Таҳмовар: Тафовут байни таҳрирҳо

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод
Browse history interactively
← Фарқияти аввалинаФарқияти баъдина →
Content deleted Content added
ВизуалӣВики-матн
х →‎Преамбула: навсозӣ
х ислоҳ, сарчашмаҳо, мусавварсозӣ
Сатри 19: Сатри 19:
}}
}}


'''Таҳмовар''' ({{lang-fa|'''تهم‌آور'''}}) — [[дараҷаи низомӣ|дараҷае]] [[афсар]]ӣ ва симате дар [[нерӯҳои мусаллаҳ]] ва ниҳодҳои низомӣ, интизомӣ ва амниятӣ аст, ки поинтар аз [[таҳмдор]] ва болотар аз [[размсоз]] мебошад; ''лейтенанти хурд''.
'''Таҳмовар''' ({{lang-fa|'''تهم‌آور'''}}) — [[дараҷаи низомӣ|дараҷае]] [[афсар]]ӣ ва симате дар [[нерӯҳои мусаллаҳ]] ва ниҳодҳои низомӣ, интизомӣ ва амниятӣ аст, ки поинтар аз [[таҳмдор]] ва болотар аз [[размсоз]] мебошад; ''лейтенанти хурд''<ref>[http://majmilli.tj/қонуни-ҷумҳурии-тоҷикистон-дар-бораи-35/ Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи уҳдадории умумии ҳарбӣ ва хизмати ҳарбӣ»]</ref>.


{| class="wikipedia sortable" border="1"
{| class="wikipedia sortable" border="1"
Сатри 26: Сатри 26:
|-
|-
|width="30%" align="center" style="background:#cfcfcf;" | Дараҷаи поинтар:<br>[[Размсоз]]
|width="30%" align="center" style="background:#cfcfcf;" | Дараҷаи поинтар:<br>[[Размсоз]]
|width="35%" align="center" style="background:#bfbfbf;"| <br>[[File:Нишони_Вазорати_мудофиаи_Ҷумҳурии_Тоҷикистон.jpg|50px]]<br>'''''Таҳмовар'''''
|width="35%" align="center" style="background:#bfbfbf;"| <br>[[File:Emblem_of_Tajikistan.svg|50px]]<br>'''''Таҳмовар'''''
|width="30%" align="center" style="background:#afafaf;" | Дараҷаи болотар:<br>[[Таҳмдор]]<br><small></small>
|width="30%" align="center" style="background:#afafaf;" | Дараҷаи болотар:<br>[[Таҳмдор]]<br><small></small>
|}
|}
Сатри 33: Сатри 33:


== Вожашиносӣ ==
== Вожашиносӣ ==
«''Таҳмовар''» аз як вожа ва як пасванд сохта шудааст: ''[[таҳм]]'' + ''-овар''. Мақулаи дастурии ин вожа [[сифат]] ва сохтвожаи он ба сурати [исм (''таҳм'') + пасванд (''-овар'')] аст. «''-овар''» гунае дигар аз пасванди «''-вар''» ба маънои «''доранда''» аст, ки ба исм афзуда мешавад ва сифат месозад. Ин пасванд дар «''ҷанговар''» ва «''таковар''» ҳам ба кор рафтааст<ref>''Таботабоӣ, Алоъуддин''. Фарҳанги тавсифии дастури забони форсӣ. – Теҳрон: «Фарҳанги муъосир», 1395. – 640 с. ISBN 978-600-105-121-0. – с. 106</ref>. Дар сохти ин сифат аз фароянди вожасозии иштиқоқӣ истифода шудааст.
«''Таҳмовар''» аз як [[вожа]] ва як пасванд сохта шудааст: ''[[таҳм]]'' + ''-овар''. Мақулаи дастурии ин вожа [[сифат]] ва сохтвожаи он ба сурати [исм (''таҳм'') + пасванд (''-овар'')] аст. «''-овар''» гунае дигар аз пасванди «''-вар''» ба маънои «''доранда''» аст, ки ба исм афзуда мешавад ва сифат месозад. Ин пасванд дар «''ҷанговар''» ва «''таковар''» ҳам ба кор рафтааст<ref>''Таботабоӣ, Алоъуддин''. Фарҳанги тавсифии дастури забони форсӣ. – Теҳрон: «Фарҳанги муъосир», 1395. – 640 с. ISBN 978-600-105-121-0. – с. 106</ref>. Дар сохти ин сифат аз фароянди вожасозии иштиқоқӣ истифода шудааст.


