Ноҳияи Истаравшан
Ноҳияи маъмурӣ | |
Ноҳияи Истаравшан | |
---|---|
39°55′42″ а. шим. 69°00′38″ т. ш.HGЯO | |
Кишвар |
![]() |
Тобеъи | вилояти Суғд |
Шомили | 1 шаҳрак, 10 ҷамоат |
Маркази маъмурӣ | Истаравшан |
Таърих ва ҷуғрофиё | |
Таърихи таъсис | 11 майи соли 1936 |
Масоҳат | 874,11 км² |
Вақти минтақавӣ | UTC+05:00 |
Аҳолӣ | |
Аҳолӣ | 185 600 [1] нафар нафар (2015) |
Зичӣ | 350,7 нафар/км² |
Миллият | тоҷикон узбекон |
Мазҳаб | мусулмонон-сунниҳо |
Забони расмӣ | тоҷикӣ |
Шиносаҳои ададӣ | |
Рамзи ISO 3166-2 | TJ.RR. |
Коди телефон | +992 3135 |
Нишонаи почта | 735610 |
Домени интернет | tj |
Коди мошинҳо | TJ02 |
![]() |
|
![]() |
Шаҳри Истаравшан — яке аз шаҳрҳои бонуфузи вилояти Суғд аст. Шаҳри Истаравшан 11 майи соли 1936 таъсис ёфтааст. Аҳолиаш 185,6 ҳазор нафар (соли 2015), тоҷикон ва узбекон, масоҳаташ 7 630 ҳазор км.кв км.кв2. Масофа: аз Истаравшан то Хуҷанд — 90 км, то Душанбе — 252 км.
Ҷойгоҳ[вироиш | вироиши манбаъ]
Шаҳри Истаравшан дар қисми шимолии қаторкуҳи Туркистон ( 70 км ), дар ҷанубу ғарбии маркази Вилояти Суғд ҷойгир шудааст.
Иқлим[вироиш | вироиши манбаъ]
Дар фазои субтропикӣ, хушк, ҷойгир буда ҳарорати баланди тобистон +40 °C ва ҳарорати пастарин дар зимистон -25˚С – ро ташкил мекунад, боришоти миёнаи сол 172 мм – ро ташкил медиҳад.
Табиат[вироиш | вироиши манбаъ]
Маркази шаҳри Истаравшан дар баландии 1040 м аз сатри баҳр ҷойгир шудааст. Бод асосан дар шаб аз ҷануб – шарқ ва дар руз аз шимол – ғарб медаманд. Дар кӯҳҳо ва доманакӯҳҳо рустаниҳои гуногун месабзанд. Аз дарахтони ороишӣ ва мевадиҳанда асосан гиря бед, сафедор, чинорҳо, гелосҳо, себҳо, чормағз, зардолуҳо, шафтолуҳо, анор ва ангурҳо ( зиёда аз 30 намуд) меруянд.
Дар қаламрави шаҳри Истаравшан захираҳои фаровони табии ба монанди фосфор, маводҳои сохтмон, хоросанг, сангҳои мармар, ашёи хом барои таёр намудани рангҳои сохтмони мебошанд. Ва низ захираҳои маъруфи канданиҳои ҳастанд ( санг, шағал, рег).
Таърих[вироиш | вироиши манбаъ]
Шаҳри Истаравшан дар аввали асри V п.а.м. ташкил шудааст. Соли 2002 – ум, 2500 солагии шаҳри бостонии Истаравшан бо тантана қайд карда шуд. Дар асрҳои бисёр вуҷуд доштани ноҳияи Истаравшан ба худ номҳои Курушкада, Киропол, Устурушана, Суйдуйшана, Уротеппа ва дигарҳо гирифтааст. Истаравшан яке аз шаҳрҳои қадимтарини Осиё Миёна ба ҳисоб рафта ба як қатор бо шаҳрҳои қадимии Бухоро ва Самарқанд меистад. Ба ин Қалъаи Муғ, Калъи Баланд, Қалъаи Метар, Қалъачаи Гули Зард, Қалъачаи Бакавул, Калъачаи Араб ба қадимшаҳр будани Истаравшан шоҳид шуда метавонанд.
Дар шаҳр зиёда аз 150 ёдгориҳои таърихию меъмори вуҷуд дорад, ки ҳар яки он таърихи аз 300 то 1500 сола дорад. Шаш дарахтони бузург, ки дар ҷойгоҳи бо ном Савристон деҳоти Ругунд ҷойгир аст ҳар яки он бо 10-12 ғафсии одам баробар буда 1400 сола мебошанд. Мавзолеҳои Абубакри Шибли ( асри VIII ), Ҳоҷа Абдураҳмони Авф ( асри VIII ), ансамбели меъмории Ҳазрати Шоҳ ( асри XVII-ХIХ ), Сари Мазор ( асри XVI ), ва дигарҳо мебошанд ва ин танҳо як рӯйхати хурди офаридаҳои нодири беназири меъморӣ аст, ки ҳунармандон, кандакорон ва дигар устоҳои ҳунарпешаи шаҳри Истаравшан дар гузашта сохтаанд. Бо доштани чашмаҳои ҳаётбахши худ ва гиёҳҳои шифобахши кӯҳҳояш Истаравшан аз замонҳои қадим ҳамчун мамлакати табобатгоҳи табии дар Осиёи Миёна шинохта шудааст. Пештар дар Истаравшан 578 кучаҳо иборат буд, ки ба ҳаргуна ҳунарҳои мардумӣ вобаста буданд ва 642-то мағозаҳои ҳунарҳои мардумӣ мавҷуд будаанд. То кунун куҷаҳои мисгарон, оҳангарон, кордсозон, кулолгарон ва шонатарошон арзи вуҷуд доранд. Дуредгарон ва сангтарошон, мӯзадӯзон, қолиндӯзон, оҳангарон, танӯрсозону кордсозон ин ҳунарҳое мебошанд, ки аз қадимуаён аҳолии Истаравшан шуҳрат ёфтаанд.
