилдӣ). Ғуломҳусайн Садрии Афшор, Насрин Ҳакамӣ, Настаран Ҳакамӣ. – Теҳрон: Фарҳанги муъосир, 1381. с. 282. ISBN 978-964-5545-68-8.
  8. ↑ Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ (иборат аз 2 ҷилд). Зери таҳрири Сайфиддин Назарзода (раис), Аҳмадҷон Сангинов, Саид Каримов, Мирзо Ҳасани Султон. – Душанбе: Пажӯҳишгоҳи забон ва адабиёти ба номи Рӯдакӣ, 2008. – 950 саҳ. – ҷ. 2, с. 80.
  9. ↑ E. Pottier, Douris, London, 1909, p. 105 fig. 20, Plate XXV.b
  10. ↑ Расторгуева В. С., Эдельман Д. И.. Этимологический словарь иранских языков. Т.2. b—d. — М.: «Вост. лит.», 2003 г. — 502 с. — стр. 348. ISBN 5-02-018124-2
  11. ↑ Арсеньев Ю. В. О геральдических знаменах. СПб, 1911, с. 5-6. Цит. по: Дмитриев С. В. Знаменный комплекс в военно-политической культуре средневековых кочевников Центральной Азии (некоторые вопросы терминологии и морфологии)
  12. ↑ Farrokh, Kaveh. Sassanian Elite Cavalry AD 224-642. Oxford: Osprey, 2005. ISBN 1841767131. — с. 6—7
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/w/index.php?title=Размсоз&oldid=1122397"