''Таҳмовар'' дар пайравӣ аз ''[[таҳмдор]]'' сохта шудааст.
«''Таҳмовар''» дар пайравӣ аз «''[[таҳмдор]]''» сохта шудааст.


== Пешина ==
== Пешина ==

Нусха 14:50, 28 июни 2019

Таҳмовар
Дараҷаи болотар Таҳмдор
Дараҷаи поинтар Размовар
Ҳамто podporuchik[d]

Таҳмовар (форсӣ: تهم‌آور‎) — дараҷае афсарӣ ва симате дар нерӯҳои мусаллаҳ ва ниҳодҳои низомӣ, интизомӣ ва амниятӣ аст, ки поинтар аз таҳмдор ва болотар аз размсоз мебошад; лейтенанти хурд[1].

Пайдарпаии дараҷаҳои низомӣ
Дараҷаи поинтар:
Размсоз

Таҳмовар 		Дараҷаи болотар:
Таҳмдор

Таҳмовар дар нерӯҳои мусаллаҳ маъмулан симати муовини фармондеҳи таҳмро дорад, ки ягоне тактикиест, ки аз ду ё чанд гурӯҳ ташкил шуда ва бахше аз вашт аст; даста[2], взвод[3].

Вожашиносӣ

«Таҳмовар» аз як вожа ва як пасванд сохта шудааст: таҳм + -овар. Мақулаи дастурии ин вожа сифат ва сохтвожаи он ба сурати [исм (таҳм) + пасванд (-овар)] аст. «-овар» гунае дигар аз пасванди «-вар» ба маънои «доранда» аст, ки ба исм афзуда мешавад ва сифат месозад. Ин пасванд дар «ҷанговар» ва «таковар» ҳам ба кор рафтааст[4]. Дар сохти ин сифат аз фароянди вожасозии иштиқоқӣ истифода шудааст.

«Таҳмовар» дар пайравӣ аз «таҳмдор» сохта шудааст.

Пешина

Таҳмдор ҳамчун симати низомӣ нахустин бор дар сипоҳи Ашкониён (250 то милод — 224) пайдо шудааст. Чунончи, дар сафолнавиштаҳои ашконӣ аз солҳои 40-уми пеш аз милод, ки аз бойгонии шаҳри бостонии Нисо бозёфт шудаанд, истилоҳи «таҳмдор» (паҳлавӣ: tgmdr [tagm(a)dār]) бозхонӣ шудааст. Пажӯҳишгарон онро рӯбардор аз истилоҳи юн.-қад. τάγματάρχης ё τάγματάρχος «фармондеҳи тагма» донистаанд: паҳлавӣ: tagmadār > лот. tagma «легион» (> юн.-қад. τάγμα «рада; бахше аз сипоҳ, ҳанг») + паҳлавӣ: -dār «доранда; фармондеҳ»[5] (< порсии бостон: *dār(a)- < эронии бостон: *dārai̯a- «доштан; доранда»).

«Тагма» дар сипоҳи подшоҳии Руми Шарқӣ ягоне номида мешуд, ки 100—500 сарбозро дар бар мегирифт[6]. Ин истилоҳ дар паи ҷангҳои доманадори Руму Эрон дар замони Ашкониён аз румиён вом гирифта шуда ва дертар бо вожаи паҳлавии «taxm» ‘нерӯманд, диловар, далер, чобук’ (> эронии бостон: *taxma- > √*tak- ‘тохтан, давидан’[7] < порсии миёна: tḥmy [tahm] > форсӣ: تهم‎ [таҳм] ‘зӯрманд, паҳлавон’[8]) инҳамон ва бо «нерӯ» мутародиф гаштааст.