Саноат яке аз соҳаҳои афзалиятнок дар ноҳия мебошад, ки дар солҳои 1898 оғоз намуда соҳибкорони Рус дар Истаравшан ширкатҳои гуногуни истеҳсоли таъсис додашудаанд. Дар солҳои минбаъда дар шаҳри Истаравшан корхонаҳи вазнини саноатии истеҳсоли масолеҳи сохтмон, коркарди меваю сабзавот ва корхонаҳои саноатии сабук сохта шудаанд.
Солҳои 1946-1949 ноҳияи Уротеппа дар дохили Ҷумҳурии Советии Шуравии Тоҷикистон сохта шуда буд. 9-уми сентябри соли 2002 бахшида ба 2500 солагии шаҳри Уротеппа ба Истаравшан номгузори карда шудааст.
Бахшбандӣ[вироиш | вироиши манбаъ]
Бар асоси Қонуни тақсимоти кишварӣ шаҳри Истаравшан аз маркази шаҳр (22 маҳалла), 10 ҷамоат ( ҷамоати Гули Сурх, Комунизм, Қалъаи Баланд, Ленинобод, Ниҷони, Нафароҷ, Правда, Пошкент, Ҷавкандак ва Фрунзе) ва 68 деҳот иборат аст.
Номгуи ҷамоатҳо | Шумораи хонаводаҳо | Шумораи аҳолӣ | Аз онҳо занон |
---|---|---|---|
Гули Сурх | 5182 | 38229 | 19726 |
Комунизм | 4453 | 29733 | 15342 |
Қалъаи Баланд | 1875 | 8595 | 4435 |
Ленинобод | 2784 | 15190 | 7838 |
Ниҷонӣ | 1800 | 9612 | 4960 |
Нафароҷ | 1930 | 9562 | 4934 |
Правда | 3040 | 14379 | 7420 |
Пошкент | 4016 | 18274 | 9429 |
Ҷавкандак | 2218 | 9648 | 4978 |
Фрунзе | 2948 | 15529 | 8013 |
Дар маҷмӯъ: | 30246 | 168751 | 87076 |
Маркази шаҳр | 11321 | 63400 | 34870 |
Ҳамагӣ: | 41567 | 232151 | 121946 |
Ҳукумат[вироиш | вироиши манбаъ]
Сарвари шаҳри Истаравшан Раиси Ҳукумати он аст ки вайро Раиси Ҷумҳурии Тоҷикистон таъйин мекунад. Ниҳоди қонунгузори шаҳри Истаравшан Маҷлиси намояндагони халқӣ мебошад ки онро раъйдиҳандагони ноҳияи Истаравшан барои 5 сол интихоб мекунанд.
Вазъи демографӣ[вироиш | вироиши манбаъ]
Дар 1 – уми январи соли 2015 аҳолии шаҳри Истаравшан 185,6 ҳазор нафарро ташкил медод. Ба ҳисоби суръати афзоиши аҳолӣ дар як сол 2.3% - ро ташкил медиҳад. Дар қаламрави шаҳр 41567 хонавода ва дар ҳисоби миёна дар як оила 4 - 6 нафар зиндагонӣ мекунанд. Маркази шаҳри Истаравшан аз 22 маҳалла, ки дар он 63,4 ҳазор нафар зиндагонӣ мекунанд, ин 27,3% - аҳолии умумии Истаравшанро ташкил медиҳад.
Мардум[вироиш | вироиши манбаъ]
Дар таркиби иҷтимоии аҳоли 86,5% тоҷикон мебошанд, ки нақши асосиро мебозанд, 13% узбекҳо ва 1% намояндаҳои дигар миллатҳо мебошанд. Бино ба омори расмӣ, аҳолии шаҳри дар синни то 14 сол 28,0% - ро ташкил медиҳад, аҳолии қувваи кори 44,5 % ва аҳолии синни нафақахур 27,5 % мебошанд.
Иқтисодиёт[вироиш | вироиши манбаъ]
- Корхонаҳои саноатӣ: 21 адад
- Хоҷагиҳои кишоварзӣ: 867 адад
- аз ҷумла хоҷагиҳои деҳқонӣ: 824 адад
- Ҳаҷми умумии заминҳои корам: 25,8 ҳазор га
- аз ҷумла обӣ: 12,6 ҳазор га
- Зироатҳои асосӣ: ғалладонагиҳо, картошка, сабзавот,ангур
Маориф ва фарҳанг[вироиш | вироиши манбаъ]
Ин зерсаҳифа ҳанӯз нонавишта аст. Мувофиқи фикри яке аз корбарони Википедиа, дар ин ҷо бояд мавзӯъи хусусии зерсаҳифа бошад. Шумо метавонед кӯмак расонед ва ин зерсаҳифаро эҷод кунед. |
Эзоҳ[вироиш | вироиши манбаъ]
Манобеъ[вироиш | вироиши манбаъ]
- Ноҳияи Истаравшан Бойгонӣ шудааст 5 Декабри 2013 сол.