Дар сипоҳи Сосониён (224—651), ки созмони радабандии даҳдаҳиро аз сипоҳи Ашкониён ба ирс бурда буд[9], низ яке аз ягонҳо «таҳм» (порсии миёна: tḥmy) ном доштааст[10]. Ҳар таҳме 50 — 100 сарбозро дар бар мегирифта ва аз чанд «рада» (порсии миёна: radag) ташкил мешуда, ки ҳар кадоме 10 сарбоз доштааст[11].

Бино бар ин пешина ва додаҳо, «таҳм» ба ҷои «взвод» ва «таҳмдор» ба ҷои «лейтенант» (аз олмонӣ: Leutenant > фр. lieutenant «ҷонишин; муъовин») ва дар пайравӣ аз он вожаҳои «таҳмбон» ва «таҳмовар» сохтаву барои ҷойгузинии дараҷаҳои низомии «лейтенанти калон» ва «лейтенанти хурд» ба Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод шудаанд[12].

Манобеъ

  1. ↑ Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи уҳдадории умумии ҳарбӣ ва хизмати ҳарбӣ»
  2. ↑ Фарҳанги ҳазор вожаи низомӣ. — Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Дафтари вожагузинии низомии Ситоди кулли Нерӯҳои мусаллаҳи Эрон, 1392. — с. 107
  3. ↑ Коллектив авторов. Том 2, статья «Взвод» // Военная энциклопедия / Под ред. П.В. Грачёв. — М.: Воениздат, 1994. — С. 85. — 544 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-203-00299-1.
  4. ↑ Таботабоӣ, Алоъуддин. Фарҳанги тавсифии дастури забони форсӣ. – Теҳрон: «Фарҳанги муъосир», 1395. – 640 с. ISBN 978-600-105-121-0. – с. 106
  5. ↑ Лившиц В. А. Парфянская ономастика. — СПб.: — Петербургское лингвистическое общество, 2010. — 400 с., ил. — (Азиатика). ISBN 978-5-4318-0006-1. — сс. 13; 223
  6. ↑ Ҳамакнун ҳам дар Нерӯҳои мусаллаҳи Юнон гурдон ба забони юнонӣ «τάγμα» ва саргурд ё майор «τάγματάρχης» номида мешаванд.
  7. ↑ Ҳасандӯст, Муҳаммад. Фарҳанги решашинохтии забони форсӣ. Зери назари Баҳман Саркоротӣ. Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Нашри осор, 1383. ISBN 964-7531-28-1. — с. 75
  8. ↑ Фарҳанги забони тоҷикӣ. Зери таҳрири М. Ш. Шукуров, В. А. Капранов, Р. Ҳошим, Н. А. Маъсумӣ — М., «Советская Энциклопедия», 1969. ҷ. 2, саҳ. 354—355
  9. ↑ Никоноров В. П. К вопросу о парфянском наследии в сасанидском Иране: военное дело // Центральная Азия от Ахеменидов до Тимуридов: археология, история, этнология, культура. Материалы международной научной конференции, посвященной 100-летию со дня рождения Александра Марковича Беленицкого (Санкт-Петербург, 2-5 ноября 2004 года) / Отв. ред. В. П. Никоноров. СПб., 2005. С. 156
  10. ↑ Asha R. The Dates in the Pahlavīg and Pārsīg Inscriptions of Durā (Europos)
  11. ↑ Айвазян А. Терминология организационной структуры Армянской Армии в IV—V вв. // А. Айвазян. Армяно-персидская война 449—451 гг. Кампании и сражения.- Eреван: Воскан Ереванци, 2016; СПб.: Алетейя, 2017. С. 360—464.
  12. ↑ Умед Джайхани: В национальной армии и терминология должна быть максимально национальной

Нигаред низ

Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/w/index.php?title=Таҳмовар&oldid=1037642"